İçeriğe atla

Satureja

Satureja
Korunma durumu
Değerlendirilmedi (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Magnoliopsida
Takım:Lamiales
Familya:Lamiaceae
Cins:Satureja

Satureja diğer Türkçe bilinen adı ile Geyik otu diğer adıyla Yalancı kekik, Lamiaceae (Ballıbabagiller) familyasına bağlı bir bitki cinsidir.[1] Biberiye ve kekik ile akraba bir türdür. Kuzey Afrika, güney ve güneydoğu Avrupa, Orta Doğu ve Orta Asya'ya özgüdür. Birkaç Yeni Dünya'daki tür daha önce “Satureja” ailesine dahil edilmişti, ancak hepsi başka cinslere taşınmıştır. Bazı türler, yalancı kekik, kekik, geyik otu olarak adlandırılan mutfak bitkileri olarak yetiştirilmektedir ve birkaç yerde vahşi doğada yerleşik hale gelmiştir.[2][3] Türkiye'de sıklıkla kokusu ve yapraklarının andırması aynı şekilde kullanımı nedeniyle akrabası Thymus yani kekik cinsleri ile özellikle Thymus vulgaris ile karıştırılmaktadır.

Tanımlaması

Satureja türleri tek yıllık veya çok yıllık olabilir. 15–50 cm (5,9-19,7 inç) yüksekliğe ulaşan, kısa boylu otlar ve çalılardır. Yapraklar 1–3 cm (0,39–1,18 inç) uzunluğundadır ve gövdede beyazdan uçuk pembeden-mora kadar sarmallar halinde çiçekler oluşur.

Ekolojisi ve Çoğaltılması

Satureja (Geyik otu)' nun bazı türleri, bazı Lepidoptera (kelebek) türlerinin larvası için besin bitkileridir. Geyik otu sadece süs bitkisi olarak yetiştirilebilir; ancak bu cinsin üyeleri güneşe ve iyi drene edilmiş toprağa ihtiyaç duyar.

Kullanım Alanları

Kurutulmuş yaprakları hem yaz geyik otu (Mercimek Otu -Satureja hortensis) hem de kış geyik otu (Satureja montana) yemeklere tat vermek için kullanılır. İlki aşçılar tarafından tercih edilir, ancak yaz geyik otu (mercimek otu) yıllık olarak sadece yaz aylarında kullanılabilir; kış geyik otu ise, yaprak dökmeyen çok yıllık bir bitkidir. Ermeni, Gürcü, Bulgar ve İtalyan mutfağında, özellikle fasulye pişirirken geyik otu, önemli bir rol oynar. Ayrıca fricot olarak bilinen geleneksel Acadian güvecini baharatlamak için de kullanılır. Geyik otu, geleneksel Romen mutfağında yer alan lahana dolması yemeği olan sarmale'nin de önemli bir bileşenidir. Modern baharat karışımı Herbes de Provence'ın, ana bileşenlerden biri olarak lezzetlidir. Azerbaycan'da geyik otu, genellikle siyah çaya tatlandırıcı olarak dahil edilir.

Kurutulmuş Mercimek Otu yaprakları

Taksonomi[2]

Satureja cinsine bağlı türler (2022):

Satureja subspicata
  • Satureja adamovicii Šilic – Balkanlar
  • Satureja aintabensis P.H.Davis – Türkiye
  • Satureja amani P.H.Davis – Türkiye
  • Satureja atropatana Bunge – İran
  • Satureja avromanica Maroofi – İran
  • Satureja bachtiarica Bunge – İran
  • Satureja boissieri Hausskn. ex Boiss. – Türkiye, Iran
  • Satureja bzybica Woronow –Kafkaslar
  • Satureja × caroli-paui G.López – İspanya (S. innota × S. montana)
  • Satureja cilicica P.H.Davis – Türkiye
  • Satureja coerulea Janka – Bulgaristan, Romanya, Türkiye
  • Satureja cuneifolia Ten – İspanya, İtalya, Yunanistan, Arnavutluk, Yugoslavya, Irak
  • Satureja × delpozoi Sánchez-Gómez, J.F.Jiménez & R.Morales – Spain (S. cuneifolia × S. intricata var. gracilis)
  • Satureja edmondii Briq. – İran
    • Yakın zamanda yapılan bir araştırma, Satureja edmondiinin uçucu yağlarının antimikrobiyal özelliklere sahip olduğunu ve gıdaları S. aureus'dan koruyabildiğini tespit etti.[4] Test ticari çorba ürünleri üzerinde yapıldı.[4]
  • Satureja × exspectata G.López – İspanya (S. intricata var. gracilis × S. montana)
  • Satureja fukarekii Šilic – Yugoslavya
  • Satureja hellenica Halácsy – Yunanistan
  • Satureja hortensis L. – Yaz Geyikotu, Yaz Kekiği, Mercimek otu – İtalya, Bulgaristan, Arnavutluk, Yugoslavya, Kırım, Kafkaslar, Altay Cumhuriyeti, Kazakistan, Doğu Uygur Bölgesi- Sincan Eyaleti/Çin, Batı Himalayalar; Batı Akdeniz Doğal vatanı, Basra Körfezi Şeyhlikleri, Küba, Dominik Cumhuriyeti, ABD'de çeşitli yerler
    • Satureja hortensis L. esans yağının sudaki heterojen karışımı, doğal bir herbisit (yabani ot engelleyici) görevi görür. Bu karışımın eklenmesi tarlada yabancı otların kök uzamasını engeller ve bu da otun kök-sürgün oranını azaltır. Bu durum da otun hücre bölünmesini daha da azaltır ve çimlenmesini, büyümesini ve fizyolojik süreçlerini engeller.[5]
  • Satureja horvatii Šilic – Yunanistan, Yugoslavya
  • Satureja icarica P.H.Davis – Yunan Adaları
  • Satureja innota (Pau) Font Quer – İspanya
  • Satureja intermedia C.A.Mey. – İran, Kafkaslar
  • Satureja intricata Lange – İspanya
  • Satureja isophylla Rech.f. – İran
  • Satureja kallarica Jamzad – İran
  • Satureja kermanshahensis Jamzad – İran
  • Satureja khuzistanica Jamzad – İran
    • "Satureja khuzistanica"nın uçucu yağlarının, tıbbi tedavilerde faydalı olabilecek anti-inflamatuar özelliklere sahip olduğu yönünde araştırmalar mevcuttur.[6] Yakın zamanda yapılan bir araştırma, "Satureja khuzistanica" esansiyel yağlarının daha yüksek konsantrasyonlarının, sıçanlarda travmatik beyin yaralanmalarının olumsuz etkilerini azaltmaya yardımcı olduğunu buldu.[6]
  • Satureja kitaibelii Wierzb. ex Heuff. – Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya
  • Satureja laxiflora K.Koch – İran, Irak, Türkiye, Kafkaslar
  • Satureja linearifolia (Brullo & Furnari) Greuter – Libya'nın Sirenya bölgesi
  • Satureja macrantha C.A.Mey. – İran, Irak, Türkiye, Kafkaslar
  • Satureja metastasiantha Rech.f. – Irak
  • Satureja montana L. – winter savory – Güney Avrupa, Türkiye, Suriye
  • Satureja mutica Fisch. & C.A.Mey. – Kafkaslar, İran, Türkmenistan
  • Satureja nabateorum Danin & Hedge – Ürdün
  • Satureja × orjenii Šilic – Yugoslavya (S. horvatii × S. montana)
  • Satureja pallaryi J.Thiébaut – Suriye
  • Satureja parnassica Heldr. & Sart. ex Boiss. – Yunanistan, Türkiye
  • Satureja pilosa Velen. – İtalya, Yunanistan, Bulgaristan
  • Satureja rumelica Velen. – Bulgaristan
  • Satureja sahendica Bornm. – İran
  • Satureja salzmannii (Kuntze) P.W.Ball – Fas,İspanya
  • Satureja spicigera (K.Koch) Boiss. – Türkiye, İran, Kafkaslar
  • Satureja spinosa L. – Türkiye, Girit dahil Yunan adaları
  • Satureja subspicata Bartl. ex Vis. – Avusturya, Yugoslavya, Arnavutluk, Bulgaristan, İtalya
  • Satureja taurica Velen. – Kırım
  • Satureja thymbra L. – Libya, Sardunya'dan Türkiye'ye kadar Güneydoğu Avrupa;Kıbrıs, Lübnan, Filistin
  • Satureja thymbrifolia Hedge & Feinbrun – İsrail, Suudi Arabistan
  • Satureja visianii Šilic. – Yugoslavya
  • Satureja wiedemanniana (Avé-Lall.) Velen. – Türkiye

Satureja'nın Eski Adları

  • Browne's savory (Browne Kekiği), Clinopodium brownei (Satureja brownei)
  • San Miguel Savory, (San Miguel Kekiği) Clinopodium chandleri (Satureja chandleri)
  • Large-flowered calamint, (Kaba Fesleğen) Calamintha grandiflora (Satureja grandiflora)
  • Stone mint, (Taş nane) Cunila mariana (Satureja origanoides)
  • Satureja acinos (L.) Scheele = Clinopodium acinos (L.) Kuntze
  • Satureja alpina (L.) Scheele = Clinopodium alpinum (L.) Kuntze
  • Satureja biflora (Buch.-Ham. ex D.Don) Benth = Micromeria biflora (Buch.-Ham. ex D.Don) Benth
  • Satureja gillesii (Graham) Briq. = Clinopodium chilense (Benth.) Govaerts
  • Satureja mexicana (Benth.) Briq. = Clinopodium mexicanum (Benth.) Govaerts
  • Satureja multiflora (Ruiz & Pav.) Briq. – Chilean shrub mint = Clinopodium multiflorum (Ruiz & Pav.) Kuntze
  • Satureja palmeri (A.Gray) Briq. (soyu tükenmiş sanılıyordu; 2001'de tekrar keşfedildi) = Clinopodium palmeri (A.Gray) Kuntze
  • Satureja paradoxa (Vatke) Engl. ex Seybold = Clinopodium paradoxum (Vatke) Ryding
  • Satureja robusta (Hook.f) Brenan = Clinopodium robustum (Hook.f) Ryding
  • Satureja viminea L. – serpentine savory = Clinopodium vimineum (L.) Kuntze
  • Satureja vulgaris (L.) Fritschl = Clinopodium vulgare L.
  • Satureja vernayana Brenan = Clinopodium vernayanum (Brenan) Ryding
  • Satureja douglasii (Benth.) Briq. – yerba buena (syn. S. chamissonis) = Micromeria douglasii Benth

Kaynakça

  1. ^ "ITIS". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. 
  2. ^ a b "Kew World Checklist of Selected Plant Families". 30 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Altervista Flora Italiana, genere Satureja 6 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. includes photos plus distribution maps for Europe + North America
  4. ^ a b Moradi, Shirin; Sadeghi, Ehsan (2017). "Study of the antimicrobial effects of essential oil of Satureja edmondi and nisin on Staphylococcus aureus in commercial soup". Journal of Food Processing and Preservation. 41 (4): e13337. doi:10.1111/jfpp.13337. 
  5. ^ Hazrati, Hossein; Saharkhiz, Mohammad Jamal; Niakousari, Mehrdad; Moein, Mahmoodreza (August 2017). "Natural herbicide activity of Satureja hortensis L. essential oil nanoemulsion on the seed germination and morphophysiological features of two important weed species". Ecotoxicology and Environmental Safety. 142: 423-430. doi:10.1016/j.ecoenv.2017.04.041. ISSN 1090-2414. PMID 28456128. 
  6. ^ a b Abbasloo, Elham; Denhgan, Mohammad; Najafipour, Hamid; Vahidi, Reza; Dabiri, Shahriar; Sepehri, Gholamreza; Asadikaram, Gholamreza (21 Eylül 2016). "The anti-inflammatory properties of Satureja khuzistanica Jamzad essential oil attenuate the effects of traumatic brain injuries in rats". Scientific Reports. 6 (31866): 31866. Bibcode:2016NatSR...631866A. doi:10.1038/srep31866. PMC 4989136 $2. PMID 27535591. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan</span> Güney Kafkasyada bir ülke

Azerbaycan, resmî adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti, Batı Asya ile Doğu Avrupa'nın kesişim noktası olan Kafkasya'da yer alan bir ülkedir. Güney Kafkasya'nın en büyük yüz ölçümüne sahip ülkesi olan Azerbaycan'ın doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Rusya, kuzeybatısında Gürcistan, batısında Ermenistan ve güneyinde İran ile komşudur. Kendisine bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin ise kuzey ve doğusu Ermenistan ile, güneyi ve batısı İran ile çevrilmiştir, Türkiye ile 17 km'lik sınırı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Josef Stalin</span> Sovyetler Birliği lideri (1924–1953)

Josef Stalin, Gürcü asıllı Sovyet devlet adamı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri (1922-1953). Sovyetler Birliği'ni 1924'ten ölümüne kadar diktatörlük rejimi ile yönetti. Stalin; Sovyetler Birliği'ni endüstriyel ve askerî bir süper güce dönüştürdü, fakat bunu gerçekleştirirken totaliter politikalar uyguladı ve milyonlarca Sovyet vatandaşı diktatörlüğü sırasında hayatını kaybetti. Stalin döneminde; 3 ila 20 milyon arasında insan çalışma kampları, zorunlu kolektivizasyon, kıtlık ve yargısız infazlardan dolayı ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Makedonya</span> Balkanlarda bir ülke

Kuzey Makedonya, resmî adıyla Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, Balkanlar'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir. 1991'de Yugoslavya'dan ayrılarak bağımsız olmuştur. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristan ile komşudur. Makedonya'nın kuzeyden üçte birlik bölümünü kaplamaktadır. Nüfusu yaklaşık 2 milyondur. Başkenti ve en büyük şehri Üsküp'tür ve nüfusun dörtte biri bu şehirde yaşar. Ülkedeki en büyük etnik grup Güney Slavlarına dâhil olan Makedonlardır. Arnavutlar nüfusun %25'ini oluşturur ve en büyük azınlıktır. Türkler, Çingeneler, Sırplar, Boşnaklar ve Ulahlar diğer etnik gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan</span> Kafkasyada bir ülke

Gürcistan, Karadeniz'in doğu kıyısında, Güney Kafkasya'da yer alan ülkedir. Eski Sovyet cumhuriyetlerinden biri olan Gürcistan'ın kuzeyinde Rusya, doğusunda Azerbaycan, güneyinde Ermenistan ve güneybatısında Türkiye yer alır. Ülkenin batı sınırını Karadeniz belirler.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi</span> Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi veya Fransızca adı olan Conseil Européen pour la Recherche Nucléairein kısaltmasıyla CERN, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarını yöneten araştırma

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi veya Fransızca adı olan Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire'in kısaltmasıyla CERN, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarını yöneten araştırma kuruluşudur. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kurulmuş olan CERN'in 23 tam üyesi vardır. İsrail, Avrupa dışında yer alan tek tam üyedir. Türkiye, ortak üye statüsündedir.

<span class="mw-page-title-main">Boz ayı</span> Avrasya ve Kuzey Amerikada bulunan büyük ayı türü

Boz ayı, Ursus cinsine bağlı Avrasya'nın kuzeyinin büyük bir kısmında ve Kuzey Amerika'da yaşayan bir ayı türüdür. Carnivora takımının karada yaşayan en büyük üyelerinden biridir ve boyut açısından tek rakibi ortalama boyutları kısmen daha büyük olan kutup ayısıdır..

<span class="mw-page-title-main">Soğuk Savaş</span> 1947–1991 yılları arasında Batı Bloku ve Doğu Bloku arasında geçen jeopolitik gerginlik süreci

Soğuk Savaş, iki Süper güç olan ABD önderliğinde Batı Bloku ile Sovyetler Birliği'nin önderliğinde Doğu Bloku ülkeleri arasında Truman Doktrini'nin ilanından (1947) SSCB'nin dağılmasına (1991) kadar devam ettiği kabul edilen uluslararası siyasi ve askeri gerginlik. Soğuk Savaş dönemi, Amerika liderliğinde batı dünyası ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin önderliğindeki komünist blok arasındaki dünya üzerinde geniş bir nüfusu etki etmesine verilen isimdir. Soğuk Savaş döneminde NATO, "Batı İttifakı" olarak da biliniyordu. Batı Bloku, NATO üyesi ülkeler ile NATO üyesi olmayan ancak ABD ile müttefik olan kapitalist ve antikomünist ülkelerden, Doğu Bloku ise Varşova Paktı'na üye olan komünist ve bu pakta üye olmayan diğer komünist ülkelerden oluşuyordu. Bu iki karşıt blokun yanı sıra hiçbir bloku desteklemeyen Bağlantısızlar Hareketi isimli üçüncü bir blok daha vardı. Çin ve Yugoslavya hem Doğu Bloku ülkeleri, hem de Bağlantısızlar Hareketi ülkeleriydi. Bu iki komünist ülkenin her iki blokta da olmasının nedeni Sovyetler Birliği ile olan görüş farklılıklarıydı.

<i>Salix alba</i>

Salix alba, Salicaceae (söğütgiller) familyasına ait, 25–30 m. boylarında bir söğüt türü.

<span class="mw-page-title-main">Bulgarlar</span> Güney Slav etnik grubu

Bulgarlar, Bulgaristan nüfusunun çoğunluğunu oluşturan bir Güney Slav halkıdır. Etnik Bulgarlar, 6,5 milyonluk Bulgaristan nüfusunun %85'ini oluşturmaktadırlar.

<i>Ferula</i>

Ferula Apiaceae familyasından bir çiçekli bitki cinsi. Anavatanı Akdeniz bölgesinin doğusu ve Orta Asya'dır ve genelde kurak iklimlerde yetişir.

<i>Ajuga</i> ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından Ajuga cinsini oluşturan bitki türlerinin ortak adı

Ajuga, Lamiaceae familyasına bağlı bir bitki cinsidir. Ajuga cinsi, çoğunlukla eski dünyanın kuzey ılıman bölgelerine dağılmış 64 türden oluşur. Cins Güney Afrika ve Avustralya'da da görülür. Türkiye florasında 14 tür ve 27 alt taksonla temsil edilir..

Bu sayfa da, FIFA Dünya Kupası ve eleme maçlarında oluşmuş rekorlar listelenmektedir.

Sosyal bilimlerde, siyasi ideoloji, belirli bir toplumsal hareketin, kurumun, sınıfın veya büyük bir grubun etik ideallerini, prensiplerini, doktrinlerini, mitlerini veya sembollerini açıklayan ve toplumun nasıl çalışması gerektiğini ve belirli bir toplumsal düzen için bazı siyasi ve kültürel bir plan sunan bir dizi fikirler bütünüdür. Siyasi ideoloji, gücün nasıl dağıtılması gerektiği ve hangi amaçlar için kullanılması gerektiği konularıyla ilgilenir. Bazı siyasi partiler belirli bir ideolojiyi sıkı bir şekilde takip ederken diğerleri genel olarak ilgili ideolojiler grubundan ilham alabilir, ancak belirli bir ideolojiyi açıkça benimsemezler. Bir ideolojinin popülaritesi, bazen çıkarları doğrultusunda hareket eden ahlaki girişimcilerin etkisiyle de ilgilidir. Siyasi ideolojilerin iki boyutu vardır: (1) hedefler: toplumun nasıl organize edilmesi gerektiği; ve (2) yöntemler: bu hedefe ulaşmanın en uygun yolu.

<i>Orchis</i> bitki cinsi

Orchis, orkide ailesindeki (Orchidaceae) cinslerden bir tanesidir ve genel olarak Avrupa ve Kuzeybatı Afrika'da bulunur ve Tibet, Moğolistan ve Sincan'a kadar yayılış alanı uzar. Orchis'in adı, orkidelerin bir çoğunda görülen çifte tuberoid yumrularının görünümünden dolayı "testis" anlamına gelen Grekçe ὄρχις orchis kelimesinden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Ruiz ve Pavón tarafından adlandırılan taksonların listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Hipólito Ruiz López ve José Antonio Pavón Jiménez, birçok botanik ismin yazarları olarak ortaklaşa anılıyorlar. 1779 ile 1788 arasında bu İspanyol botanikçiler Şili, Peru ve diğer Güney Amerika ülkelerini ziyaret ettiler. Standart yazar kısaltmaları "Ruiz" ve "Pav." bu nedenle artık birlikte "Ruiz & Pav" olarak anılmaktadırlar. Ruiz y Pavón, Latin Ruiz et Pavón'un İspanyolca biçimidir; ikisi de "Ruiz ve Pavón" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük yapraklı ıhlamur</span> bitki türü

Küçük yapraklı ıhlamur, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından bir ıhlamur türü.

<i>Cynoglossum</i>

Cynoglossum, Boraginaceae familyasına bağlı bir cinstir.

<i>Ulmus laevis</i> bitki türü

Ulmus laevis, Ulmaceae (karaağaçgiller) familyasından doğal dağılımı Avrupa, Batı Sibirya ve Kuzeybatı Türkiye olan bir ağaç türü.

<i>Cuscuta</i> Küsküt otu kıkırdakgiller familyasına bağlı bir cinstir

Cuscuta Convolvulaceae familyasına bağlı bir cinstir.

<span class="mw-page-title-main">Mercimek Otu</span>

Mercimek Otu Carl Linnaeus tarafından tanımlanmış ve Türkiye'de halk arasında Bulgaristan Türkleri nde Bulgaristan'dan göç edenlerce,Trakya'daki Türklerce "Çubritsa, çıbrıka, çibriska, çubriza", Çerkesler tarafından “hovben, kovben” olarak adlandırılan, Anadolu'da bulunan Türklerce geyikotu, baklakekiği, balkan kekiği, yaz geyik otu, yaz yalancı kekiği, yaz kekiği ya da zater gibi pek çok adla da bilinmektedir. Ballıbabagiller familyasından geyik otu/yalancı kekik (Satureja) cinslerinin özellikle Bulgarlar ve Türkler başta olmak üzere çeşitli halklar tarafından en bilinenleri arasındadır. Tek yıllıktır, ancak kullanım ve lezzet bakımından çok yıllık kış yalancı kekiği na benzer. Biraz daha acı bir tada sahip olan kış geyikotundan daha sık kullanılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.