İçeriğe atla

Sefer Paşa

Sefer Paşa ya da III. Beka Cakeli
(Gürcüceბექა III ჯაყელი
Çıldır Eyaleti valisi
Hüküm süresi1625-1635
Önce gelenSamtshe Atabeyliği prensi ve atabeyi olarak III. Manuçar
Sonra gelenI. Yusuf Paşa
Doğum1564
Ölüm1635
HanedanCakeli Hanedanı
BabasıII. Kaihosro

Sefer Paşa ya da III. Beka Cakeli (Gürcüceბექა III ჯაყელი; yaklaşık 1564-1635), Osmanlı İmparatorluğu’nun Samtshe-Saatabago toprakları üzerinde kurduğu Çıldır Eyaleti’nin Gürcü yöneticisidir. 1625-1635 yılları arasındaki beylerbeyi olan Sefer Paşa, Cakeli hanedanından II. Kaihosro ile Dedisimedi’nin üçüncü oğludur.

Beka Cakeli, Samtshe-Saatabago'nun son Hristiyan hükümdarı olan yeğeni III. Manuçar'ı zehirletip öldürmesinden sonra yönetime geldi. III. Beka ardından Osmanlı başkenti İstanbul’a gitti ve Osmanlı padişahı IV. Murad’ın isteği üzerine Müslüman olup Sefer Paşa adını aldı. Sefer Paşa’nın beylerbeyliği döneminde Osmanlılar, Samtshe'de Gürcüler arasında Müslümanlığı yaymaya başladı. Sefer Paşa 1635 yılında ölünce oğlu Yusuf Paşa Çıldır Eyaleti beylerbeyliğine getirildi.

Evliya Çelebi tarafından 17. yüzyılda yazılmış olan Seyahatname adlı gezi yazısı kitabında bildirilmektedir: "Suyu ve havası sert olduğundan halkı düzgün vücutlu, cesur ve namlı kulu vardır. Özellikle vilâyetin valisi Vezir Sefer Paşa Gürcü asıllı bir yiğit, hünerli kumandan, meydan merdi ve Osmanoğlu veziridir. Kethüdası Derviş Ağa yine Gürcü asıllı, kerem sahibi er kişi idi."[1]

Sefer Paşa
Cakeli hanedanı
Doğumu: 1564 Ölümü: 1635
Resmî unvanlar
Önce gelen
Samtshe Atabeyliği
prensi ve atabeyi
III. Manuçar
Çıldır Eyaleti valisi
1625-1635
Sonra gelen
I. Yusuf Paşa

Kaynakça

  1. ^ Mustafayev, Elnur. "Gunumuz Turkcesi ile Evliya chelebi Seyahatnamesi -2.Cilt 2. Kitap". 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Samtshe</span>

Samtshe, Gürcistan’nın güneybatı kesiminde tarihsel bir bölgedir. Tarihsel Mesheti bölgesinin de bir parçasıdır. Geç Orta Çağ'da, Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago tarihsel Mesheti topraklarına genişleyince Samtshe adı daha geniş bir alanı ifade ediyordu. Coğrafi koşulları açısından Samtshe dağlık bir bölgedir; yüzeyi küçük düzlükler ve vadilerle kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çıldır (eyalet)</span>

Çıldır Eyaleti veya Çıldır Beylerbeyliği, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, 16. yüzyılın sonlarına doğru kurulan Osmanlı eyaletidir. Yaklaşık olarak günümüzde Gürcistan’ın Acara Özerk Cumhuriyeti’nin bir bölümü ile Samtshe-Cavaheti bölgesini, Türkiye’de Artvin, Ardahan illeri ile Erzurum ilinin bir kısmını kapsamaktadır. 1578-1628 arasında Çıldır, 1628-1829 arasında Ahısha ve 1829-1845 arasında Oltu Çıldır Eyaleti’nin idari merkezleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Ahıska</span> Gürcistan şehri

Ahıska, Gürcistan’ın Samtshe-Cavaheti bölgesinin ve Ahıska Belediyesi’in idari merkezi bir kenttir. Tarihsel bir bölge olan Samtshe’nin de merkeziydi.

<span class="mw-page-title-main">Seydi Ahmed Paşa</span>

Seydi Ahmet Paşa Osmanlı Devleti'nde IV. Mehmet döneminde Budin Eyaleti valiliği ve serdarlığı yapmış Çerkes asıllı Osmanlı devlet adamı ve asker.

<span class="mw-page-title-main">Cakeli Hanedanı</span> Gürcü soylu bir orta çağ ailesi

Cakeli Hanedanı, bir Gürcü soylu (mtavari) ailesi ve Samtshe Prensliğini yöneten hanedan idi. Bu aile, Çorçaneli (ჩორჩანელი) hanedanının da bir koluydu.

III. Manuçar Cakeli, 1614-1625 arasında Samtshe atabeyi. II. Manuçar'ın oğludur. Babasının İran'da bulunduğu sırada İran şahı I. Abbas III. Manuçar'ı Samtshe atabeyi olarak tanıdı. Osmanlılar 1608'de Ahaltsihe'yi yeniden ele geçirince III. Manuçar Kartli'ye sığındı. Babası 1614'te ölünce yeniden iktidara çıktı. Mesheti bölgesi feodallerinin Müslüman olmasına karşı çıkınca Osmanlı yönetimiyle arası açıldı. Osmanlı yönetimi 1624'te Erzurum beylerbeyini III. Manuçar'a karşı sefere yolladı. Manuçar küçük bir birlikte Kartli'ye sığındı. Burada Giorgi Saakadze'nin yanında, Marabda Muharebesi'nde İranlılara karşı savaştı. İranlılara karşı savaştığı için Osmanlı padişahı onu, Hristiyan kalmasını da kabul ederek Samtshe atabeyi olarak tanıdı. Ne var ki III. Manuçar Ahaltsihe'ye dönüş yolunda, sonradan Sefer Paşa adını alan III. Beka Cakeli tarafından öldürüldü. Sefer Paşa, Samtshe-Saatabago'nun yerini alan Çıldır Eyaleti'nin yöneticisi oldu ve bölgede yaşayan Gürcülerin Müslümanlaştırılması için çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe Atabeyliği</span>

Samtshe Atabeyliği ya da Samtshe-Saatabago, Samtshe Prensliği olarak da bilinir, Gürcistan'ın Zemo Kartli bölgesinde hüküm sürmüş Orta Çağ Gürcü prensliğidir. 1268'de kurulan prenslik 1334 yılından itibaren "atabagi" unvanı taşıyan Gürcü hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. En geniş sınırlara sahip olduğu dönemde sınırları Taşiskari’den Erzurum’a kadar uzanan Samtshe-Saatabago, Cavaheti’nin bir kısmı ile Eruşeti, Kola, Artaani, Acara, Tao, Klarceti ve Şavşeti bölgelerinden oluşuyordu. Osmanlıların eline geçtikten sonra Çıldır Eyaleti’ne dönüştürülen bölge, 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı kayıtlarında Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmıştır.

II. Manuçar Cakeli (Gürcüce: მანუჩარ II ჯაყელი, Osmanlı kaynaklarında: Mustafa Paşa, 1581-1614 arasında Samtshe-Saatabago atabeyi. II. Kaihosro’nun oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Murcaheti Muharebesi</span>

Murcaheti Savaşı, İmereti Krallığı ve Samtshe Atabeyliği orduları arasında 12 Ağustos 1535'te Ahalkalaki'nin yakınlarındaki Murcaheti kentinde gerçekleşmiş bir savaştır.

III. Kvarkvare Cakeli 1518'den 1535'e kadar Samtshe Atabeyliği'nin prens ve atabeyliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Samstshe Atabeyi I. Kaihosro Cakeli'nin oğluydu. Babası Kaihosro'nun ölümüyle beraber amcası Mzetçabuk tahta geçmiştir. Buna karşın Mzetçabuk Cakeli, Kvarkare'yi halefisi ilan etmiştir. Amcasının hükümdarlığı sırasında Kvarkvare aktif olarak devlet işlerinde yer almıştır. 1515'te Mzetçabuk hastalığı nedeniyle tahttan feragat etmiş ve keşiş olarak manastıra yerleşmiştir. Kvarkvare, ikinci amcası Manuçar isyan edince yeniden tahta çıkamamıştır. Kvarkvare destek vermesi için Şah I. İsmail'in yanına gitmiş ve onun vasalı olmuştur. Sonraki 3 sene boyunca Şah İsmail'in Tebriz'deki sarayında yaşamıştır. 1518'te Kvarkvare komutasındaki Kızılbaş ordusu Samtshe'yi işgal etmiştir. Safeviler I. Manuçar'ı tahttan indirmiş ve Kvarkvare'yi tahta geçirmiştir. Manuçar, Osmanlıların Safevilere karşı savaşmaları ve yeğenini devirmeleri istemiştir. Kvarkvare'nin kuvvetleri Erzurum yakınlarındaki savaşta Manuçar'ı yenmiştir. Savaşı kaybeden Manuçar Osmanlı İmparatorluğu'na kaçmıştır. Kvarkvare'nin saltanatında Samtshe'nin üzerindeki İran etkisi gün geçtikçe artmıştır. Bu nedenle Türkler ülkeye ve özellikle güneybatı bölgesine büyük zararlar vermiştir. Ahaltsihe derebeyleri Kvarkvare yönetiminde Samtshe'nin düşman tarafından ele geçirileceğini anlamıştı. Bu yüzden İmereti Kralı III. Bagrat ve Kartli Kralı I. Luarsab, Samtshe'yi Müslüman imparatorluklardan korumak için ittifak yapıp Cakeli hanedanını devirmeye karar verdi. 1535'te Kral III. Bagrat yönetimindeki ordu Samtshe'yi işgal etti. Bagrat, Ahılkelek yakınlarındaki Murcaheti Savaşı'nda Kvarkvare'yi yendi ve esir aldı. Samtshe Prensliği Gürcüler tarafından işgal edildi. Kvarkvare hapishanede öldü. Birkaç yıl sonra, Kvarkvare'nin hayatta kalan küçük oğlu II. Kaihosro bölgeden İmereti ve Kartli birliklerini sürmek için Osmanlılardan destek istedi. 1545'teki Sohoista Muharebesi'nde Kaihosro III. Bagrat'ı mağlup etti ve Cakeli hanedanı yeniden tahta geçti. Samtshe, onun yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu'nun vasalı oldu. III. Kvarkvare'nin soyundan gelenler sırasıyla Samtshe Atabeyliği'ni ve Çıldır Eyaleti'ni yönetti.

Gürcistan Seferi, İkinci Vezir Kara Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı birliğinin 1549 yılında Samtshe Atabeyliği üzerine düzenlediği ve yaklaşık 20 kalenin fethi sonucunda Osmanlıların zaferiyle biten askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">I. Beka Cakeli</span>

I. Beka Cakeli, 1285'ten öldüğü tarihe kadar Samtshe Atabeyliği'nin prensliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Saltanatı döneminde Acara, Şavşeti, Klarceti, Lazeti, Tao, Kola, Artaani ve Cavaheti'nin çoğu Samtshe Atabeyliği'nin parçasıydı. Beka'nın saltanatı sırasında Samtshe Atabeyliği, Gürcistan Krallığı'ndan siyasi olarak bağımsız bir devlet olarak var oldu. İlhanlıların vasalı olan Beka, İlhanlılara düzenli haraç ödüyor ve seferlerine katılıyordu. Samtshe Atabeyliği bağımsız olmasına rağmen, Gürcistan ile ilişkilerini sürdürmüş ve Beka'ya Gürcü kralı tarafından Mandaturuhutsesi unvanı verilmiştir. Türkler, Beka'nın yönetimi sırasında Anadolu Selçuklu Devleti'nin güneybatı sınırlarında daha aktif olmuştur. Beka Selçukluların saldırılarını savuşturmayı başarmıştır. Gürcistan'ın Trabzon İmparatorluğu üzerindeki siyasi etkisini sürdürmesini destekliyen Beka, kızı Ciacak'ı Trabzon İmparatoru II. Aleksios evlendirdi. Beka'nın diğer kızı Natela, Gürcistan Kralı II. Demetre ile evlendi ve V. Giorgi'yi doğurdu. Sonraki Gürcistan kralı olan Giorgi, babası Demetre'nin Moğollar tarafından idam edilmesiyle birlikte dedesi Beka'nın sarayında büyüdü.

II. Sargis Cakeli, 1306-1334 yılları arasında Samtshe Atabeyliği'nin prensliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Prens I. Beka'nın oğluydu. Sargis, babasının saltanatı sırasında birçok sefere katıldı. Azat Musa, 1290'lı yıllarda Anadolu Türkmen birliklerinin lideri olarak Samtshe Atabeyliği'ne saldırdı. Beka Cakeli, oğlu Sargis'i ordu komutanı olarak atadı ve Vaşlovani köyü yakınlarında Türkleri durdurmasını emretti. 1303 civarında Sargis, Türkmen boylarını yenerek Ahıska topraklarından gönderdi. Sargis, 1306'da babasının ölümünden sonra Samtshe Atabeyliği tahtına çıktı. Yeğeni Kral V. Giorgi tarafından Sargis'e Amirspasalar unvanı verildi. II. Sargis'in ölümünden sonra oğlu Kvarkvare, Samtshe Atabeyliği'nin yeni prensi oldu.

<span class="mw-page-title-main">III. Bagrat (İmereti kralı)</span>

III. Bagrat (1495-1565) II. Aleksandre'nin oğlu 1510'dan 1565 tarihine kadar İmereti kralıdır.

<span class="mw-page-title-main">IV. Kvarkvare Cakeli</span>

IV. Kvarkvare Cakeli Samtshe-Saatabago'nun Gürcü prensi ve atabegiydi ve 1573-1581'de Osmanlı'ya bağlı olarak hüküm sürmüştür. Cakeli ailesinin bir üyesi ve II. Kaihosro Cakeli'nin oğludur.

II. Kaihosro Cakeli, Cakeli Hanedanı'ndan II. Kvarkvare'nin oğludur, 1545-1573 yılları arasında hüküm sürmüş Samtshe Prensi'dir. 1545 yılında Osmanlı tarafından vasal bir prens olarak tahta çıkarıldı. Saltanatı, komşu Gürcü devletleri ile sıkıntılı ilişkilerin yanı sıra devam eden Osmanlı-İran çekişmesi ve kan davaları ile geçmiştir. Prensliğin batı tarafı hızlıca Osmanlı tarafından asimile edildi ve bir paşalığa dönüştü, doğu kısmı ise İran etkisinde kaldı. 1570 yılında Osmanlının süregelen saldırgan politikaları sonucunda Kaihosro, bağlılığı bulunan I. Tahmasb'dan direkt destek talebinde bulundu. 1573 yılında İran'da öldü.

I. Yusuf Cakeli, ayrıca Yusuf Paşa olarak da bilinir 1635'ten 1647'ye kadar Çıldır Eyaleti'nin Gürcü hükümdarı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun vassalı, Jaqeli ailesinin üyesi ve daha çok "Sefer Paşa" olarak bilinen III. Beka Cakeli'nin oğludur. 1635'te, babasının ölümünden sonra Osmanlılar İslam'a geçmeleri halinde Cakeli ailesine Ahıska tahtını garanti etti. Yusuf, ailesi ve akrabalarıyla birlikte Müslüman oldu ve Çıldır'ı yönetmeye başladı. Osmanlı-Safevî Şavaşı'nda boy gösterdi. 1647'de Yusuf bilinmeyen bir hastalıktan öldü ve tahtı oğlu Rüstem'e bıraktı.

I. Kvarkvare Cakeli 1334-1361 yılları arasında bir Gürcü prensi (mtavari) ve Samtshe hükümdarıydı.

II. Beka Cakeli 1361-1391 yılları arasında Samtshe Atabeyliği'nin prensliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Baba tarafından akrabası olan Gürcü kralı V. Bagrat tarafından Atabeg olarak atandı. 1372'den itibaren Ahıska'yı kardeşi Şalva ile birlikte yönetti. Şalva 1389'da öldü ve yerine oğlu I. Ağbuğa geçti. II. Beka Ahıska üzerindeki yetkisini Timur'un Gürcistan'ı işgali sırasında kaybetti. Timur'un yıkıcı seferlerinden sonra II. Beka, kral Bagrat'tan yüz çevirerek düşmana teslim oldu. 1391'de öldü ve Atabeg'in tahtını 1395'e kadar Ağbuğa ile iktidarı paylaşan oğlu İvane'ye bıraktı. Cakeli hanedanı II. Beka'nın soyundan geldi.

I. Ağbuğa Cakeli 1389-1395 yılları arasında Samtshe Atabeyliği'nin prensliğini yapmış Cakeli hanedanı üyesidir. Ağbuga, Prens Şalva'nın oğluydu. Babasının ölümünden sonra Ağbuğa, Gürcü kralı V. Bagrat tarafından Ahıska'nın eş hükümdarı olarak atandı. 1381-1386 yılları arasında Büyük-büyük-dedesi I. Beka tarafından tesis edilen kanunlar kitabını yeniledi. Bu kitaba önce "Ağbuğa kanunu", daha sonra "Beka-Ağbuğa tarafından belirlenen kanunlar kitabı" adı verildi.