İçeriğe atla

Saturn V

Saturn V
Apollo 11'in Satürn V SA-506 ile fırlatılması, 16 Temmuz 1969
Amaç
  • Apollo programı aracının fırlatılması
  • Skylab'ın fırlatma aracı
Üretici
Menşei ülkeABD
Proje maliyeti1964-1973 yıllarında 6,417 milyar $[1] (2020 değeriyle ~49,9 milyar dolar)
Fırlatma başına maliyet1969-1971 yıllarında 185 milyon $[2] (2019 değeriyle 1,23 milyar dolar)
Boyut
Yükseklik110,6 m (363,0 ft)
Çap10,1 m (33,0 ft)
Ağırlık2.822.000 kg (6.221.000 lb) ila 2.965.000 kg (6.537.000 lb)[3]
Kademeler2–3
Kapasite
LEO için yük
İrtifa170 km (90 nmi)
Yörünge eğikliği30°
Ağırlık140.000 kg (310.000 lb)[4][5]
TLI için yük
Ağırlık43.500 kg (95.900 lb)[6]
İlgili roketler
Roket ailesiSaturn
TüretilenlerSaturn INT-21
Benzer
Fırlatma geçmişi
DurumHizmet dışı
Fırlatma yerleriKennedy Uzay Merkezi, LC-39
Toplam fırlatmalar13
Başarı(lar)12
Başarısızlık(lar)0
Kısmi başarısızlık(lar)1 (Apollo 6)
İlk uçuş9 Kasım 1967 (AS-501 Apollo 4)[7]
Son uçuş14 Mayıs 1973 (AS-513 Skylab)[8]
Birinci kademe – S-IC
Yükseklik42,1 m (138,0 ft)
Çap10,1 m (33,0 ft)
Boş ağırlık137.000 kg (303.000 lb) [9]
Brüt ağırlık2.214.000 kg (4.881.000 lb) [9]
Gücünü veren5 Rocketdyne F-1
Maksimum itme kuvveti35.100 kN (7.891.000 lbf) deniz seviyesinde
Özgül itici kuvvet263 saniye (2,58 km/s) deniz seviyesinde
Yanma süresi168 saniye
YakıtRP-1 / LOX
İkinci kademe – S-II
Yükseklik24,8 m (81,5 ft)
Çap10,1 m (33,0 ft)
Boş ağırlık40.100 kg (88.400 lb)
Brüt ağırlık496.200 kg (1.093.900 lb)
Gücünü veren5 Rocketdyne J-2
Maksimum itme kuvveti5.141 kN (1.155.800 lbf) vakumda
Özgül itici kuvvet421 saniye (4,13 km/s) vakumda
Yanma süresi360 saniye
YakıtLH2 / LOX
Üçüncü kademe – S-IVB
Yükseklik18,8 m (61,6 ft)
Çap6,6 m (21,7 ft)
Boş ağırlık15.200 kg (33.600 lb)[10]
Brüt ağırlık123.000 kg (271.000 lb)
Gücünü veren1 Rocketdyne J-2
Maksimum itme kuvveti1.033,1 kN (232.250 lbf) vakumda
Özgül itici kuvvet421 saniye (4,13 km/s) vakumda
Yanma süresi165 + 335 saniye (2 yanma)
YakıtLH2 / LOX

Satürn V ("Satürn Beş" okunur) ABD yapımı insan taşıyabilen kullan at roket olup, NASA'nın Apollo ve Skylab programlarında 1967 ile 1973 arasında kullanılmıştır. Bu çok kademeli sıvı yakıtlı fırlatma aracını NASA 13 kez Kennedy Uzay Merkezi - Florida'dan hiçbir mürettebat veya yük kaybı olmadan fırlatmıştır. Kullanılabilirliği olan en uzun, en ağır ve en güçlü roket olup halen en ağır fırlatma aracı kapasitesi rekorunu elinde tutmaktadır.

Satürn roket ailesinin en büyük imalat modeli Satürn V, Wernher von Braun ve Arthur Rudolph gözetiminde Huntsville, Alabama'daki Marshall Uzay Uçuş Merkezi'nde Boeing, North American Aviation, Douglas Aircraft Company ve IBM firmaları ana yükleniciliği altında tasarlanmıştır. Von Braun'un tasarımı kısmen 2. Dünya Savaşı esnasında Almanya'da tasarlamış olduğu Aggregate serisi, özellikle A-10, A-11 ve A-12 modelleri roketlere dayanmaktadır.

Şimdiye kadar Satürn V, alçak yer yörüngesinin ötesine insan taşımış olan tek fırlatma aracıdır. Toplamda 24 astronotu (bunlardan 3'ünü birden çok kere) Aralık 1968 ile Aralık 1972 tarihleri arasındaki 4 yıl süresince Ay'a götürmüştür.

Tarihçe

Satürn V roketinin kökeni ABD'de Başkan Truman tarafından Eylül 1946'da yürürlüğe konan Ataç Operasyonu (Operation Paperclip) dahilinde Wernher von Braun önde gelmek üzere 700 civarında Alman bilim adamı’nın seçilmesi ile başlar.

Teknoloji

3039 ton ağırlığındaki Satürn V, 3 kademeden oluşmaktadır. Bu 3 kademe 2 tür roket motorundan teşkil edilmiştir. F-1 ve J-2 olarak adlandırılan bu iki motor sırasıyla 34,02 MN ve 4,4 MN itme kuvveti sağlayabilir.

F-1, 680 tonluk itici güç üretir. 8400 kg ağırlığındaki bu motorun boyu, taban genişliği 3,5 m'yi geçkindir. Saniyede 2,7 ton yakıt harcar. J-2 roket motoru ise kerosen yerine sıvı hidrojen kullandığından F-1'den daha küçüktür. Çünkü hidrojen 1/8 oranında daha küçüktür. Buna karşın sağladığı enerji %75 daha fazladır.

Satürn V'in ilk 2 kademesi Apollo Uzay Aracı'nı atmosferden çıkarmaya, 3. kademe de araç Dünya yörüngesindeyken onu Ay'a doğru yollamaya yarar. Bu yüzden 3.kademe bir duruş kontrol sistemi barındırmaktadır. Bu 3 kademe dışında fırlatma roketi ile uzay aracı arasında 6,6 m çaplı ve 1 m yüksekliğe sahip bir araçlar birimi bulunmaktadır. Bu bölüm aracı denetler, kademeler arası kontrolü sağlar ve bilgileri toplar.

Satürn V roketinin tasarımcısı Wernher Von Braun aracın motorlarının önünde.

Satürn V'in ateşlenmesiyle ilk kademe araca 8850 km/sa'lik bir hız verdikten sonra ayrılarak Atlas Okyanusu'na düşer. Daha sonra araçlar biriminde yer alan yönetim sistemi aracın bulunduğu yer ile bulunması gereken yeri karşılaştırarak yön düzeltmek gerekiyorsa 2. kademeye elektronik olarak yön değiştirme hamlesi yaptırtılır. Araç 96 km yükseklikteyken fırlatma kurtarma kulesi, aracın hızı 24000 km/sa olunca da 2. kademe ayrılır. Gerekli olan kalan hızı 3. kademe sağlar. Bu arada da yönetim sistemi yörüngeye girişi sağlayacak pencereye girmesi için araca yön verir. Bu sağlanınca 3. kademe motoru durdurulur ve uzay aracı, 3. kademe, araçlar birimi Dünya yörüngesinde güç harcamadan bekler. Belirlenmiş olan yol çizgisi ile uygun zamanda 3. kademe motoru yeniden ateşlenerek Ay'a gidiş başlar. 3. kademe de işi bitince uzaya terk edilir.

Tüm Satürn V roketlerinin kalkış anı görüntülerinin fotomontajı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Apollo Program Budget Appropriations". NASA. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2008. 
  2. ^ "SP-4221 The Space Shuttle Decision- Chapter 6: Economics and the Shuttle". NASA. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  3. ^ "Ground Ignition Weights". NASA.gov. 7 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2014. 
  4. ^ Alternatives for Future U.S. Space-Launch Capabilities (PDF), The Congress of the United States. Congressional Budget Office, Ekim 2006, s. 4 9, 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Ağustos 2015 
  5. ^ Stafford, Thomas P. (1991). America at the Threshold – Report of the Synthesis Group on America's Space Exploration Initiative. Bernan Assoc. ISBN 9780160317651. 
  6. ^ Bongat, Orlando (16 Eylül 2011). "NASA - Saturn V". www.nasa.gov (İngilizce). 8 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2022. 
  7. ^ "Apollo Launches". airandspace.si.edu. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020. 
  8. ^ "Saturn V Launch Evaluation Report –SA-513 Skylab 1" (PDF). nasa.gov. NASA. 1 Ağustos 1973. s. 3. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  9. ^ a b "First Stage Fact Sheet" (PDF). 21 Aralık 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020. 
  10. ^ "Third stage fact sheet" (PDF). 21 Aralık 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NASA</span> ABDde uzay programı çalışmalarından sorumlu kurum

NASA, Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay programı çalışmalarından sorumlu olan kurum. 29 Temmuz 1958 tarihinde ABD Başkanı Dwight Eisenhower tarafından kurulmuştur. Daire, 1 Ekim 1958 tarihinden itibaren askerî amaçlardan ziyade sivil alanda barışçıl bir şekilde faaliyet göstermeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Apollo Projesi</span> NASA insanlı ay yolculuğu programı

Apollo Projesi, NASA tarafından gerçekleştirilen insanlı Ay yolculuğu projesi. Gemini Projesi'nden sonraki proje olmakla birlikte Uzay Yarışı ve Soğuk Savaş, Apollo Projesi aşamasına gelinmesinde etkili olmuştur. Proje, Apollo uzay araçları ve Saturn V ile 1961 ile 1975 yılları arasına uygulandı. Apollo Projesi, adını Yunan tanrısı Apollon'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Space Shuttle</span> NASA tarafından dünya yörüngesine insan ve techizat taşıma amaçlı yürütülmüş uzay programı

Space Shuttle, Space Shuttle programının bir parçası olarak NASA tarafından 1981-2011 yılları arasında faaliyet gösteren, kısmen yeniden kullanılabilir alçak Dünya yörüngesi uzay aracıdır. Amacı uzaya gönderilen aracın tekrar tekrar kullanılarak maliyetini azaltmaktı. Zira ABD Uzay Mekiği 120'den fazla uçuş yapmıştır. Fakat daha sonra yapılan araştırmalar tekrar kullanılabilir uzay mekiklerinin eski tip roketlere göre daha maliyetli olduğunu gösterdi. Bunun sebebi uzay mekiklerinin kullanıldıktan sonra uzun ve pahalı bakımlara ihtiyaç duymasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Uzay Yarışı</span> Soğuk Savaş sırasında, ABD ve SSCB arasında yaşanan uzay rekabeti (1955–1975)

Uzay Yarışı, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasında 20. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen resmî olmayan uzay rekabetidir. Kökeni, II. Dünya Savaşı'ndan sonra iki ülke arasında balistik füze temelli nükleer silahlanma yarışına dayanmaktadır. Uzaya uydu, roket ve sonda yollamak, insan göndermek; Ay'a insan indirmek gibi çabalar içermektedir. Bu yarış, aynı zamanda ABD ile SSCB arasındaki Soğuk Savaş'ın (1947–1991) bir parçasıdır. Uzay Yarışı, yapay uyduların öncü fırlatmalarını, Ay'a, Venüs'e ve Mars'a yollanan robotik uzay sondalarını ve alçak Dünya yörüngesinde ve nihayetinde Ay'da insanlı uzay uçuşunu getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Apollo 13</span> Ay yüzeyini araştırmak üzere gönderilen ancak yaşanan sorunlardan dolayı başarısız olan ay görevi

Apollo 13, Apollo Projesi kapsamında gerçekleştirilen yedinci insanlı uzay görevi ve üçüncü insanlı Ay yolculuğu görevi. Uzay aracı 11 Nisan 1970'te yerel saatle 13:13'te ABD'nin Florida eyaletindeki Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatıldı. Araçtaki ekipte astronot James "Jim" Arthur Lovell, John L. Swigert ve Fred W. Haise yer alıyordu. Fırlatmadan iki gün sonra, Dünya'dan yaklaşık olarak 320.000 km uzakta Apollo uzayaracında meydana gelen bir patlama sonucu hizmet modülünün oksijen stokları yitirildi ve enerji kesintisi yaşandı. Bunun üzerine mürettebat Ay Örümceği'ni bir "cankurtaran sandalı" olarak kullandı. Patlamada komuta modülü sistemleri sağlam kalmıştı, fakat enerji sarfiyatını önlemek için Dünya atmosferine girmeden kısa bir süre önceye kadar kapalı tutuldular. Mürettebat Ay'a inemedi, üstelik düşük sıcaklığa, susuzluğa ve elektrik kısıtlamasına dayanmak zorunda kaldı, fakat atmosfere girerken arkalarındaki yüzlerce NASA çalışanının hesaplamaları sayesinde uzaya sekmekten kurtulup, uzay tarihinin en ilginç kurtarma operasyonu sayesinde Dünya'ya sağ salim dönmeyi başardı. Bu olay tarihte "başarısız başarı" olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">N1 roketi</span>

N1 Sovyet kozmonotlarını Ay'a götürmek üzere 1960'larda geliştirilen dev uzay roketi. Dört fırlatma denemesinin de başarısız olması üzerine 1976 yılında proje resmen iptal edildi. Sovyetlerin insanlı Ay projeleri olduğunu inkâr etmeleri nedeniyle Perestroyka dönemine kadar varlığı gizli tutuldu.

<span class="mw-page-title-main">Apollo 9</span>

Apollo 9, NASA'nın Apollo programındaki üçüncü mürettebatlı uzay uçuşuydu. Alçak Dünya yörüngesinde uçan, Satürn V roketi ile fırlatılan ikinci mürettebatlı Apollo göreviydi ve Ay modülü (LM) ile komuta ve hizmet modülünü (CSM) içeren tam Apollo uzay aracının ilk uçuşuydu. Bu görevde, yükselme ve alçalma için kullanılan tahrik sistemlerinin çalışma kapasitesi, mürettebatının bağımsız olarak uçabilme olasılığı ve daha sonra CSM ile bir buluşma ve kenetlenme yapılabilmesinin mümkün olduğu gösterildi. Görevin diğer hedefleri arasında, iki mekiği acil durum modunda bir araya getirmek için LM iniş motorunu açmak ve birincil yaşam destek sistemi taşınabilir sırt çantasını kullanmak vardı.

<span class="mw-page-title-main">Skylab 2</span>

Skylab 2, ilk Amerikan yörünge uzay istasyonu olan Skylab'a yapılan ilk mürettebatlı görevdi. Görev, 25 Mayıs 1973'te Satürn IB roketi ile fırlatılan bir Apollo komuta ve hizmet modülünde başlatıldı ve NASA astronotları Pete Conrad, Joseph P. Kerwin ve Paul J. Weitz'i istasyona taşıdı. Skylab 2 adı aynı zamanda bu görev için kullanılan aracı da ifade eder. Skylab 2 görevi, insanlı uzay uçuşu süresi için yirmi sekiz günlük bir rekor kırdı. Mürettebatı Dünya'ya güvenli bir şekilde geri dönen ilk uzay istasyonu sakinleriydi. Önceki tek uzay istasyonu sakinleri, Salyut 1 istasyonunu yirmi dört gün boyunca kullanan 1971 Soyuz 11 görevinin mürettebatı, beklenmedik kabin basıncı düşmesi nedeniyle atmosfere girişte ölmüşlerdi.

<span class="mw-page-title-main">SpaceX</span> Amerikan özel havacılık şirketi

SpaceX, merkezi ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Hawthorne şehrinde bulunan bir Amerikalı uzay taşımacılığı şirketidir. SpaceX; Falcon 9, Falcon Heavy, Starlink, Dragon Kargo, Starship gibi uzay misyonu araçlarını bünyesinde bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Saturn IB</span>

Satürn IB Amerikan Uzay Ajansı NASA tarafından Apollo Projesi için ortaya çıkarılan ve kullanılan Satürn roket ailesinin bir modelidir. Kullanıldığı yerler Apollo Projesi, Skylab uzay istasyonu ve ABD/SSCB Apollo Soyuz Test Projesidir.

<i>Cassini-Huygens</i> NASA-ESA-ASI ortak yapımı kaşif (satürn ve uyduları)

Cassini–Huygens, doğal uyduları ve halkaları da dahil olmak üzere Satürn sistemini incelemek amacıyla 15 Ekim 1997'de başlatılan NASA, ESA ve ASI ortaklığında gezegenler arası uzay araştırma göreviydi.

<span class="mw-page-title-main">Apollo 5</span>

Apollo 5 , astronotları Ay yüzeyine taşıyacak olan Apollo Ay Modülü'nün (LM) mürettebatsız ilk uçuşuydu. Ay modülü'nü taşıyan Saturn IB roketi 22 Ocak 1968'de Cape Kennedy'den fırlatıldı. Görev başarılı oldu, fakat programlama sorunları nedeniyle başlangıçta planlanandan farklı; alternatif bir görev yürütüldü.

<span class="mw-page-title-main">Takımyıldız Programı</span> NASA’nın 2005-2009 yılları arasında geliştirmiş olduğu bir insanlı uzay yolculuğu programı

Takımyıldız Programı, Amerika Birleşik Devletleri uzay ajansı NASA'nın 2005-2009 yılları arasında geliştirmiş olduğu bir insanlı uzay yolculuğu programıydı. Programın büyük hedefleri arasında Uluslararası Uzay İstasyonu'nun bitirilmesi ve "2020 yılına kadar Ay'a geri dönüş" vardı. En büyük hedefi ise Mars'a ilk insanlı uçuşu gerçekleştirmekti. Bu programın logosu hedeflenen 3 önemli görevi temsil eder: Dünya, Ay ve son olarak Mars. Mars görevinde kullanılacak itici roketlere Ares ismi verilmiştir. Bu programın teknolojik hedefleri, alçak Dünya yörüngesi ötesinde astronotların tecrübe edinmesi ve diğer gezegenlerde sürekli insan varlığını sağlamak için gerekli teknolojilerin geliştirilmesini içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Ares V</span>

Ares V, NASA'nın Takımyıldız programı için planladığı kargo fırlatma bileşenidir. 2011'de rafa kaldırılmasının ardından yerine uzay mekikleri getirildi. Ares V, ayrıca Mars'ta koloni kuracak insanlara ikmal maddesi sağlamada kullanılması planlanıyordu. Ares V ve daha küçük modeli olan Ares I isimlerini Yunan mitolojisindeki savaş tanrısı olan Ares'ten almaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Apollo 6</span>

Apollo 6, Apollo Projesi'nin üçüncü ve son mürettebatsız uçuşu, ayrıca Saturn V fırlatma aracının ikinci test uçuşuydu. Başarısı, roketin ilk olarak Aralık 1968'de Apollo 8 görevinde olacağı gibi insanlı görevlerde kullanılmak üzere yeterli olacağını gösterdi.

<span class="mw-page-title-main">Space Launch System</span>

Space Launch System (SLS), NASA tarafından geliştirilen tek kullanımlık aşırı ağır yük fırlatma aracıdır. SLS, 2022 itibarıyla operasyonel hizmetteki herhangi bir roketten daha fazla yük taşıma kapasitesine ve aynı zamanda daha fazla havalanma itiş gücüne sahiptir. Artemis aya iniş programının ana fırlatma aracı olan SLS, mürettebatlı Orion uzay aracını ay ötesi yörüngeye fırlatmak için tasarlanmıştır. İlk mürettebatsız görev olan Artemis 1, 16 Kasım 2022'de fırlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Eberhard Rees</span> Alman roket mühendisi (1909 – 1998)

Eberhard Friedrich Michael Rees, Alman–Amerikalı roket bilimci ve NASA'nın Marshall Uzay Uçuş Merkezi'nin ikinci direktörüdür. II. Dünya Savaşı‘nda Amerika Birleşik Devletleri Ordusuna teslim olmuş 700 Alman roket bilimcilerden biriydi. Wernher von Braun‘un baş-mühendis olduğu heyetle birlikte Amerika Birleşik Devletleri'ne, Marshall Uzay Uçuş Merkezi'ne getirildi ve NASA'nın gelişmesinde büyük öncülüklerde ve girişimlerde bulundu.

<span class="mw-page-title-main">RL10</span>

RL10, itici gazlar olan kriyojenik sıvı hidrojen ve sıvı oksijen yakan, Aerojet Rocketdyne tarafından Amerika Birleşik Devletleri'nde inşa edilen sıvı yakıtlı kriyojenik bir roket motorudur. Modern versiyonlar vakumda motor başına 110 kilonewton (25.000 lbf) kadar itme gücü sağlar. Atlas V'in Centaur üst fazı ve Delta IV'ün DCSS'si için üç RL10 versiyonu üretildi. Uzay Fırlatma Sisteminin Keşif Üst Fazı, OmegA roketinin üst fazı ve Vulcan roketinin Centaur V'i için üç versiyon daha geliştirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Artemis 1</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak bir dizi görevin ilk aşaması

Artemis I, Kasım 2022'de gerçekleştirilen fırlatmayla başlamış mürettebatsız bir Ay yörüngesi göreviydi. NASA'nın Artemis programının ilk büyük uzay uçuşu olan Artemis I, ajansın elli yıl önce sona eren Apollo programından sonra Ay'a dönüşünü simgeliyordu. Orion uzay aracı ve Space Launch System (SLS) roketinin ilk entegre uçuş testiydi ve ana amacı, sonraki Artemis görevlerine hazırlık olarak Orion uzay aracını ve özellikle de ısı kalkanını test etmekti. Bu görevler, Ay'da yeniden insan varlığı oluşturmayı ve Mars'ın araştırılması da dahil olmak üzere gelecekteki bilimsel çalışmalar için gereken teknolojileri ve ticari yaklaşımları göstermeyi amaçlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Satürn roketi</span>

Amerikan Satürn roket ailesi, Wernher von Braun liderliğindeki çoğunluğu Alman roket bilimciler’den oluşan bir ekip tarafından Dünya yörüngesi ve ötesine ağır yükleri fırlatmak için geliştirildi. Satürn ailesi, üst kademelerde yakıt olarak sıvı hidrojen kullandı. Başlangıçta askerî uydu fırlatıcısı olarak önerildiler ama sonra Apollo Ay programı için fırlatma araç’ları olarak uyarlandılar. Üç roket modeli yapılıp uçuruldu: orta-kaldırma Satürn I, ağır-kaldırma Satürn IB ve süper ağır-kaldırma Satürn V.