Sayı tabanı - Turkipedia

Basamaklı sistem kullanılarak oluşturulan sayıların yazılı gösterim tekniğinde, her bir basamaktaki değerin o basamağın sağ baştan kaçıncı olduğu değeri üssü olarak kullanılarak çarpımında kullanılan değer.

Örneğin 10 sayı tabanında yazılmış "31" sayısının matematiksel açılımı: (3*10¹) + (1*10°)'dır.

Aynı "31" sayısı 4 tabanında yazılsaydı: (3*4¹) + (1*4°) ifadesinin karşılığı olup, 10luk tabandaki "13" sayısının karşılığı olacaktır.

10luk tabandaki "31" sayısının değerine ulaşmak içinse 4lük tabanda (1*4²) + (3*4¹) + (3*4°)'ın değeri olan "133" yazılması gerekir.

En küçük sayı tabanı 2'dir. Teoride en büyük sayı tabanı sonsuz olsa da genelde kullanımda olan en büyük sayı tabanı 16'dır. Bilindik rakamların 10 tane olmasından dolayı 10'dan büyük sayı tabanları gösteriminde alfabenin büyük harflerini rakam olarak alınır. Örneğin 16 sayı tabanının rakamları sırayla (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F)'tir.

Tüm insanlık tarihi boyunca 10luk sayı tabanının kullanılmasını bilim insanları, insanın ilk basit hesaplamaları iki elinin parmaklarıyla yapmış olmaya başlamasından dolayı olduğu şeklinde açıklamaktadırlar.

İlgili Araştırma Makaleleri

Sayı, sayma, ölçme ve etiketleme için kullanılan bir matematiksel nesnedir. En temel örnek, doğal sayılardır. Sayılar, sayı adı (numeral) ile dilde temsil edilebilir. Daha evrensel olarak, tekil sayılar rakam adı verilen sembollerle temsil edilebilir; örneğin, "5" beş sayısını temsil eden bir rakamdır. Yalnızca nispeten az sayıda sembolün ezberlenebilmesi nedeniyle, temel rakamlar genellikle bir rakam sisteminde organize edilir, bu da herhangi bir sayıyı temsil etmenin organize bir yoludur. En yaygın rakam sistemi Hint-Arap rakam sistemidir, bu sistem on temel sayısal sembol, yani rakam kullanılarak herhangi bir negatif olmayan tam sayının temsil edilmesine olanak tanır. Sayılar sayma ve ölçme dışında, etiketlerde, sıralamada ve kodlarda kullanılmak için de sıklıkla kullanılır. Yaygın kullanımda, bir rakam ile temsil ettiği sayı net bir şekilde ayrılmaz.

Aritmetik; matematiğin sayılar arasındaki ilişkiler ile sayıların problem çözmede kullanımı ile ilgilenen dalı. Aritmetik kavramı ile genellikle sayılar teorisi, ölçme ve hesaplama kastedilir. Bununla birlikte bazı matematikçiler daha karmaşık çeşitli işlemleri de aritmetik başlığı altında değerlendirirler.

Roma rakamları veya Romen rakamları sayısal sistemi, antik Roma kaynaklıdır. Orta Çağ'ın son dönemlerine dek, Avrupa'da yaygın olarak kullanılmıştır.

Rakam, sayıları yazılı olarak göstermeye yarayan sembollerden her biri. Pek çok dil ve kültürde kullanılan Arap kökenli rakamlar şunlardır:

Parite, matematikte herhangi bir tam sayının çift ya da tek olması durumudur. Çift sayılar, 2 ile kalansız bölünebilen sayılardır. Tek sayılar ise 2 ile kalansız bölünemeyen sayılardır. Örneğin onluk sistemde 4 ve 8 rakamlarının her ikisi de çift olduğu için "aynı pariteye sahip" kabul edilirler.

▪ Çift doğal sayılar: 0, 2, 4, 6, 8,...

▪ Tek doğal sayılar: 1, 3, 5, 7, 9,...

0 sayısı çifttir zira:

▪ 2n = 0 eşitliğini sağlayan bir tam sayı mevcuttur: 2 × 0 = 0.

▪ 2n + 1 = 0 eşitliğini sağlayacak bir n tam sayısı yoktur.

▪ Birden fazla basamaklı sayıların birler basamağında 0'ın olması, bu sayıların asal çarpanları arasında 2 ve 5'in olduğunu, dolayısıyla çift sayı olduklarını gösterir.

İkili sayılar sayıların 2 tabanında yazılmasıyla elde edilir. Dolayısıyla tüm sayılar 0 ve 1 rakamları kullanılarak ifade edilirler. Elektronik devrelerindeki kolay uygulanabilmeleri nedeniyle günümüz bilgisayarlarının neredeyse tamamında kullanılırlar.

Üs, bazen kuvvet, $b$ taban, $n$ üs veya kuvvet olmak üzere, $b n$ olarak gösterilen ve "b üssü n", "b üzeri n" veya "b'nin n'inci kuvveti" olarak telaffuz edilen matematiksel işlem. Eğer $n$ pozitif bir tam sayıysa, tabanın tekrarlanan çarpımına karşılık gelir:

\text{[math]}

Taban aritmetiğinde iki basamaklı bir (ab) sayısı 10a+b şeklinde, üç basamaklı bir (abc) sayısı 100a + 10b + c şeklinde, dört basamaklı bir (abcd) sayısı 1000a + 100b + 10c + d şeklinde çözümlenir ve basamak sayısı arttıkça bu durum benzer şekilde devam eder.

7 ile bölünebilme, bir doğal sayının 7'ye kalansız olarak bölünebilmesidir.

<span class="mw-page-title-main">İkinin tümleyeni</span>

Bir ikili sayının ikiye tümlenmesi, kendisinden büyük ve 2'nin tam sayı üssü olan en küçük tam sayıdan çıkarılması ile gerçekleştirilir. Elde edilen sayının ikili sayı aritmetiğinde orijinal sayının eksi işaretlisi olarak davranması nedeniyle, tam sayı değerleri bilgisayarda temsil etmek için kullanılan ikinin tümleyeni gösterimi bu işlemi temel almıştır. -1 ile çarpmanın ikinin tümleyeni kullanılarak gerçekleştirildiği bu gösterime göre oluşturulmuş sayıların değerleri aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanabilir.

Napier'in kemikleri, John Napier tarafından oluşturulan bir abaküstür. Pratik olarak çarpma, bölme ve karekök alma işlemleri için kullanılabilir. Napier, bu eserini Rabdology adıyla 1617'nin sonunda, İskoçya Edinburgh'da yayımlamıştır. Napier'in kemikleri, Napier'in adıyla ilişkili olan logaritma ile aynı şey değildir.

BCD kodu, bilgisayar ve elektronik sistemlerinde onluk tabandaki (decimal) sayıların ikilik tabana (binary) dönüştürülmesi için kullanılan sayısal kodlama metodudur. Bu dönüştürme işlemi yapılırken öncelikle sayının her bir basamağı tek tek ikilik tabana çevrilir ve ardından her basamağın karşılık geldiği binary değerler sırasıyla birleştirilerek sayının BCD Kodu ile gösterimi elde edilir.

Sayısal sistem, sayıları temsil eden simgeler için bir yazma sistemi yani matematiksel bir gösterim sistemidir.

Temel aritmetik, aritmetiğin en basit kısmıdır ve toplama, çıkarma, çarpma, bölme gibi işlemlerden oluşur.

Basamak veya hane, matematikte bir sayıyı oluşturan rakamlardan her birinin o sayı içerisindeki konumunu ifade eder.

Rakam hanesi, basamaklı sayısal sistemlerde sayıları temsil etmek için kullanılan kombinasyonlarda kullanılan sayısal semboldür.

Adi logaritma taban olarak 10 un kullanıldığı bir logaritma fonksiyonudur. Logaritmada her pozitif sayı taban olarak kullanılabilir. Ama uygulamada en yaygın logaritma tabanları 10 ve e=2,718281.. dir. 10 tabanlı logaritmaya adi logaritma denilir. Fonksiyon $\text{[math]}$ olarak gösterilirse de, genellikle 10 indisi ihmal edilerek sadece $\text{[math]}$ olarak gösterilmesi de mümkündür.

Asur-Keldani Babil çivi yazısı rakamları, kalıcı bir kayıt oluşturmak için, sertleşmek üzere güneşe maruz bırakılacak yumuşak bir kil tablete bir işaret yapmak için, kamıştan yapılmış kama uçlu bir kalem kullanılarak Çivi yazısıyla yazılmıştır.

Altmış tabanı olarak da bilinen altmışlı, altmışlık sistem veya altmışlık düzen, taban olarak altmış olan bir sayı sistemidir. MÖ 3. binyılda eski Sümerlerde ortaya çıktı, eski Babillilere aktarıldı ve günümüzde hala zamanı, açıları ve coğrafi koordinatları ölçmek için geçmişten bir miras olarak değiştirilmiş bir biçimde kullanılmaktadır.

Conway'in 13 tabanlı fonksiyonu, Britanyalı matematikçi John Horton Conway tarafından ara değer teoreminin tersi için karşı örnek olarak oluşturulmuştur. Başka bir ifadeyle bu fonksiyon, ara değer teoreminin sonucu olan —herhangi bir (a, b) aralığında f fonksiyonu f(a) ile f(b) arasındaki her değeri alır— özelliğini sağlar, ancak sürekli değildir.== Tanım ==Conway'in 13 tabanlı fonksiyonu $\text{[math]}$ olarak şu şekilde tanımlanmıştır: $\text{[math]}$ reel sayısı 13 tabanında 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C ifadeleri rakam olarak kullanılarak yazılsın ve sayının sonunda ardışık iki C bulunmasın. Bir reel sayının başında işaret olabilir ve tam sayı kısım ile kesirli kısmı ayırmak için nokta olabilir, ancak bu durumların ikisi de $\text{[math]}$ için yoksayılacaktır. Bu rakamların değerleri 0'dan 12'ye ondalık sayılar gibi düşünülebilir. Conway rakam olarak A, B, C yerine +, − ve • kullanmış ve 10 tabanındaki rakam ve sembollerle karışmaması için 13 tabanındaki tüm rakamların altını çizmiştir.* Tüm $\text{[math]}$ ve $\text{[math]}$ rakamları $\text{[math]}$ kümesinden olmak üzere, eğer bir basamaktan itibaren $\text{[math]}$ sayısının 13 tabanındaki yazılışı $\text{[math]}$ şeklindeyse $\text{[math]}$ (10 tabanındaki notasyon).* Benzer şekilde, eğer $\text{[math]}$ sayısının 13 tabanındaki yazılışı $\text{[math]}$ şeklindeyse then $\text{[math]}$ (10 tabanındaki notasyon).* Diğer durumlarda $\text{[math]}$ .Örneğin:* $\text{[math]}$ ,* $\text{[math]}$ ,* $\text{[math]}$ .==Kaynakça==

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.