Sazlıçayır, Hanak
| Sazlıçayır | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Sazlıçayır Sazlıçayır'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Hanak |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2300 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 396 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75900 |
Sazlıçayır, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Sazlıçayır köyünün eski adı Ahalşeni'dir. Gürcüce bir yer adı olan Ahalşeni (ახალშენი), yeni anlamındaki "ahali" (ახალი) ile mesken anlamındaki "şeni" (შენი) kelimelerinden oluşur ve "yeni köy" anlamına gelir.[3][4] Bu yer adı Türkçeye Ahalşen (اخالشین) olarak girmiştir.[5] Ancak "L" harfi zaman içinde düşmüş ve köyün adı Ahaşen'e (آخاشین) dönüşmüştür.[6]
Ahalşeni, Gürcü Hristiyanlığının erken dönem merkezlerinden biri olan tarihsel Eruşeti bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki Gürcü kilisesi Ahalşeni Kilisesi bu dönemden kalmıştır. Gürcistan'ın Kutaisi kentinde korunan bir İncil'e düşülmüş notta, Aynaroz'daki Gürcü İviron Manastırı'nın keşişlerinin 1492 yılında Samtshe hükümdarı II. Kvarkvare, onun oğulları ve Mzeçabuki'den talep etmeleri üzerine, Artani bölgesindeki "Beberani" (Çetinsu) ve "Ahalşenni" (Sazlıçayır) köylerinin bu manastıra bağışlandığı belirtilmiştir.[7]
Ahalşeni köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Ahalşen (اخالشین) olarak kaydedilmiş olan yerleşim o tarihte büyük bir köydü ve nüfusu 46 haneden oluşuyordu. Defterde kayıtlı hane reisi adları buranın Hristiyan bir Gürcü köyü olduğunu göstermektedir. O tarihte köyde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Köyde bir adet su değirmeni bulunuyordu.[8][9][10]
Ahalşeni uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince “Ahaşen" (Ахашен) şeklinde kaydedilmiş olan köy, 1886 tarihli nüfus tespiti sırasında Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Maçueti nahiyesinin beş köyünden biriydi. Köydeki 12 hanede, 56'sı erkek ve 55'i kadın olan 111 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Kürtlerden oluşuyordu.[11]
Rusların Birinci Dünya Savaşı sonlarında bölgeden çekilmesinin ardından Ahalşeni bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 yılında imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Ahalşeni köyünü de kapsayan Ardahan sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak ertesi yıl Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgaliyle Sovyet Rusya Ankara Hükümeti'yle işbirliği yaptı ve 16 Mart 1921 tarihli Moskova Antlaşması'yla da köy Türkiye'ye bırakıldı.[12][13]
Ahalşeni adı 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Ahaşen (آخاشین) olarak geçer. Bu sırada köy Kars vilayetinin Poshof kazasının Damal nahiyesine bağlıydı.[14] 1940 genel nüfus sayımında Ahalşeni’de 249 kişi yaşıyordu.[15] Ahalşeni / Ahaşeni Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Sazlıçayır olarak değiştirilmiştir.[16] 1965 genel nüfus sayımında Sazlıçayır köyünün nüfusu 793 kişiden oluşuyor ve nüfus içinde 188 kişi okuma yazma biliyordu.[17]
Sazlıçayır köyündeki megalit kalıntıların eski bir kale-kente ait olduğu tahmin edilmektedir. Köyün 300 metre doğrusundaki bu yapı kalıntıları, bir tepenin uzantısı üzerinde yer alır. Tamamen yıkılmış olan kompleksin ortasındaki küçük bir yapının planı (13×9 m) tespit edilmiştir. Köydeki eski Gürcü kilisesi olan Ahalşeni Kilisesi tamamen yıkılmış, yerinde cami inşa edilmiştir. Bununla birlikte kiliseye ait Gürcüce yazıt günümüze ulaşmıştır.[18][19]
Coğrafya
Köy, Ardahan il merkezine 46 km, Hanak ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[20]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 396[2] |
| 2021 | 409[2] |
| 2020 | 400[2] |
| 2019 | 404[2] |
| 2018 | 427[2] |
| 2017 | 447[2] |
| 2016 | 449[2] |
| 2015 | 458[2] |
| 2014 | 471[2] |
| 2013 | 472[2] |
| 2012 | 496[2] |
| 2011 | 487[2] |
| 2010 | 500[2] |
| 2009 | 512[2] |
| 2008 | 531[2] |
| 2007 | 536[2] |
| 2000 | 544[20] |
| 1990 | 843[21] |
| 1985 | 1.007[22] |
Kaynakça
- ^ "Sazlicayir, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Hanak Sazlıçayır Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ „შენი", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 21 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 0-9535878-3-5
- ^ „ახალი", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 31 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 535". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 95-96. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 469". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 535". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
- ^ "" 1595 tarihli "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 288". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ "Köylerimiz, Ankara, 1968, s. 470". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2022.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი - ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 204, 366. ISBN 978-9941-478-17-8
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 36, 95-96. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b "Sazlıçayır Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
.png){kind=link}
.png){kind=link}