İçeriğe atla

Selim Himşiaşvili

Selim Himşiaşvili

Selim Paşa (1755 - 3 Haziran 1815), Himşiaşvili sülalesinde bir Müslüman Gürcü asiliydi ve Osmanlı hükümdarlığı altında Yukarı Acara'yı yöneten bir beydi, ancak hatırı sayılır bir özerkliğe sahipti. Ahıska Paşalığı'nın iktidarını ele geçirmesi ve tüm "Osmanlı Gürcistanı"nı kendi idaresi altına alma girişimleri, Osmanlı sarayı ile arasındaki ilişkileri kötüleştirdi ve Selim'in ölümüyle sonuçlanan bir savaşa yol açtı.

Selim Bey komşu Gürcü Guria Prensliği'ne karşı 1784 yılında düzenlediği akın sırasında Aketi'de öldürülmüş Yukarı Acara derebeyi Abdullah Bey'in oğlu ve vârisiydi. Selim Bey, Gürcistan'daki tüm Osmanlı mülklerini özerk yönetimi altına alma hırsını besledi. 1802'de Ahıska'daki bir krizden yararlandı ve Ahıska'nın kontrolünü ele geçirerek kendisini yeni paşa ilan etti. Düşmanı Şerif Paşa, Haziran 1809'da Ahıska'yı geri almayı başardı ancak Selim Paşa 1812'de bölgeyi yeniden ele geçirdi. Merkezi Osmanlı hükûmetine olan sert muhalefeti, kız kardeşi Selim'in oğlu Abdi Bey ile evli olan Guria Prensi V. Mamia Gurieli aracılığıyla Ruslarla gizli müzakerelere katılmasına neden oldu. 1815'te padişah, tahttan indirilmesini ve vatana ihanetten idam edilmesini emretti. Erzurum seraskeri Pehlivan İbrâhim Paşa komutasındaki 15.000 Osmanlı askeri yaklaşırken Selim, Ahıska'dan Acara dağlarına çekilerek Khikhani kalesine yerleşti 2 ay süren kuşatmanın ardından 31 Mayıs 1815'te kale düştü. Selim Paşa'nın 3 Haziran 1815'te başı kesildi. Selim'in dört oğlu - Abdi (Abdullah; 1786–1859), Ahmed (1781–1836), Hüseyin ve Dede (Dursun) - Türk ceza gücü 1818'de Acara'dan ayrılıncaya kadar Guria'ya sığındı.[1][2] Daha sonra "Osmanlı Gürcistanı"nda birkaç bölgeyi yönetmeye başladılar: Şavşeti'de (Şavşat) Abdi Bey, Yukarı Acara'da Ahmed, Andzavi vadisinde Hüseyin ve Taoskari'de Dede.

Selim Paşa günümüzde Acara'da bir kahraman olarak anılır. Memleketi Nigazeuli kendi müzesine[3] ev sahipliği yapar ve anılarının yaşatıldığı Selimoba festivali, her yıl Haziran ayında kutlanır.[4] Acara'nın başkenti Batum'da Selim Himşiaşvili'nin adını taşıyan bir sokak bulunmaktadır ve ayrıca 2015 yılında bu sokağa bir heykeli dikilmiştir.[5]

Kaynakça

  1. ^ Turmanidze (2013). "შერიფ ხიმშიაშვილის მეურნეობა" [Sherif Khimshiashvili Farming] (PDF). South-West Georgia. Conference Materials (Gürcüce). 3: 41-43. ISSN 2298-0776. 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2021. 
  2. ^ Umikashvili (26 Mayıs 1877). "ოსმალოს საქართველო" [Ottoman Georgia] (PDF). Iveria (Gürcüce). 13: 12-14. 11 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2021. 
  3. ^ "Selim Khimshiashvili Museum in Nigazeuli". Georgian Museums. Ministry of Culture and Monuments Protection of Georgia, ICOM National Committee in Georgia, Georgian Museums Association, Culturological Research Association. 12 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 
  4. ^ "Selimoba". Adjara TV. 20 Haziran 2015. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2015. 
  5. ^ "Selim Khimshiashvili's bust is opened in Batumi". Adjara TV. 19 Haziran 2015. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Acara Özerk Cumhuriyeti</span> Gürcistana bağlı özerk bölge.

Acara Özerk Cumhuriyeti, Gürcistan'ın güneybatı kesiminde yer alan özerk cumhuriyet. Yönetim merkezi Batum'dur. Türkiye'nin hemen kuzeydoğusunda Artvin ve Ardahan illeri sınırında yer alır. Artvin'in Kemalpaşa ilçesinde bulunan Sarp Sınır Kapısı Batum'a açılır. Bir süre Osmanlı İmparatorluğu yönetiminde kalmış olan Acara Özerk Cumhuriyeti, 1921'de imzalanan Kars Antlaşması'nın bir sonucu olarak Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla kurulmuş, Sovyetler Birliği'nin dağılıp Gürcistan'ın bağımsız olmasından sonra bugünkü adını almıştır. Gürcistan'ın merkezî yönetimine tabi olan Acara Özerk Cumhuriyeti, Türkiye ile tarihî, dinî ve kültürel yakınlığa sahiptir. 1921 Kars Antlaşması metnine göre Türkiye, bölgeyi dinî toplulukların bütün haklarını garanti altına alan geniş bir yönetimsel özerkliğe sahip olması ve Batum limanından vergisiz şekilde serbest ticaret yapabilmesi koşuluyla Gürcistan'a bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ahıska Türkleri</span> Türk dilli etnik grup

Ahıska Türkleri, Gürcistan'ın güneybatı ucunda, merkezi Ahıska (Ahaltsihe) olan Mesheti bölgesinde yaşayan Müslüman nüfusa 20. yüzyılın ikinci yarısında verilen addır. Bölgenin adından dolayı Meshet Türkleri ya da Mesket Türkleri ve Türkçede bölgenin adının Misketya biçiminde yanlış yazılmasından dolayı Misket Türkleri olarak da adlandırılmaktadır. Bu farklı adlandırmalar "Ahıska Türk'ü" teriminin yeni olmasından ve tarihsel kaynaklarda yer almamasından kaynaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kobuleti</span> Gürcistanda bir sahil kasabası

Kobuleti, Gürcistan’da, Acara Özerk Cumhuriyetinde bulunan, aynı adlı belediyenin yönetim merkezi olan kenttir. Demiryolu istasyonunun ve çay işleme atölyelerinin bulunduğu Kobuleti, yazın önemli dinlence yerlerinden biridir. Kobuleti kenti ve bölgesi, Osmanlı döneminde Çürüksu olarak adlandırılıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Acaralılar</span>

Acaralılar, Gürcülerin Acara bölgesinde yaşayan etnografik bir koludur. 16 Temmuz 1921'de, tarihsel Acara topraklarını da kapsayan bölgede bölgenin müslüman karakterinden dolayı Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Günümüzde Acaralılar Acara Özerk Cumhuriyeti dışında, Gürcistan'ın değişik bölgelerinde yaşamaktadır. Ayrıca Türkiye'nin değişik bölgelerinde yerleşik olarak ve muhacir olarak gelip yaşayan Acaralılar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Acara (tarihsel bölge)</span>

Acara, Gürcistan’ın tarihsel-coğrafik bölgelerinden biridir. Bu bölge, Acara Çayı (Acaristskali) vadisine yayılır. Günümüzde Acara Özerk Cumhuriyeti sınırları içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Acara tarihi</span>

Bu madde Gürcistan'ın özerk bölgesi Acara'nın tarihini anlatmaktadır. Ancak tarihsel Acara bölgesi bugünkü Acara Özerk Cumhuriyeti'nin küçük bir bölümünü oluştuyordu. Merkezi Keda olan bölgeye Aşağı Acara, merkezi Hulo olan bölgeye de Yukarı Acara deniyordu. Osmanlı döneminde de Acara bölgesi benzer biçimde Acara-ı Süfla ve Acara-yı Ulya şeklinde adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Horumi</span>

Horumi, Guria/Acara'da yaşayan Gürcülerin geleneksel halk oyunlarına verdikleri isim olup ilk başlarda sadece erkeklerin oynadığı bir savaş dansı olan horumi, zamanla kadınların da oynadığı bir oyuna dönüşmüştür. Günümüzde 40 kişi horumi oynayabilmektedir. Dans, 2013'te Gürcistan'ın somut olmayan kültürel mirasları listesine dahil edilmiştir.

Lazistan, Lazların yaşadığı coğrafi ve tarihi bölgedir. Karadeniz'in güneydoğu kıyısı boyunca ince bir şerit halinde uzanır ve Güney Kafkasya'nın güneybatı ucu ile Anadolu'nun kuzeydoğu ucunu kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Guria Prensliği</span> Devlet

Guria Prensliği, Gürcistan'da tarihi bir devlettir. Guria kelimesi Megrelce ve Lazca kökenli bir kelime olup kalp ya da merkez anlamına gelmektedir. Gürcistan'ın güneybatı bölgesi Guria'da - Karadeniz ve Küçük Kafkas sıradağları arasında - yer alır. 1463 yılından 1829 yılına kadar Gurieli hanedanı'nın 22 prensi tarafından yönetilmiştir. Gürcistan Krallığı'nın dağılmasından sonra ortaya çıkmış, sınırları Osmanlı İmparatorluğu ile çıkan sürekli çatışmalar sebebiyle değişken olmuş, 1829 yılında Çarlık Rusyası tarafından ilhak edilene kadar farklı derecelerle özerk olarak hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Hulo</span>

Hulo, Gürcistan'ın Acara Özerk Cumhuriyeti'nde bulunan bir kasaba ve belediyedir. Yüzölçümü 710 km² olan belediyenin nüfusu 2014 yılı itibarı ile 23,327'dir.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe Atabeyliği</span>

Samtshe Atabeyliği ya da Samtshe-Saatabago, Samtshe Prensliği olarak da bilinir, Gürcistan'ın Zemo Kartli bölgesinde hüküm sürmüş Orta Çağ Gürcü prensliğidir. 1268'de kurulan prenslik 1334 yılından itibaren "atabagi" unvanı taşıyan Gürcü hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. En geniş sınırlara sahip olduğu dönemde sınırları Taşiskari’den Erzurum’a kadar uzanan Samtshe-Saatabago, Cavaheti’nin bir kısmı ile Eruşeti, Kola, Artaani, Acara, Tao, Klarceti ve Şavşeti bölgelerinden oluşuyordu. Osmanlıların eline geçtikten sonra Çıldır Eyaleti’ne dönüştürülen bölge, 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı kayıtlarında Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Shalta Kilisesi</span> Katedral

Shalta Kilisesi, Gürcistan’ın Acara bölgesinde 12. yüzyıldan kalma Gürcü Ortodoks kilisesi. Hulo ilçesinde Kinçauri köyündedir. Kilisenin duvarlarında 14. ya da 15. yüzyıla özgü Bizans sanatı tarzında resim fragmanları günümüze ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">III. Mamia Gurieli</span>

III. Mamia Gurieli veya yaygın olarak bilinen adlarıyla Büyük Mamia Gurieli veya Kara Gurieli (შავი გურიელი, Şavi Gurieli) 1689'dan öldüğü tarihe kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Batı Gürcistan'daki savaşlarda çatışan Gurieli, 1701, 1711-1712 ve 1713-1714 tarihlerinde üç kez İmereti kralı olmuştur. Krallık yaptığı ilk dönemde, kayınpederi Giorgi Abaşidze'nin baskısıyla tahttan çekilmiştir. İmereti kralı olduğu sonraki dönemlerde, Imeretili VII. Giorgi ile kan davası içinde olmuştur. Gurieli öldüğünde yerine taht için rekabet ettiği VII. Giorgi geçmiştir.

II. Simon Gurieli, 1788/89'dan öldüğü tarihe kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir.

Malakia Gurieli, 1684-1685 yılları arasında ve 1689'da Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. I. Kaihosro Gurieli'nin küçük oğlu olan Malakia, 1684'te kardeşi III. Giorgi Gurieli'nin ölümüyle tahta geçti; ancak yeğeni II. Kaihosro Gurieli tarafından devrildi ve kör edildi. 1689'daki Osmanlı müdahalesiyle kısa süreli olarak yeniden tahta çıktı; ancak yetersizliği nedeniyle Guria'nın soyluları tarafından tahttan indirildi. Daha sonra rahip olan Malakia, Şemokmedi'nin Piskoposluğunu yaptı.

II. Vahtang Gurieli, 1792'den 1797'ye Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Abisi II. Simon'un ölümüyle tahta geçen II. Vahtang, küçük kardeşi Kaihosro tarafından tahttan indirildi. Vakhtang'ın iktidarı yeniden kazanma çabaları sonuç vermedi.

II. Kaihosro Gurieli, 1685'ten öldüğü tarihe kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Guria hükümdarı olmak için kör ettiği amcası Malakia Gurieli ile rekabet etti. Güneybatı Kafkasya'nın bölgesel kontrolünü ele geçirmek isteyen Çıldır Eyaleti Osmanlı paşasının ajanları tarafından öldürüldü.

II. Mamia Gurieli, 1600 yılından oğlu tarafından öldürüldüğü tarihe kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Mamia'nın saltanatı Osmanlı saldırılarına karşı savunma yapmakla geçti. 1614'te toprak kaybını ve Guria'nın Osmanlı'ya düzenli haraç ödemesini kabul etmek zorunda kaldı.

I. Yusuf Cakeli, ayrıca Yusuf Paşa olarak da bilinir 1635'ten 1647'ye kadar Çıldır Eyaleti'nin Gürcü hükümdarı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun vassalı, Jaqeli ailesinin üyesi ve daha çok "Sefer Paşa" olarak bilinen III. Beka Cakeli'nin oğludur. 1635'te, babasının ölümünden sonra Osmanlılar İslam'a geçmeleri halinde Cakeli ailesine Ahıska tahtını garanti etti. Yusuf, ailesi ve akrabalarıyla birlikte Müslüman oldu ve Çıldır'ı yönetmeye başladı. Osmanlı-Safevî Şavaşı'nda boy gösterdi. 1647'de Yusuf bilinmeyen bir hastalıktan öldü ve tahtı oğlu Rüstem'e bıraktı.

Tzablana, Gürcistan'ın Acara Özerk Cumhuriyeti'nde, Hulo ilçesine bağlı bir köydür. Hulo kasabasına 20,5 kilometre uzaklıktadır.