İçeriğe atla

Sayakbay Karalaev

Sayakbay Karalaev (500 som değerinde Kırgız parasının ön yüzü)

Sayakbay Karalaev (Kırgızca: Саякбай Каралаев) Kırgızistan'da yaşamış (1894-1971) ünlü bir Manasçı.

Soyadı Karala veya Karalayev olarak da söylenir. Manasçıların simgesel ismi haline gelmiştir.

Hayatı

1894 yılında Kırgızistan'ın Isık Göl bölgesinde yer alan Akölöng ilinin Semizbel ilçesinde doğmuştur. Ailesi ile birlikte geçim sıkıntısı nedeniyle daha iyi koşullarda yaşayabilmek için Ceti Ögüz’e taşındılar. Babası bir tefecinin yanında çalışırken onun iyi bir atının ölümüne neden oldu. Karşılığında dört at ödemeye zorlandı. Üç atın karşılığını ödeyebildiyse de, dördüncü atın yerine de oğulları Tölöbay ile Sayakbay’ı azap (karın tokluğuna çalışan işçi) olarak verdi. 1912’de tekrar memleketlerine dönüş yaptılar. Bolşevik Devrimi'nden sonra 1918’den 1921 yılına kadar Kızıl Ordu’da askerlik yaptı. Orduda “destancı kızıl asker” olarak anılmaya başlandı. Destanlara çocukluğundan itibaren ilgi duyan Sayakbay, yaşadığı köydeki ve çevredeki çeşitli ustalardan destancılığın inceliklerini öğrendi. Ninesi Dakiş’in de manasçı olduğu söylenmektedir.

Devlet organlarının takdirlerini kazanan Sayakbay'a "Kızıl Tuu" (Kızıl Bayrak) ve "Ardak Belgisi" (Şeref Nişanı) verilmiştir.[1]

7 Mayıs 1971 yılında Bişkek’te ölmüştür.

Ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov 1968 yılında Sayakbay Karalaev'i ziyaret ederek görüşmüş[2] ve "Yıldırım Sesli Manasçı" adlı öyküsünü kendisinden esinlenerek yazmıştır.[3]

Destancı özelliği

Yaşarken Manas, Semetey, Seytek ve onların devamı olan Kenen, Alımsarık, Kulansarık destanlarının tamamını bilmekteydi. Anlattığı Manas destanı boyut olarak dünyanın en hacimli destanı sayılır ve toplam 500.553 mısradır.

1916 yılında Semizbel’den Orta Tokay’a giderken yorulunca bir çadırın içinde uyur. Rüyasında destan kahramanı Kanıkey’i görür.[4] Kanıkey; Manas’ın sana vermem için emanet ettiği yemeği vereceğim, ağzını aç,” diyerek ona yemek yedirir. Daha sonra aynı rüyanın içinde Manas'ın kendisini de görür.[5] Destan kaharamanı Bakay olduğunu sonradan anlayacağı yaşlı bir adam ile konuşur.[6] Sayakbay'ın kendi anlatımıyla bu konuşma şu şekilde gerçekleşir:

«Manas’ın yanında duran o yaşlı adam bana bağırarak diz çökerek oturmamı emretti. Sonra atından inerek yanıma geldi ve yerden bir avuç toprak alarak onu yememi emretti. Ben sırtımı dönerek onu dinlemedim. Bunun üzerine kızan adam gözlerimin içine bakarak onun elindeki toprağı yemem gerektiğini söyledi. "Korkma, sen Manas’ın adını çıkaracaksın," dedi.»[7]

Bundan sonra rüyasında söylendiği gibi altı ay sesi kaybolur. Sesi geri geldiğinde daha gür çıkmaya başlar.

Kaynakça

  • Kırgızların Yaşayan Dört Büyük Manasçısı, Yrd.Doç.Dr. Doğan Kaya, 1. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı -Bildiriler- (9-15 Nisan 2006, Çeşme - İzmir), Ankara, 2007, C. III, s. 1293-1300 (Madde Başlığı: Sayakbay Karalayev)
  • Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы, 1990. – 288 бет. – Рецензент: тарых илиминин доктору Өмүркул Караев. - ISBN 5-89750-028-2. (Rusça)
  • Каралаев Саякбай, Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. (Rusça)
  • Munduk Mamırov, “Sayakbay Karalaevdin Tuulganına 80 Cıl-Ulu manasçı”, Ala Too, 1.1.1975, s. 126-138. (Kırgızca)

Dipnotlar

  1. ^ Қазақ Совет Энциклопедиясы, 1975, Том 6 (Kazak Sovyet Ansiklopedisi, 1975, Cilt 6)
  2. ^ Cengiz Aytmatov – Muhtar Şahanov, Kuz Başındaki Avcının Çığlığı, Tolkun yay., Ankara, 1998, Sayfa: 148-149
  3. ^ Suların Sırrını Ödünçleyen Adam Cengiz Aytmatov, Editör: Prof. Dr. Hasan BAHAR, Makale: Sözlü Gelenekten Neşet Edilen Bir Roman, Yazan: Doç.Dr. Abdulselam ARVAS (Sayfa:15)
  4. ^ Bakirova А., Kyrgyz–Turkish “Manas” University, Exploring and deciphering the phenomenon of the 'manaschi' and their visions, Кыргыз тили жана адабияты, 27/2014 (İngilizce)
  5. ^ Keneş Kırbaşev, Sayakbay Karalayev ve Cusup Mamay”, Manas Destanı ve Etkileri - Uluslararası Bilgi Şöleni, Ankara, 1995, s. 139-143.
  6. ^ M. Mamırov, Sayakbay Karalaevdin Manas Eposunun İdeyalık-Körkömdük Özgöçölügü, Firunze 1962, s: 21-23
  7. ^ Kırgızların Son Büyük Manasçısı, Yrd.Doç.Dr. Doğan Kaya, Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyumu Bildirisi, Ankara, 25-27 Kasım 2004 (Rüyanın ayrıntılı bir anlatımı ve Sayakbay Karalaev'in kendi ifadelerinin tamamı bildiride yer almaktadır.)

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Fotoğraflar

Sayakbay Karalaev
Sayakbay Karalaev

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kumuklar</span> Türk etnik grubu

Kumuklar, veya Kumuk Türkleri, Dağıstan, Çeçenya ve Kuzey Osetya'nın yerlisi bir Türk halkıdır Kuzey Kafkasya'daki Türkler arasında en kalabalık olanlardır. 1930'lara kadar Kuzey Kafkasya halkları arasında Kumukça lingua franca olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Aytmatov</span> Kırgız asıllı Sovyet yazar

Cengiz Törökuloğlu Aytmatov, Kırgız edebiyatçı, gazeteci, çevirmen, diplomat ve siyasetçi. Türk dünyasının ünlü yazarlarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan</span> Orta Asyada yer alan bir ülke

Kırgızistan, resmî adıyla Kırgız Cumhuriyeti, Orta Asya'daki bir ülkedir. Kırgızistan, günümüzdeki yedi bağımsız Türk devletlerinden biri olup Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY'un üyesidir. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde Kazakistan; batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin'dir.

<span class="mw-page-title-main">Ergenekon Destanı</span> Moğol ve Türk destanı

Ergenekon Efsanesi veya Ergenekon Destanı; kaynaklara göre Göktürklerin yeniden doğuşuna ilişkin hikâye.

<span class="mw-page-title-main">Altay Cumhuriyeti</span> Rusyanın en güneyinde yer alan, federasyona bağlı bir özerk cumhuriyet

Altay Cumhuriyeti, Rusya'nın en güneyinde yer alan, federasyona bağlı bir özerk cumhuriyet.

<span class="mw-page-title-main">Türk mitolojisi</span> altay türklerin oluşturduğu mitlerden oluşan mitoloji

Türk mitolojisi, tarihi Türk halklarının inanmış oldukları mitolojik bütüne verilen isimdir. Eski efsaneler, Türk halklarının eski ortak inancı Tengricilikten ögeler taşımaktan çok sosyal ve kültürel temalarla doludur. Bunların bazıları sonradan İslâmî ögeler ile değiştirilmiştir. Dünyanın en eski edebi belgelerinden biri olarak geçen Dede Korkut destanlarının orijinal yapıtları, Vatikan ve Dresden kütüphanelerinde bulunmaktadır. Ege ve Anadolu Uygarlığı mitolojisi ile benzerlikler bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Balbal</span>

Balbal, , Eski Türklerde kişinin anılması için mezarının veya bazı kurganların etrafına dikilen mezar taşına verilen isimdir ve kişinin yaşarken öldürdüğü kişileri sembol eder. Kurganların başında fazla balbal varsa o kişi o kadar kahramandır. Orta Asya Türklerinde, Şamanlık dininin geçerliliğini yaygın olarak koruduğu dönemde, ölen savaşçıların kurgan denilen mezarlarının etrafına dikilmiş, savaşçının öldürdüğü düşmanları ve bu kişilerin öbür dünyada onun hizmetçileri olacağına inanılacağını simgeleyen, genellikle bir taş parçasının üzerine yontulmuş, bir elinde kılıç, figürlerinden oluşan heykellere verilen ad. Bu taşların sayısının fazlalığı ölen kişinin sağ iken; gücünün, cesaretinin, kahramanlığının da simgesidir. İslam öncesi dönemde yaygın olan balballar, İslam dininin kabulünden sonra yerini mezar taşlarına bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızlar</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Kırgızlar, çoğunluğu Kırgızistan'da yaşayan Türk halkı. Türklerin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Yenisey ve Orhon Yazıtları'nda Kırgızlar, tarihleri çok eskiye dayanan Türk kavimleri arasında zikredilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Manasçı</span>

Manasçı, Kırgızların milli destanı olan Manas Destanı'nı kopuz eşliğinde söylemeyi meslek edinen kişilere verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Arçura</span> Çuvaş ve Türk-Tatar mitolojisinde ormanlarda yaşayan kötücül bir varlık

Arçura - Türk ve Çuvaş mitolojisinde Orman İyesi. Arçuray olarak da söylenir.

Yomak – Türk, Altay ve Moğol halk kültüründe ve halk edebiyatında destan, epik şiir. Yomok, Comok, Comog, Yumah, Nomok, Zomok, Zumah olarak da söylenir. Moğollar Domog derler. İlk anlamı "Öbür dünyaya ait, şaman hikâye ve efsaneleri" olan bu sözcük Kınm Türkçesinde de "hikâye, destan" anlamında korunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tınçtıkbek Çorotegin</span> Kırgız Tarihçi ve Gazeteci

Tınçtıkbek Kadırmambetoviç Çoroev / Çorotegin – Kırgız tarihçisi ve gazetecisi. Tarih Alanında Doktor (1998), Profesör (2002). Cengiz Aytmatov adındaki uluslararası Akademi üyesi. Milleti - Kırgız.

Sözlü gelenek, İrfan, bilgi, sanat, fikir ve kültürel materyalin işitilerek alındığı, bireysel hafızalarda korunduğu ve bir nesilden diğerine sözlü olarak iletildiği bir insan iletişim biçimidir.

<span class="mw-page-title-main">Yenisey Kırgızları</span> Eski bir etnik topluluk

Yenisey Kırgızları ya da Eski Kırgızlar, günümüzde Krasnoyarsk Krayı sınırlarında kalan Sayan-Altay bölgesinde, Baykal Gölü'nün batısında Yenisey Nehri'nin aşağısında Minusinsk'in güney kısımlarında MÖ 3 yüzyıldan MS 13. yüzyıla kadar yaşamış eski Türk halkı. Tarihte Kırgız adıyla anılan en eski ilk halk olup günümüzdeki Hakaslar, Fuyü Gırgıs dilini konuşan Fuyü Kırgızları, Kırgızlar, Altaylar ve Sayan dillerini konuşan Tuvalar/Tofalar/Duhalar/Soyotlar gibi Türk halklarının atalarından biridir. Yenisey Kırgızları Antik ve Orta Çağ Orta Asya'sının askeri-siyasi ve etno-kültürel tarihinde önemli bir rol oynamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Gülzura Cumakunova</span> Kırgız Türkü araştırmacı

Gülzura Cumakunova – Kırgız Türklerinin çağdaş dil ve edebiyat bilgin kadını, mütercim, sözlük uzmanı, edebiyatçı, "Manas" destanı araştırmacısı, ilmi kaynak analisti, Filoloji doktoru. Post-Sovyet Orta Asya'dan Türkiye'ye bilimsel çalışmalar için varıp, Türkiye'de akademisyen olarak devam etmiştir. Ankara Üniversitesinde Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümünde görev yapmaktadır..

<span class="mw-page-title-main">Abdülkadir İnan</span> Başkurt halkbilimci

Abdülkadir Süleyman İnan,, Başkurt tarihçisi, halkbilimci, dilbilimci ve öğretim üyesi. Arapça, Farsça, Rusça, Almanca ve bütün Türk lehçelerini bilmekteydi. Türk folkloru, Türk tarihi, Türk inançları, Türk lehçeleri ve Türk edebiyatı üzerine araştırmalar yapmış, bu konularda 350 kadar bilimsel makale ve kitap yayımlamıştır.

Türk edebiyatında destan, efsaneden sonra ortaya çıkmış bir edebî türdür. Türk milletinin bir bütün olarak zamanımıza ulaşmış büyük destanları olmasa da yabancı kaynaklarda yer alan bazı parçaları mevcuttur. Türk destanlarına ait çeşitli parçalar Çin, Fars, Moğol ve Arap kaynaklarında bulunmaktadır. Bilinen Türk destanları arasında en eskisi Yaratılış Destanı’dır. Bu destan, Altay Türkleri arasında anlatılagelmiştir. Rus Türkolog Vasili Radlof tarafından saptanıp yazıya geçirilmiştir. İslâmiyet'ten önceki döneme ait en eski destanlar Saka Türkleri'ne aittir. Bu destan zinciri içinde Alp Er Tunga ve Şu Destanı parçaları bulunur. Bunlar Kaşgarlı Mahmut'un Divân-ı Lügati't-Türk adlı eserinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği-Yugoslavya ilişkileri</span>

Sovyet-Yugoslav ilişkileri, SSCB ile Yugoslavya arasında 25 Haziran 1940'ta kurulan ikili ilişkilerdir. İki ülke arasındaki ilişkiler çok belirsiz bir şekilde gelişti - 1940'a kadar açıkça düşmandılar, 1948'de ilişkiler yeniden tırmandı ve 1949'da bozuldu. 1953-1955'te ikili ilişkiler restore edildi, ancak Yugoslavya'nın çöküşüne kadar çok kısıtlı kaldı. YSFC, SSCB tarafından sosyalist bir devlet olarak tanındı ve CMEA'nın çalışmalarına katıldı. Ancak Yugoslavya, Varşova Paktı'na katılmadı ve bazı durumlarda Sovyet dış politikasını desteklemedi. 1960-1980'lerde iki ülke arasındaki ticaret hacmi önemliydi ve 1985'e kadar büyüdü. SSCB ayrıca Yugoslav kültürel ürünlerinin önemli bir tüketicisi haline geldi: 1960'lar-1980'lerde Sovyetler Birliği'nde Yugoslav yazarların kitaplarının çevirileri yayınlandı ve Yugoslav filmleri gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan kültürü</span>

Kırgızistan kültürü, çoğunluk grubu Kırgızlar olmak üzere geniş bir etnik grup ve kültür karışımına sahiptir. Genel olarak bayrağın ortasındaki 40 ışınlı sarı güneşle sembolize edilen 40 Kırgız boyu olduğu kabul edilir. Güneşin içindeki kırmızı çizgiler, bir zamanlar Orta Asya bölgesinin ana nüfusu olan göçebe çiftçilerin geleneksel konutu olan bir yurdun tacını görselleştirir. Kırgızistan'ın baskın dini Sünni İslam'dır (%91).

Kırgız müziği, göçebe ve kırsaldır. Türkmen ve Kazak halk formlarıyla yakından ilişkilidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.