İçeriğe atla

Sekeller

Sekeller
Székelyek
Sekel bayrağı
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Romanya Romanya (Sekelistan)500.000 - 700.000
Diller
Sekelce Macarca
Din
Roma Katoliği
Macarcanın lehçeleri
  8. Sekelce
Romanya Sekellerinin Oranı'nı Gösteren Bir Harita.

Sekeller[1] (MacarcaSzékelyek, RumenceSecui, AlmancaSzekler, LatinceSiculi), ağırlıklı olarak Romanya'nın Sekelistan bölgesinde, daha az olarak güney Macaristan'da yaşayan ve Macarların bir alt grubu olan halk.[2] Macarcanın Sekel lehçesini konuşurlar.

Kökenleri

Ana Macar kitlesinden asırlarca uzakta kalan Sekellerin kökeni tartışmalıdır.

Dil

Sekeller Macarcanın Sekelce (székely nyelvjárások) denen lehçesini konuşurlar:[16]

SekelceMacarcaTürkçe
megbonyul megellik doğurma (hayvan)
pityóka krumpli, burgonya patates
patkány, pocok patkány, pocok sıçan, tarla sıçanı
kacsiba, kacsuba, kacsuka csámpás, kacsiba kabasaba
hínyáros homályos deniz yosunu, belirsiz
összebüszüdik megromlik, megbüdösödik bayatlamak
ollózik ellik (kecske) gıdik, yeni doğmuş oğlak, keçi yavrusu, hayvan yavrusu
olló olló makas
ahajt, ott, amott ott, amott aha, orada
gürüzdölés, görözdölés köszörülés bileği

Kaynakça

  1. ^ Kitap Değerlendirme: İsmail Doğan, Atilla'nın Torunları: Sekeller, Yeni Avrasya yayınları, Ankara 2005, 147 s. 25 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  2. ^ Pál Engel, Tamás Pálosfalvi, Andrew Ayton, The realm of St. Stephen: a history of medieval Hungary, 895-1526, I.B.Tauris, 2005, p. 115 [1] 12 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ a b Cathy O’Grady, Zoltán Kántor and Daniela Tarnovschi, Hungarians of Romania 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., In: Panayote Dimitras (editor) Center for Documentation and Information on Minorities in Europe - Southeast Europe (CEDIME-SE) MINORITIES IN SOUTHEAST EUROPE, Ethnocultural Diversity Resource Center, 2001, p. 5
  4. ^ Hunfalvy Pál: A székely kérdéshez. Századok 1881. 195.
  5. ^ Nagy Géza: A székelyek és a pannóniai magyarok. Ethnographia 1890. 178.
  6. ^ Györffy György: Tanulmányok a magyar állam eredetéről. Budapest, 1959. 65-67.
  7. ^ Kristó Gyula: A székelyek eredete. Budapest, 2005.
  8. ^ Szabó Károly: A "székely" nemzeti névről. Századok 1880. 410.
  9. ^ Orbán Balázs: A székelyek származásáról és intézményeiről. Budapest, 1888.
  10. ^ a b Sebestyén Gyula: Az avar-székely kapcsolat emlékei. Ethnographia 1899. 1-25.
  11. ^ Pais Dezső: A magyarsággal kapcsolatos IX-X. századi népelemek és népmozgalmak. A székelyek eredetéhez és a székelység kialakulásához. Magyar Nyelv 1967. 71-73.
  12. ^ László Gyula: Őstörténetünk. Budapest, 1981. 172.
  13. ^ Pauler Gyula: Néhány szó hadi viszonyainkról a XI-XIII. században. Hadtörténeti Közlemények 1888. 501-526.
  14. ^ Kristó 2005. 65.
  15. ^ "Referencia nepessegek". 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2021. 
  16. ^ : A Transindex.ro székely-magyar szótárában [2] 17 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2243 szócikk található.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Macarca</span> Macaristanın resmi dili

Macarca (kendi dilinde

Kabarlar, 9. yüzyılda Hazarlar’dan ayrılarak Macar kabilelerine katılan Türk halkı.

<span class="mw-page-title-main">András Róna-Tas</span>

András Róna-Tas, Széchenyi ödüllü Macar dilbilimci, oryantalist, öğretim üyesi, Macar Bilimler Akademisi üyesi. Eski Macar Tarihi, Tibetistik, Türkoloji ve Mongolistik bilimlerinin ünlü araştırmacısı. Macarların Türk dili ve kültürü ile ilişkisinin araştırılmasına büyük katkısı oldu. 1990-1992 yılları arası József Attila Üniversitesi Rektörü.

<span class="mw-page-title-main">Ügyek</span>

Ügyek veya diğer adıyla Ugek, Álmos'un babası, ilk Macar Prensi'dir. Karısı Emese, rüyasında Tuğrul kuşunu görmüş ve Álmos doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Székely himnusz</span>

Székely himnusz 1921 yılında yazılan ve 5 Eylül 2009 tarihinde Sekelistan marşı olarak Sekeller Ulusal Konseyi tarafından kabul edilen bir şiirdir. Sözleri György Csanády tarafından yazılmış ve müziği Kálmán Mihalik tarafından bestelenmiştir.

Maria Komnini, Macaristan kralı IV. Stefan'ın eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Ádám Récsey</span>

Ádám Récsey, 1848 Macar Devrimi sırasında 4 gün başbakanlık görevi yürüten Macar politikacı ve general. Yasa dışı olarak başbakan olmuş, bununla birlikte kısa süre sonra görevinden istifa etmek zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Prensliği</span> İlk resmi Macar Devleti

Macaristan Prensliği veya Macaristan Dükalığı, Karpat Havzası'nın 9. yüzyıldaki Macar fetihinin ardından 895-896 yılında kurulan, ilk belgelenmiş Macar devletidir. Árpád liderliğindeki bir kabile ittifakı oluşturan yarı göçebe bir halk olan Macarlar Karpatlar'ın doğusundaki eski beylikleri olan Etelköz'den gelmişlerdir. Ancak Macar komutanlarının yönettikleri bölgelerde yarı bağımsız şehir devletleri haline dönüşmesi üzerine Macaristan Prensliğinin askeri başarılarına rağmen gücü gittikçe azalmaya başlamıştır. Bu bölgeler ilerleyen dönemlerde yine Arpad hanedanlığından olan I.István yönetimi altında birleşmiştir. Yarı göçebe olarak yaşamakta olan Macar nüfusu bu dönemle beraber yerleşik yaşamı benimsemeye başlamıştır. I.István dönemine dek kabilelere ayrılan macar toplumu I.István ile beraber devletleşmeye yönelik adımlar atmaya başladı. Macaristan Prensliği böylelikle 1000 yılında I.István tarafından Macaristan Krallığı'nın kurulması üzerine son bulmuştur. Bu sebeptendir ki Macarlar için, 896 ve 1000 yılları arasındaki dönem beylik dönemi olarak kabul görmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Árpád</span> Büyük Macar Prensi

Árpád , 9 ve 10. yüzyılların başında Macar kabileleri konfederasyonunun başı. Macarların kutsal hükümdarı (kende) veya askerî lideri (gyula) olarak görev yapmış olabilir. Farklı kaynakların çelişkili bilgiler vermesinden ötürü hayatına dair çoğu detay tarihçiler arasında tartışmalıdır. Bu çelişkilere rağmen Macarların çoğu onu "ülkemizin kurucusu" olarak anar ve Macarların Karpat Havzası'nı ele geçirmesinde Árpád'ın önemli rolü, daha sonraki bazı tarihi kayıtlarda vurgulanmıştır. Árpád ile başlayan hanedanlık, 1301 yılına kadar Macaristan Krallığı'nı yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zoltán</span>

Zoltán veya ZoltaGesta Hungarorum'da 907 yılı civarında babası Árpád'ın yerine geçen Macarların üçüncü büyük prensi olarak anılmaktadır. Diğer vakanüvislerin onu Macar yöneticiler arasında listelememesinden ötürü modern tarihçiler, Zoltán'ın egemenliğine dair bu raporu reddetmektedir fakat Zoltán tahta asla oturmasa bile Macaristan'da 955 yılı civarlarından sonra hüküm süren tüm hükümdarların Árpád Hanedanı'na bağlı olarak Zoltán'ın soyundan geldiğine dair görüş birliği vardır.

Macaristan hükümdarları listesi, büyük prensleri (895-1000) ve Macaristan'ın krallarını ve kraliçelerini (1000-1918) içerir.

<span class="mw-page-title-main">Ágnes Gergely</span>

Ágnes Gergely, Macar yazar, eğitimci, gazeteci ve çevirmendir.

<span class="mw-page-title-main">I. István</span> Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001den 1038deki ölümüne kadar Macaristanın ilk kralı

I. István veya Aziz István Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001'den 1038'deki ölümüne kadar Macaristan'ın ilk Kralı. Doğum yılı belirsizdir, ancak hayatının birçok ayrıntısı, 975'te Esztergom'da veya daha sonra doğduğunu göstermektedir. Doğumunda kendisine pagan Vajk adı verildi. Vaftiz tarihi bilinmiyor. Büyük Prens Géza ve karısı Sarolt'un tek oğluydu. Her iki ebeveyni de vaftiz edilmiş olmasına rağmen, István ailesinin dindar Hristiyan olan ilk üyesi oldu. Ottonya Hanedanının bir parçası olan Bavyeralı Gisela ile evlendi.

<span class="mw-page-title-main">Jesza Poszony</span> Imre Pozsonyi, eski bir Macar futbolcu ve teknik direktördür

Imre Pozsonyi, eski bir Macar futbolcu ve teknik direktördür.

<span class="mw-page-title-main">Macar Kabileleri</span>

Macar kabileleri veya Macar boyları, Ural Dağları bölgesinden gelen bu klanlar 9. yüzyılın sonlarında Karpat Havzası'nı işgal edene ve ardından Macaristan Prensliği'ni kurana kadar, Macarların yaşadığı temel siyasi birimlerdi.

<span class="mw-page-title-main">Sekelistan özerklik hareketi</span>

Sekelistan, Romanya'nın merkezinde, Erdel'de tarihi ve etnografik bir bölgedir. Romanya'daki Macar siyasi örgütlerinin birincil hedefi, Sekel özerkliğini elde etmektir. Sekeller, Romanya Macarlarının yaklaşık yarısını oluşturuyor. Romanya'nın 2011 nüfus sayımından elde edilen resmi verilere göre, Mureş, Harghita ve Covasna illerinde 609.033 kişi kendilerini Macar olarak görmektedir. Bir Macar alt grubu olan Sekeller, esas olarak bu üç ilde yoğunlaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kievli Anastasia</span>

Kievli Anastasia ;, I. András ile evliliği yoluyla Macaristan Kraliçesi idi.

<span class="mw-page-title-main">Géza Aladár Kármán</span>

Géza Aladár Kármán Macar mimar.

Yula, Müslüman ve Bizans kaynaklarına göre 9. ve 10. yüzyıllarda Macar kabile federasyonunun liderlerinden birinin ve sıralamada ikinci olanın ünvanıydı. En eski Macar kaynaklarında ünvan adı yalnızca kişisel ad olarak kaydedilir.

<span class="mw-page-title-main">Csángólar</span> etnik grup

Csángólar, çoğunlukla Romanya'nın Moldavya bölgesinde, özellikle de Bacău İlçesinde yaşayan, Roma Katolik inancına sahip etnik Macarlardır. Moldavya'da Csángóların yaşadığı bölge Csángó Bölgesi olarak biliniyor. Eski bir Macar lehçesi olan geleneksel dilleri Csángó, şu anda Csángó nüfus grubunun yalnızca bir azınlığı tarafından kullanılıyor.