Satleli
Satleli (Gürcüce: სათლელი; okunuşu.: "satleli"), tarihsel Şavşeti bölgesindeki yerleşmelerden biridir. Bugün Artvin iline bağlı Şavşat ilçesinde yer alır ve adı Söğütlü olarak değiştirilmiştir. Satleli, Satle olarak da bilinir.[1] Köyün adı Türkçeye Satlel olarak yerleşmiştir.[2][3]
Bu köyün de bulunduğu vadi ve dere de Satleli adını taşıyordu. Dört ana koldan oluşan Satleli Deresi'nin bu kolları Shlobani, Dabetzvrili, Şavketi ve Kuçeni adlarını taşıyordu.[4]
Tarihçe
Gürcüce bir kelime olan "satleli" (სათლელი), yontulacak nesne ve yontma aracını karşılar. Bir yer adı olarak “satleli”, taş ocağının bulunduğu ve taş kesme işinin yapıldığını yeri ifade eder.[5]
Satleli eski bir yerleşim yeriydi. Köyde 9-10. yüzyıllardan kalan kale ve kilise kalıntıları da bunu göstermektedir.[1] Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Satleli, 1080’de bütün bölge gibi Büyük Selçuklular tarafından istila edildi. Satleli'nin de içinde yer aldığı bölge 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedildi ve yöre Çıldır Eyaleti içinde yer aldı. 16-17. yüzyıllarda Satleli bu eyaletin Şavşat sancağına bağlı bir köydü.[6]
Satleli, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'nın eline geçti. 1878-1917 arasında bölgeyi elinde tutan Rus kayıtlarına göre Satleli Artvin Okrugu'nun Şavşet-İmerhevi kazası (uçastka) sınırları içinde yer alıyordu. Satleli ile Rabat adlı yerleşmeler, Satlel-Rabat Artvin Okrugu'na bağlı bu kazanın nahiyelerinden biriydi. Rabat, Satleli Kalesi ile hemen etrafındaki yerleşmeye deniyordu. Bu iki yerleşme ayrıca Satlel-Rabat adıyla tek bir köy olarak kaydedilmişti ve buranın nüfusu 384 kişiden oluşuyordu.[7] 1907 tarihli Rus kayıtlarına göre köyün nüfusu, dili Gürcüce olan 294 Ermeniden oluşuyordu. Köyün başlıca mahalleleri Cerati ve Zogreti’ydi.[8] 1918-1921 arasında bağımsız Gürcistan sınırları içinde kalan Satleli, 1921'de yeniden Türkiye'ye katıldı.
1922 tarihli nüfus cetveline göre Satleli köyünde 64 hanede 334 kişi yaşıyordu.[3] 1927 nüfus sayımına göre ise köyün nüfusu, 186'sı kadın ve 170'i erkek olmak üzere 356 kişiden oluşuyordu.[2]
Satleli’n adı 1925’te Söğütlü olarak değiştirildi. Daha sonra köy statüsünden çıkarılıp Şavşat kasabasının bir mahallesi haline getirildi.[3]
Satleli'de 9-10. yüzyıllara tarihlenen iki kilise ve kale kalıntıları vardır. Satleli Kalesi adını taşıyan kale günümüzde daha çok Şavşat Kalesi olarak bilinir. Bu kiliselerden biri kalenin içinde yer alır.[9] Cephe duvarları dolgu duvar tekniğinde örülmüş Satle Kilisesi'nin doğu cephesinde haç motiflerinden oluşan süslemeler yer alır.
Kaynakça
- ^ a b Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 163, ISBN 9789941478178.
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 188, ISBN 9789944197526.
- ^ a b c Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 233, ISBN 9786055708856.
- ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay, 2019, s. 86, ISBN 9789755537207
- ^ "Rozeta Guceciani, "ეპრატის (ევპრატი) თემი", ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიის ინსტიტუტის შრომები", VIII, Tiflis, 2013-2014, s. 331-351". 13 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 107-108.
- ^ ""Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları, 2019, Tiflis, s. 44, ISBN 9789941485244.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 163, 311, ISBN 9789941478178.
