İçeriğe atla

Satrançta ilk hamle avantajı

1889'da satrancın mükemmel hamleler sonucunda berabere biteceğini öne sürmüş olan Wilhelm Steinitz.

Satrançta ilk hamle avantajı, satrançta ilk hamleyi yapan taraf olan Beyazın doğal avantajıdır. Satranç oyuncuları ve teorisyenleri genellikle, Beyazın oyuna bazı avantajlarla başladığı konusunda hemfikirdir. 1851'den bu yana tutulan istatistikler bu görüşü desteklemektedir. Buna göre Beyaz, oyunu devamlı olarak Siyaha oranla az bir farkla da olsa (yüzde 52 ila 56) daha sık kazanmaktadır. Beyazın kazanma oranı[1] insanlar ile bilgisayarlar arasında yapılan turnuvalarda da yaklaşık olarak aynıdır. Öte yandan, Beyazın avantajı, hızlı oyunlar ile zayıf oyuncular arasındaki oyunlarda daha azdır.

Satranç oyuncuları ve teorisyenleri uzun süre, iki tarafın da mükemmel hamleleri yapması halinde oyunun yine Beyazın galibiyetiyle mi, yoksa beraberlikle mi sona ereceğini tartışmıştır. En azından 1889'da Dünya Şampiyonu Wilhelm Steinitz'in konuyu ele almasından bu yana, mükemmel şekilde oynanmış bir oyunun beraberlikle sona ereceğine ilişkin güçlü bir fikir birliği vardır. Yine de kimi önde gelen oyuncular, Beyazın avantajının oyunu kazanmasını sağlayacağını savunmuştur: Weaver Adams ve Vsevolod Rauzer'a göre Beyaz 1.e4 ilk hamlesiyle, Hans Berliner'e göre ise 1.d4 ilk hamlesiyle kazanan taraf olacaktır. Bilgisayarların eninde sonunda tartışmayı, aynen damada olduğu gibi, mükemmel oynanmış bir satranç oyununun doğru sonuçlarını belirleyerek çözmesi olasıdır.

Dünya Şampiyonları José Raúl Capablanca, Emanuel Lasker ve Bobby Fischer'ın da aralarında olduğu bazı oyuncular, satrancın derinlemesine analiz edilmesiyle "cazibesinin öleceği" konusunda korkularını dile getirdi. Bu tehlikeyi azaltmak için, Capablanca ve Fischer, oyuna ilgiyi artırmak için yeni satranç türevleri önerirken, Lasker beraberliğin ve patın değerlendirilme biçiminin değiştirilmesi düşüncesini ileri sürdü.

1988'den bu yana, satranç teorisyenleri Beyazın avantajıyla ilgili önceden genel kabul görmüş görüşleri tartışmaktadır. Büyükusta András Adorján "Siyah makbuldür!" temalı bir kitap serisi yazdı ve bu kitaplarda Beyazın avantajlı olduğu yönündeki genel algının dayanağının gerçek olandan çok psikolojik unsurlara dayandığını öne sürdü. Büyükusta Mihai Suba ve diğerleri, kimi zaman Beyazın inisiyatifinin oyunun gelişimiyle nedensiz olarak ortadan kaybolduğunu iddia etti. Günümüzde Siyah için yaygın olan oyun tarzı, yalnızca durumu eşitlemeye çalışmaktansa, dinamik ve aktif bir "counterplay"le dengesiz pozisyonlar yaratmaya çalışmaktır.

Modern yazarlar ayrıca, Siyahın aradaki farkı giderici belli avantajlara sahip olduğunu da savunmaktadır. Beyazın kazanmak için çabalaması gerektiği yönündeki fikir birliği, beyazla oynayan oyuncu için psikolojik bir yük de olabilmekte ve beyaz oyuncu kimi zaman kazanmak için fazla çabalaması nedeniyle yenilebilmektedir. Hatta oyun teorisine göre, Beyazın elini ilk açık eden olmak zorunda kalması nedeniyle, ikinci sırada oynamak avantajlı olabilir. Bazı açılışlar da Siyah için iyiyken Beyaz için o kadar iyi olmayabilmektedir. Zira Beyazın ekstra temposu, Siyaha rakibinin planlarına karşılık durumu önceden ayarlayabilme fırsatını tanımaktadır. Kimi (iki tarafın da aynı hamleleri yaptığı açılışlar gibi) simetrik açılışlar da, psikolojik ya da nesnel sebeplerle, ilk hamleyi yapmayı dezavantaj haline getiren durumlara yol açabilmektedir.

Kaynakça

  1. ^ Beyazın kazanma oranı, Beyazın kazandığı oyun oranına berabere biten oyun oranının yarısının eklenmesiyle hesaplanır. Dolayısıyla Beyaz 100 oyundan 40'ını kazanır, 32'sinde berabere kalır ve 28'ini kaybederse, Beyaz'ın toplam kazanma oranı 40 artı 32'nin yarısı, yani yüzde 56'dır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Satranç</span> İki oyuncu ile oynanan, turnuvaları düzenlenen ve birçok farklı türü olan zeka oyunu

Satranç, iki oyuncu arasında satranç tahtası ve taşları ile oynanan bir masa oyunudur. Dünya çapında turnuvaları düzenlenir ve bir spor dalı olarak kabul edilir.

İki At Savunması

1. e4 e5
2. Af3 Ac6
3. Fc4 Af6

Fil Açılışı

1. e4 e5
2. Fc4

Macar Savunması

  1. e4 e5
  2. Af3 Ac6
  3. Fc4 Fe7

Vezir, satranç oyunundaki saldırı alanı en geniş taştır. Satranç oyununda her oyuncu oyuna şahın yanında konumlandırılmış bir vezirle başlar. Maddi değeri 9 piyon birimidir.

Üstün satranç, 1978 yılında Maxwell Lawrence tarafından bulunmuş bir satranç türevidir. Daha sonra ortaya çıkan ve daha az sayıda açılış durumuna izin veren Satranç960 oyununun da ilham kaynağıdır.

Shannon sayısı, 10120, olası satranç oyunlarının toplam sayısına dair tahminin alt sınırı olarak kabul edilir. Bu sayı, bilgi teorisyeni Claude Shannon tarafından 1950 tarihli "Bir Bilgisayarı Satranç Oynamaya Programlamak" adlı tezine dayanak olarak hesaplanmıştır. (Bu tez, satrancın programlanması alanına öncülük etmiştir.) Shannon şöyle yazmıştır:

Satrançta mükemmel bir oyun oynamak ya da bu işi yapabilecek bir bilgisayar yaratmak olasıdır. Bu, her durum için olası tüm hamleleri göz önüne alma ve rakibin bu hamlelere nasıl karşılık vereceğini hesaplama yoluyla yapılır. Bu yöntem oyun sonuna dek sürdürülür. Oyun sonlu bir hamle sayısında bitecektir (50 hamle kuralı göz önüne alınırsa). Bu varyasyonların her biri kazanç, kayıp ya da beraberlikle sonuçlanır. Oyunu sondan başlayarak inceleyen biri; zafer, beraberlik ya da yenilgi durumunda olduğunu görebilir. Ne var ki, günümüzün yüksek hızlı elektronik hesap makineleri bile böyle bir hesaplamayı yapamaz. Sade bir satranç oyununda beyazın tek bir hamlesine karşılık siyahın yaklaşık (20*20=400) hamlesi vardır. Ortalama bir satranç oyununun taraflardan birinin 40. hamlede çekilmesiyle sonuçlandığı göz önüne alınırsa bu hesaplama akılcı görünebilir ancak bu durumda bile oyunun başlangıcından itibaren hesaplanacak varyasyon sayısı 10120'dir. Bir varyasyonu (değişimi) hesaplaması 1 mikrosaniye süren bir makine ilk hamlesini yapabilmek için 1090 yıla gerek duyacaktır!

Elli hamle kuralı bir satranç oyununda art arda gelen 50 hamle boyunca herhangi bir taşın alınmadığı ya da bir piyonun oynanmadığı durumlarda oyunun beraberlikle sonuçlanabilmesini sağlar. Böyle bir kuralın uygulanma amacı kazanma olanağı bulunmayan bir oyuncunun oyunu boş yere uzatmasını ya da bir oyuncunun rakibinin yorgunluğundan yararlanıp avantajlı duruma geçmesini engellemektir. Tüm temel şah matlar elli hamleden kısa bir sürede tamamlanabilmektedir.

İki atlı oyun sonu satrançta iki at ve şaha karşı bir ya da iki piyonla şahın oluşturduğu bir oyun sonu konumudur. Bu oyun sonu iki fil ve şah ya da fil, at ve şahlı oyun sonlarında görülebilen şah mata izin vermez. Bu konumda gerçekleştirilebilecek mat pozisyonları mevcuttur ancak bunlar basit savunma teknikleriyle etkisiz duruma getirilebilir.

Petroff Savunması ya da Rus Oyunu olarak da adlandırılan Petrov Savunması aşağıdaki hamle dizisiyle başlayan bir satranç açılışıdır.

1. e4 e5
2. Af3 Af6

Giuoco Piano

1. e4 e5
2. Af3 Ac6
3. Fc4 Fc5

Büyükusta, çok güçlü satranç oyuncularına FIDE tarafından verilen bir ünvandır. "Dünya Şampiyonu" ünvanı bir yana bırakılırsa büyükusta, bir satranç oyuncusunun erişebileceği en yüksek onurdur.

Fegatello Akını olarak da bilinen Kızarmış Karaciğer Akını bir satranç açılışıdır. Hoş bir ada sahip olan bu açılış İki At Savunmasının bir varyantı olup siyahın şahına saldırmak isteyen beyazın at fedasıyla başlar. Birkaç asırdır bilinen bu açılışın ilk uygulamasının 1610 tarihine ait olduğu sanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Simultane oyun</span>

Simultane (eşzamanlı) oyun veya simultane (eşzamanlı) sergi, bir oyuncunun birden fazla olan diğer oyuncularla aynı anda birden fazla oyun oynadığı bir masa oyunu gösteri maçıdır.. Böyle bir sergiye genellikle basitçe " simul " denir.

<span class="mw-page-title-main">Feda (satranç)</span>

Feda, bir oyuncunun taktik veya stratejik avantaj sağlamak amacıyla taşlarından birini kasıtlı olarak feda etmesi anlamına gelir. Feda, genellikle bir oyuncunun rakibin hamlelerini zor duruma sokma veya belirli bir pozisyonel üstünlük elde etme amacıyla kullanılır. Feda hamlesi, oyuncunun kendi daha değerli taşını, rakibin daha az değerli bir taşı karşılığında vermesiyle de yapılabilir.

Evans Gambiti, aşağıdaki hamlelerle başlayan bir satranç açılışıdır:

Satrançta geçer piyon, sekizinci yataya ilerlemesini engelleyecek rakip piyonun bulunmadığı bir piyondur yani ne aynı dikeyde ne de bitişik dikeyde önünde rakip piyon yoktur. Geçer piyona bazen halk dilinde geçer denir. Geçer piyonlar avantajlıdır çünkü yalnızca rakibin taşları onların ilerlemesini engelleyebilir.

Ters Macar Açılışı veya Tayler Açılışı, aşağıdaki hamlelerle başlayan yaygın oynanmayan bir satranç açılışıdır:

1. e4 e5
2. Af3 Ac6
3. Fe2

Kapalı Oyun veya Vezirlerin Piyonu Açılışı, şu hamlelerle başlayan bir satranç açılışıdır:

1. d4 d5

Sürekli şah (perpe), satrançta bir oyuncunun bitmek bilmeyen bir şah çekme serisi ile beraberliği -zorunlu şekilde- yakaladığı bir durumdur. Bu genellikle, şah çeken oyuncunun şah mat yapamadığı durumlarda ortaya çıkar ve şah çekmeye devam etmek rakibe en azından bir kazanma şansı verir. Sürekli şah ile beraberlik satrancın kurallarından biri değildir, böyle bir durumda ya üç konum tekrarıyla ya da elli hamle kuralıyla beraberlik iddiasında bulunulabilir. Ancak oyuncular genellikle bundan çok önce beraberlik konusunda anlaşırlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.