Satranç açılışları

Satranç açılışları ya da satranç açılımları, bir satranç oyununun ilk adımını oluşturan ve oyun ortasındaki pozisyonu belirlemede önemli olan "açılış hamleleri"dir. Tüm açılış dizilimleri beyazın hamlesiyle başlar ve siyahın bu hamleye yanıt vermesiyle biter. Çok sayıda açılış hamlesi ve bir o kadar da varyantları vardır. Bu açılışlar durgun pozisyon oyunlarından (örn. 'Réti Opening') vahşi taktik oyunlarına (örn. Letonya Gambiti ve İki at savunması) kadar uzanır. Satranç oyunlarında, oyun 3'e ayrılır. "Açılış" oyunun ilk kısmıdır, piyonlarla merkez kuşatılır ve taş geliştirme yapılır, ardından genelde taş değişiminin yapıldığı "oyun ortası" ve son taşların kaldığı maçın kaderinin hemen hemen belirlendiği "oyun sonu" kısmı gelir.

Standart olarak kabul edilen açılış hamlelerine 'The book moves' (ayarlanmış hamleler) veya kısaca 'book' (ayarlanmış, belirlenmiş) denir. Açılış hamlelerinin incelenmesinde notasyondan, açılış ağacından ve teori tablosundan yararlanılır. Normal şartlarda bir açılış bölümü 5-6 hamlede tamamlanır fakat bazı açılış oyunlarında, eğer iki taraf da çok iyi bir şekilde açılış yaparlarsa 'açılış' bölümü 20-25 hamleden oluşabilir.

Her ne kadar açılışta oynanabilecek çok sayıda hamle olsa da bunların arkasındaki amaç aynıdır; tıpkı satrancın diğer bölümleri gibi, şahı korumak ve mümkün olduğunca taş kaybetmekten kaçınmak.

Oyunun başlangıcında tüm figürler (piyon dışındaki taşlar) piyon setinin gerisinde yer almaktadır. Dolayısıyla oyun alanı üzerinde hiçbir baskıları yoktur ve (at dışında) tümüyle hareketsizdirler. Bu yüzden açılışta, elden geldiğince hızlı bir şekilde oyuna sokulmaları, diğer deyişle piyon setinin dışına doğru hareket ettirilmeleri gerekmektedir.

Satranç tahtasının geometrik olarak merkezindeki birbirine bitişik dört kareye küçük merkez (d4, e4, d5, e5), iç merkezi çevreleyen karelere ise büyük merkez denilmektedir. Merkez bölgenin açılış hamleleri sırasında kontrol altına alınmasının iki açıdan önemi vardır. Birinci olarak bilindiği gibi figürler, kenarlardayken daha az etkilidir, tehdit edebildikleri karelerin sayısı daha azdır. Merkeze doğru hareket ettirildiklerinde kontrol alanları genişler. Bu ise oyuncuya taktik geliştirmede daha geniş bir esneklik sağlar. İkinci olarak merkezin kontrolü, rakip pozisyonunun merkezine yönelik bir yarma hareketine olanak sağlar ve rakibin pozisyonunu ikiye bölerek hareket olanaklarını kısıtlar. Böylece güçlü bir pozisyon elde etmesini sağlar. Bu yüzden rakipten önce merkezin kontrolünün ele geçirilmesine çalışılmalıdır.

Burada esas olan ilk adım, güvenli kanada doğru rok yapmaktır.

Rakip taşların ileri hareketini önleyecek bir piyon zinciri oluşturmak. Burada önemli olan piyonların zayıf olduğu durumlardan kaçınmaktır. Örneğin; geride kalmış piyonlar, aynı sütunda aynı renkte piyon bulunması (bingeç piyon), bir piyonun sağ veya sol dikeyinde kendi renginde piyon bulunmaması (izole piyon) vs. Ayrıca oyun sonu için piyonlar oldukça önemli bir yer tutar.

Encyclopedia of Chess Openings (ECO)’ya göre satranç açılışlarının sınıflaması:

İlk hamlede beyaz 20 hamle yapabilir. Bunlardan 1. e4, 1. d4, 1. c4 ve 1. Af3 diğerlerinden daha çok kullanılır.

Siyahın da beyaza karşı ilk hamlede 20 cevabı vardır.

Açılışları sınıflamanın kabul gören bir yolu:

• Açık oyunlar (1. e4 e5)
• Yarı açık oyunlar(1. e4 diğer)
• Kapalı oyunlar (1. d4 d5)
• Hint Açılışları (1. d4 Af6)
• 1. d4'e diğer siyah cevapları
• Kanat açılışları (1. c4 veya 1. Af3 ve diğerleri)

• 1.e4 e5 2.Fc4 Fil Açılışı
• 1.e4 e5 2.d4 exd4 3.Vxd4 Merkez Oyunu
• 1.e4 e5 2.d4 exd4 3.c3 Danimarka Gambiti
• 1.e4 e5 2.Ae2 Alapin Açılışı
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 Ruy Lopez veya İspanyol Açılışı
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Ac3 Üç At Oyunu
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Ac3 Af6 Dört At Oyunu
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Fc5 Giuoco Piano veya İtalyan Açılışı
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Fc5 4.b4 Evans Gambiti
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Fe7 Macar Savunması
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Af6 İki At Savunması
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.c3 Ponziani Açılışı
• 1.e4 e5 2.Af3 f5 Letonya Gambiti
• 1.e4 e5 2.Af3 Af6 Petrov Savunması
• 1.e4 e5 2.f4 Şah Gambiti
• 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.d4 İskoç Oyunu

En yaygınları Sicilya ve Fransız savunmasıdır.

• 1.e4 c5 Sicilya Savunması
• 1.e4 c6 Caro-Kann Savunması
• 1.e4 Ac6 Nimzoviç Savunması
• 1.e4 d5 İskandinav Savunması
• 1.e4 d6 2.d4 Af6 ve 3...g6 Pirc Savunması
• 1.e4 g6 2.d4 Fg7 Modern Savunma
• 1.e4 e6 Fransız Savunması
• 1.e4 Af6 Alekhine Savunması

• 1.d4 d5 2.Ac3 Af6 3.Fg5 Richter-Veresov Saldırısı
• 1.d4 d5 2.c4 Vezir Gambiti
• 1.d4 d5 2.c4 dxc4 Kabul edilen Vezir Gambiti
• 1.d4 d5 2.c4 c6 Slav Savunması
• 1.d4 d5 2.c4 Ac6 Chigorin Savunması
• 1.d4 d5 2.c4 e5 Albin Karşıgambiti
• 1.d4 d5 2.c4 e6 Kabul Edilmemiş Vezir Gambiti
• 1.d4 d5 2.c4 Af6 Marshall Savunması
• 1.d4 d5 2.e4 Blackmar-Diemer Gambiti
• 1.d4 d5 2.Af3 Af6 3.e3 Colle Sistem

• 1.d4 Af6 2.c4 c5 Modern Benoni
• 1.d4 Af6 2.c4 c5 3.d5 b5 Benko Gambiti
• 1.d4 Af6 2.c4 d6 Eski Hint Savunması
• 1.d4 Af6 2.c4 e5 Budapeşte Gambiti
• 1.d4 Af6 2.c4 e6 3.Ac3 Bb4 Nimzo-Hint Savunması
• 1.d4 Af6 2.c4 e6 3.Af3 Bb4+ Bogo-Hint Savunması
• 1.d4 Af6 2.c4 e6 3.Af3 b6 Vezir Hint Savunması
• 1.d4 Af6 2.c4 e6 3.g3 Catalan Açılışı
• 1.d4 Af6 2.c4 g6 3.Ac3 d5 Grünfeld Savunması
• 1.d4 Af6 2.c4 g6 3.Ac3 Fg7 Şah-Hint Savunması
• 1.d4 Af6 2.Af3 e6 3.Fg5 Torre Saldırısı
• 1.d4 Af6 2.Fg5 Trompowsky Saldırısı

• 1. d4 Af6 2.c4 c5 Benoni Savunması
• 1. d4 f5 Hollanda Savunması
• 1. d4 e5 Englund Gambiti
• 1. d4 e6 2.c4 Bb4+ Kanguru Savunması
• 1. d4 b5 Polonya Savunması
• 1. d4 d6 Wade Savunması

En yaygını İngiliz açılışıdır.

• 1.a3 Anderssen Açılışı
• 1.b3 Larsen Açılışı
• 1.b4 Sokolsky Açılışı
• 1.c3 Saragossa Açılışı
• 1.Ac3 Dunst Açılışı
• 1.c4 İngiliz Açılışı
• 1.Af3 d4 2.c4 Réti Açılışı
• 1.Af3 ardından g3 ve Fg2 Şah Hint Atak

Acemice bir açılış için bakınız: Çoban matı.

• Chess openings guide15 Haziran 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Chess Opening Explorer on chessgames.com12 Haziran 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.