İçeriğe atla

Seleukialı Seleukos

Seleucia'lı Seleucus
Doğumy. 190 BC
Seleukia, Selefkî İmparatorluğu
Ölümy. 150 BC
bilinmiyor
Kariyeri
Dalı

Seleukialı Seleukos (Yunanca: Σέλευκος; yaklaşık M.Ö. 190; faal yaklaşık M.Ö. 150) Antik Yunan'da yaşamış bir filozof ve astronomdur.[1] Mezopotamya'da yerleşik Selefki İmparatorluğu'nun başkenti olan ve Dicle nehri üzerinde yer alan Seleucialı veya diğer iddiaya göre Erythra Denizi üzerinde yer alan Seleukalıdır.[2][3] Günmerkezlilik teorisinin öncülü olmasıyla[4][4][5] ve gelgitlerin nedenlerine ilişkin teorisiyle tanınmaktadır.

Günmerkezlilik teorisi

Seleucus'un, Dünya'nın kendi ekseni etrafında döndüğünü ve Dünya'nın da Güneş'in etrafında döndüğünü belirten Samoslu Aristarkus'un günmerkezlilik teorisini desteklediği bilinmektedir.[6][7] Plutarch'a göre Seleucus, günmerkezli sistemi akıl yürütme yoluyla ortaya koyan ilk kişidir, ancak bu teoriyi ortaya atarken hangi argümanları kullandığı bilinmemektedir.[8] Bartel Leendert van der Waerden'e göre ise Seleucus, Nicolaus Copernicus'un 16. yüzyılda izlediği yönteme benzer biçimde, geometrik bir modelin sabitlerini belirleyerek ve bu modeli kullanarak gezegen konumlarını hesaplamak için yeni yöntemler geliştirmek suretiyle güneş merkezli teorisini oluşturmuş olabilir. Hipparchus'un çağdaşı olduğu için kendi zamanında mevcut olan trigonometrik yöntemleri kullanmış olma ihtimali yüksektir.[8]

Heraclides Ponticus'un (MÖ 387 – MÖ 312) yaşadığı dönemden bu yana, iç gezegenler Merkür ve Venüs'ün konumları Güneş'ten yalnızca küçük bir açıyla farklılaştığı için zaman zaman güneş gezegenleri olarak da adlandırılmıştır.

Coğrafyacı Strabo'ya göre Seleukos, evrenin sonsuz olduğunu varsayan ilk kişidir.[8] Orijinal yazılarından hiçbiri günümüze ulaşamamış olsa da eserinin bir kısmı yalnızca Arapça tercümesiyle günümüze kadar ulaşabilmiştir; bu Arapça tercümelerden İranlı filozof Muhammed ibn Zekeriya el-Razi'nin (865 – 925) çalışmalarında bahsedilmiştir.[9]

Gelgitler

Lucio Russo'ya göre Seleucus'un güneş merkezli teoriye yönelik argümanları büyük olasılıkla gelgit olgusuyla ilgilidir.[10] Seleucus tarafından da incelendiği düşünülen yıllık gelgit döngüsünün yer merkezli bir sistemle açıklanması mümkün değildir. Seleucus, gelgitlerin Ay'dan kaynaklandığını doğru bir şekilde teorileştirmiş ve etkileşimin pneuma (kutsal ruh) aracılığıyla gerçekleştiğini ortaya atmıştır. Gelgitlerin Dünya'nın farklı yerlerinde, zaman ve güç bakımından farklılık gösterdiğini belirtmiştir. Russo'ya göre Seleucus, gelgit olaylarını hem Ay'a hem de Dünya'nın dönme hareketine bağlamış olup bu durum da onun Dünya'nın Dünya-Ay kütle merkezi etrafındaki hareketini keşfettiği olarak yorumlanabilir.

Strabon'da Seleukos

Seleukos tarafından ortaya konan teorilerin tamamı Plutarch, Aetius ve Strabon'un ve İranlı Muhammed ibn Zakariya el-Razi'nin yazılarından dolaylı olarak bilinmektedir. Strabo, Seleucus'u en etkili dört " Keldani " gök bilimciden biri olarak kabul etmektedir. Strabo, Geographia adlı eserinin XVI. Bölümünde birkaç "Keldani" gök bilimcisinden bahsetmektedir. Bu kısmın sonunda;

"Seleukialı Seleukios da Keldani'ydi."

Babilli astrologlara ve gök bilimcilere genellikle "Keldani" deniyordu. Strabon ise onları "sözde Keldaniler" olarak adlandırıyor. Onların yazıları Yunancaya çevrildi ve Geminos gibi daha sonraki yazarlar tarafından kullanıldı. Strabon'un bahsettiği "Keldani" gök bilimciler Kidenas, Naburianos, Sudines ve Seleukos'tur. İlk ikisi aynı zamanda astronomik çivi yazılı metinlerden Akadca isimleri olan Nabu-Rimannu ve Kidinnu ile de bilinmektedir.[8]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Yunan astronom: The SAO/NASA Astrophysics Data System (ADS) 28 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.:

    Seleucia doğumlu Yunan filozof, ...

  2. ^ Neugebauer, 1945 & 39-42

    Seleukia isimli birkaç şehir arasında en bilineni Seleukos Krallığı'nın başkenti olan Dicle üzerindeki Seleukia'dır. Astronom Seleukos'un bu kentte yaşamış ya da doğmuş olması mümkündür, ancak doğduğu kentin Erythrean Denizi üzerindeki Seleukia olması da mümkündür.

  3. ^ Gelgitler üzerine yaptığı çalışmaları anlatan Strabon, Seleukos'un "Erythraean Denizi bölgesinden" olduğunu iddia eder (3.5.9).
  4. ^ a b Index of Ancient Greek Philosophers-Scientists 21 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ Seleucus of Seleucia (ca. 190–unknown BC) 28 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ScienceWorld
  6. ^ Russell, Bertrand — History of Western Philosophy (2004) – p. 215
  7. ^ Güneş merkezli sistemi destekleyen diğer antik astronomların ya da bilim adamlarının isimlerini bilmiyoruz: Hipparchus ve daha sonra Batlamyus yermerkezli sistemin başarısına katkıda bulunmuştur; ancak Plutarch ve Sextus Empiricus'un yazılarında "Aristarchus'un takipçileri "nden söz edilmektedir, dolayısıyla adını bilmediğimiz başka kişilerin de güneşmerkezli görüşü benimsemiş olması muhtemeldir.
  8. ^ a b c d Van der Waerden 1987
  9. ^ Shlomo Pines (1986), Studies in Arabic versions of Greek texts and in mediaeval science, 2, Brill Publishers, ss. viii & 201-17, ISBN 965-223-626-8 
  10. ^ Russo 2003.

Kaynaklar

  • Neugebauer, O. (1945), "The History of Ancient Astronomy. Problems and Methods", Journal of Near Eastern Studies, 4 (1), ss. 1-38, doi:10.1086/370729 
  • Russo, Lucio (2003), Flussi e riflussi, Milano: Feltrinelli, ISBN 88-07-10349-4 
  • Sarton, George (1955), "Chaldaean Astronomy of the Last Three Centuries B. C.", Journal of the American Oriental Society, 75 (3), ss. 166-173, doi:10.2307/595168 
  • Van der Waerden, B. L. (1987), "The Heliocentric System in Greek, Persian and Hindu Astronomy", Annals of the New York Academy of Sciences, 500, ss. 525-545, doi:10.1111/j.1749-6632.1987.tb37224.x 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Astronomi</span> kökenleri, evrimleri, fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gök cisimlerini açıklamaya çalışmak üzere gözleyen bilim dalı

Astronomi, gök bilimi ya da gökbilim gök cisimlerinin kökenlerini, evrimlerini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini açıklamaya çalışan doğa bilimi dalıdır. Astronominin sınırlı ve özel bir alanı olan gök mekaniği ile karıştırılmaması gerekir. Astronomi daha açık bir deyişle, yörüngesel cisimleri ve Dünya atmosferinin dışında gerçekleşen, yıldızlar, gezegenler, kuyrukluyıldızlar, kutup ışıkları, gökadalar ve kozmik mikrodalga arkaalan ışınımı gibi gözlemlenebilir tüm olay ve olguları inceleyen bilim dalıdır.

Proklos, Platon Akademisi'nin başına geçen ve diğer matematikçilerin çalışmaları hakkındaki yorumları için matematik tarihi açısından önemli olan bir Yeni Platoncu Yunan filozof.

<span class="mw-page-title-main">Selefkî İmparatorluğu</span> Antik Helen devleti

Seleukos İmparatorluğu, Türkçe kullanımlar ile Selefkos veya Selevkos, İskender'in ölümünden sonra Makedonya İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla İskender'in generallerinden I. Seleukos tarafından kurulan Helenistik imparatorluk. Başkentleri önce Seleukia, sonraları ise Antakya'ydı. Doğu Akdeniz'de, Irak'ta, İran'da, Türkmenistan'da, Pamir'de ve Hindistan'ın batısında bulunan topraklarda egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Toprakları Roma İmparatorluğu tarafından ele geçirilinceye kadar Doğu Akdeniz'in hâkimiydiler. Seleukosların geniş toprakları 25 civarında eyalete bölünmüştü. “Strategos” veya “satrap” unvanlı valilerce yönetilen bu eyaletler Pers zamanındaki satraplıklardan daha küçüktü.

<span class="mw-page-title-main">Hipparkos</span> 2. yüzyıl Yunan astronom, coğrafyacı ve matematikçi

İznikli Hipparkos veya Nikaialı Hipparhus bir Yunan astronom, coğrafyacı ve matematikçiydi.

<span class="mw-page-title-main">Sisamlı Aristarkus</span> Yunan astronom ve matematikçi (MÖ 310 - yak. 230)

Aristarkus, Yunan gökbilimci ve matematikçi. Sisam adasında doğdu. Evrenin merkezine dünyayı değil de güneşi koyan günmerkezlilik inanışının bilinen ilk savunucularındandı. Pisagor'dan ve Filolaos'dan etkilendi. Her ikisi de güneşi merkeze koymalarına rağmen, gezegenlerin diziliş sırası açısından Filolaos'dan farklı görüşlerde oldu. Onun astronomik fikirleri 1800 yıl boyunca geçerliliğini sürdüren Aristo ve Batlamyus'un yermerkezli teorileri karşısında rağbet görmedi, ta ki Kopernik, Kepler ve Newton'un buluşlarına kadar. Ay'daki Aristarkus Krateri'ne onun adı verilmiştir.

Meton veya Atinalı Meton antik Yunan gök bilimci (astronom), mühendis ve antik çağ matematikçisi. Atina'daki Akropolis'in yakınlarındaki Pnyx (Piniks) tepesinde M.Ö. 432 yılında yaptığı ğözlemlerinin sonuçlarından dolayı daha sonra kendi adıyla anılan Meton Döngüsüyle tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Kopernik günmerkezliliği</span> Güneş merkezli evren modeli

Kopernik günmerkezliliği, Nicolaus Copernicus tarafından geliştirilen ve 1543 yılında yayımlanan bir astronomik modeldir. Bu modele göre Güneş, evrenin merkezinde hareketsiz olarak konumlandırılmıştı ve her şeyin başlangıcı olarak kabul edilirdi. Modern astronomik ve bilimsel gelişmelerin başlangıç noktası olarak gösterilir. Dünya ve diğer gezegenler ise sabit Güneş etrafında, sabit hızla periyodik hareketler yapmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunan astronomisi</span>

Yunan astronomisi klasik antik dönemde Yunan dilinde yazılmıştır ve antik Yunan, Helenistik, Greko-Romen ve geç dönem antik çağlarını kapsar. Yunanca, Helenistik dönemden Büyük İskender'in fethini takip eden süreçte bilimin dili haline geldiği için antik Yunan astronomisi coğrafi sınırları aşmıştır. Bu yüzden Helenistik astronomi olarak da adlandırılır. Helenistik ve Roma dönemleri boyunca Yunan olan veya olmayan birçok astronom, çalışmalarını Yunan geleneklerini kullanarak Ptolemaios krallığındaki İskenderiye kütüphanesini de içeren büyük bir enstitüde yürütüyordu.

Knidos'lu Eudoxus veya Knidoslu Ödoksus, antik bir Yunan astronomu, matematikçi, bilim insanı ve Archytas ile Platon'un öğrencisiydi. Hipparchus'un Aratus'un astronomi üzerine şiiriyle ilgili yorumunda bazı parçalar korunsa da tüm eserleri kaybolmuştur. Bithynialı Theodosius tarafından yazılan Sphaerics, Eudoxus'un bir çalışmasına dayanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ortak merkezli küreler kuramı</span>

Ortak merkezli küreler kuramı, Eudoxus, Callippus ve Aristoteles tarafından geliştirilen eş merkezli kürelerin kozmolojik modeli olup bu modelde tümü Dünya merkezli olan göksel küreler kullanılmıştır. Bu yönüyle Batlamyus ve diğer matematiksel gök bilimciler tarafından Kopernik dönemine kadar kullanılan çok merkezli episiklik ve eksantrik modellerden farklıydı.

Callippus, mevsimlerin uzunluklarını kesin olarak belirleyen ve sonraki tüm gök bilimciler tarafından kullanılan bir takvim oluşturan Yunan astronom ve matematikçi.

Abderalı Bion, Abdera, Trakya doğumlu bir Antik Yunan matematikçi ve astronom.

Cleomedes, özellikle “Cennetler ” olarak da bilinen Gök Cisimlerinin Dairesel Hareketleri adlı kitabıyla tanınan bir Yunan gökbilimci ve matematikçidir.

Samoslu Conon bir Yunan astronom ve matematikçiydi. Öncelikle bir takımyıldız olan Coma Berenices'i adlandırmasıyla hatırlanır.

Rodoslu Geminus, MÖ 1. yüzyılda yıldızı parlayan bir Yunan astronom ve matematikçi. Onun bir astronomi çalışması olan ve öğrenciler için astronomi kitabı olarak tasarlanan Olaylara Giriş hala hayattadır. Ayrıca matematik üzerine bir çalışması da yazdı ama bu eserin sadece sonraki yazarlar tarafından alıntılanan kısımları hayatta kaldı ve günümüze ulaştı.

Bithynialı Theodosius, kürenin geometrisi üzerine bir kitap olan Sphaerics 'i yazan bir Yunan astronom ve matematikçi.

<span class="mw-page-title-main">Babil matematiği</span> matematik

Babil matematiği, Sümerlerin ilk günlerinden, MÖ 539'da Babil'in düşüşünü izleyen yüzyıllara kadar Mezopotamya halkı tarafından geliştirilen veya uygulanan tüm matematiktir. Babil matematik metinleri bol miktarda bulunur ve iyi düzenlenmiştir. Zaman açısından iki farklı gruba ayrılırlar: biri Eski Babil döneminden, diğeri ise MÖ son üç ya da dört yüzyıldan, Seleukoslular döneminden kalmadır. İçerik açısından, iki metin grubu arasında neredeyse hiç fark yoktur. Babil matematiği, karakter ve içerik olarak yaklaşık iki bin yıl boyunca sabit kaldı.

Rodoslu Attalus MÖ 2. yüzyılda Rodos'ta yaşamış ve Hipparchus'un çağdaşı olan eski bir Yunan gramerci, astronom ve matematikçi.

Ptolemy III Euergetes MÖ 246'dan 222'ye kadar Mısır'daki Ptolemaios hanedanının üçüncü firavunuydu. Ptolemaios Krallığındaki hükümdarlığı sırasında gücünün zirvesine ulaştı.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi astronomisinin zaman çizelgesi</span>

Aşağıda, Güneş Sistemi astronomisi ve biliminin bir zaman çizelgesi verilmiştir. Bu çizelge, Güneş Sistemi'nin bir parçası olarak Dünya hakkında gezegensel ölçekteki bilgilere dair ilerlemeleri de içermektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.