İçeriğe atla

Satürn'ün manyetosferi

Satürn'ün manyetosferi
Hubble tarafından görüntülenen Satürn'ün güney kutbu üzerindeki kutup ışıkları
Dahili alan[1][2]
Satürn'ün yarıçapı60.330 km
Ekvatoral alan şiddeti21 μT (0,21 G)
Dipol eğikliği<0,5°
Dönme süresi?
Güneş rüzgârı parametreleri[3]
Hız400 km/s
IMF gücü0,5 nT
Yoğunluk0,1 cm−3
Manyetosferik parametreler[4][5][6]
Tipİçsel
Şok dalgası mesafesi~27 Rs
Manyetopoz mesafesi~22 Rs
Ana iyonlarO+, H2O+, OH+, H3O+, HO2+, O2+ ve H+
Plazma kaynaklarıEnceladus
Kütle yükleme oranı~100 kg/s
Maksimum plazma yoğunluğu50–100 cm−3
Kutup ışıkları[7][8]
Tayfradyo, yakın-IR ve UV
Toplam güç0,5 TW
Radyo emisyon frekansları10–1300 kHz

Satürn'ün manyetosferi, güneş rüzgarının akışı içinde gezegenin içsel manyetik alanı tarafından oluşturulan boşluktur. 1979 yılında Pioneer 11 uzay aracı tarafından keşfedilen Satürn'ün manyetosferi, Güneş Sistemi'ndeki en büyük ikinci manyetosferdir ve sadece Jüpiter'in manyetosferinden daha küçüktür. Satürn'ün manyetosferi ile güneş rüzgarı arasındaki sınır olan manyetopoz, gezegenin merkezinden yaklaşık olarak 20 Satürn yarıçapı uzaklıktadır, manyetik kuyruğu ise onlarca Satürn yarıçapı boyunca uzanır.

Satürn'ün manyetosferi, gezegenin ve uydularının her ikisinden de kaynaklanan plazmalarla doludur. Ana kaynak, güney kutbundaki gayzerlerden 1.000 kg/s kadar su buharı çıkaran küçük uydu Enceladus'tur, bunun bir kısmı iyonize edilir ve Satürn'ün manyetik alanı ile eşzamanlı olarak dönmeye zorlanır. Bu da, alanı saniyede 100 kg su iyonu grubu yükler. Bu plazma, yer değiştirme kararsızlığı mekanizması aracılığıyla iç manyetosferden yavaşça dışarı doğru hareket eder ve ardından manyetik kuyruktan kaçar.

Satürn'ün manyetosferi ile güneş rüzgarı arasındaki etkileşim; görünür, kızılötesi ve ultraviyole ışıkta gözlemlenen parlak oval kutup ışıklarına neden olur. Kutup ışıkları, 100 kHz ile 1300 kHz arasındaki frekans aralığını kapsayan ve bir zamanlar gezegenin dönüşüne eşit bir periyotla modüle olduğu düşünülen güçlü Satürn kilometrik radyasyonu (SKR) ile ilişkilidir. Ancak daha sonraki ölçümler, SKR'nin modülasyon periyodunun %1 kadar değiştiğini gösterdi ve bu nedenle muhtemelen Satürn'ün gerçek dönme periyoduyla tam olarak örtüşmez. 2010 yılına kadar bilinmeyen bu periyodikliğin özellikleri hala tam olarak çözülememiştir. Manyetosferin içinde, enerjileri onlarca megaelektronvolta ulaşan parçacıkların bulunduğu radyasyon kuşakları vardır. Enerjik parçacıklar, Satürn'ün buzlu iç uydularının yüzeyleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

1980-1981 yıllarında, Satürn'ün manyetosferi Voyager uzay aracı tarafından incelendi. Ayrıca, 2004 yılında gezegene ulaşan ve Satürn'ü 13 yılı aşkın bir süre gözlemleyen Cassini görevi tarafından Eylül 2017'ye kadar devam eden bir araştırma konusu oldu.

Kaynakça

  1. ^ Russell, C.T. (1993). "Planetary Magnetospheres". Reports on Progress in Physics. 56 (6): 687-732. Bibcode:1993RPPh...56..687R. doi:10.1088/0034-4885/56/6/001. 
  2. ^ Belenkaya, E.S.; Alexeev, I.I.; Kalagaev, V.V.; Blohhina, M.S. (2006). "Definition of Saturn's magnetospheric model parameters for the Pioneer 11 flyby" (PDF). Annales Geophysicae. 24 (3): 1145-56. Bibcode:2006AnGeo..24.1145B. doi:10.5194/angeo-24-1145-2006. 10 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mart 2023. 
  3. ^ Blanc, M.; Kallenbach, R.; Erkaev, N.V. (2005). "Solar System Magnetospheres". Space Science Reviews. 116 (1–2): 227-298. Bibcode:2005SSRv..116..227B. doi:10.1007/s11214-005-1958-y. 10 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2023. 
  4. ^ Sittler, E.C.; Andre, N.; Blanc, M. (2008). "Ion and neutral sources and sinks within Saturn's inner magnetosphere: Cassini results" (PDF). Planetary and Space Science. 56 (1): 3-18. Bibcode:2008P&SS...56....3S. doi:10.1016/j.pss.2007.06.006. 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
  5. ^ Tokar, R.L.; Johnson, R.E.; Hill, T.V. (2006). "The Interaction of the Atmosphere of Enceladus with Saturn's Plasma". Science. 311 (5766): 1409-12. Bibcode:2006Sci...311.1409T. doi:10.1126/science.1121061. PMID 16527967. 
  6. ^ Gombosi, Tamas I.; Armstrong, Thomas P.; Arridge, Christopher S. (2009). "Saturn's Magnetospheric Configuration". Saturn from Cassini–Huygens. Springer Netherlands. ss. 203-255. doi:10.1007/978-1-4020-9217-6_9. ISBN 978-1-4020-9217-6. 
  7. ^ Zarka, P.; Kurth, W.S. (2005). "Radio wave emissions from the outer planets before Cassini". Space Science Reviews. 116 (1–2): 371-397. Bibcode:2005SSRv..116..371Z. doi:10.1007/s11214-005-1962-2. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2023. 
  8. ^ Bhardwaj, Anil; Gladstone, G. Randall (2000). "Auroral emissions of the giant planets" (PDF). Reviews of Geophysics. 38 (3): 295-353. Bibcode:2000RvGeo..38..295B. doi:10.1029/1998RG000046. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2023. 

İlave okumalar

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Satürn</span> Güneş Sisteminin 6. gezegeni

Satürn veya Eski Türkçedeki adıyla Sekentir ya da Sekendiz, Güneş'e en yakın altıncı gezegen ve Jüpiter'den sonra Güneş Sistemi'ndeki en büyük ikinci gezegendir. Ortalama yarıçapı Dünya'nın yaklaşık dokuz buçuk katı olan bir gaz devidir. Dünya'nın ortalama yoğunluğunun yalnızca sekizde birine sahiptir, ancak Dünya'dan 95 kat daha büyüktür. Satürn, neredeyse Jüpiter büyüklüğünde olmasına rağmen, Jüpiter'in kütlesinin üçte birinden daha azına sahiptir. Satürn, Güneş'in etrafında 9,59 AU (1.434 milyon km) mesafede 29,45 yıllık bir yörünge periyoduyla dolanır.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter</span> Güneş Sisteminde yer alan en büyük gezegen

Jüpiter, Güneş Sistemi'nin en büyük gezegenidir. Güneş'ten uzaklığa göre beşinci sırada yer alır. Adını Roma mitolojisindeki tanrıların en büyüğü olan Jüpiter'den alır. Büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşmakta ve gaz devi sınıfına girmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Satürn'ün doğal uyduları</span> Vikimedya liste maddesi

Satürn'ün doğal uyduları, sadece onlarca metre çapındaki minik uydulardan, Merkür gezegeninden daha büyük olan muazzam Titan'a kadar çok sayıda ve çeşitlidir. Satürn, halkalarında gömülü olmayan ve yörüngeleri doğrulanmış 146 uyduya sahiptir ve ayrıca milyonlarca gömülü küçük uydu ve daha küçük sayısız halka taneciklerini içeren yoğun halkaları vardır. Yedi Satürn uydusu, elips şekline sahip olabilecek kadar büyüktür, ancak bunlardan sadece Titan ve muhtemelen Rhea şu anda hidrostatik dengededir. Satürn'ün uyduları arasında özellikle dikkat çekici olanlar; azot bakımından zengin, Dünya benzeri bir atmosfere, kurumuş nehir ağları ve hidrokarbon göllerinden oluşan bir manzaraya sahip, Güneş Sistemi'ndeki ikinci en büyük uydu olan Titan, güney kutup bölgesinden gaz ve toz jetleri çıkan Enceladus ve tezat oluşturan siyah ve beyaz yarım küreleriyle İapetus'dur.

<span class="mw-page-title-main">Uranüs</span> güneş sisteminin 7. gezegeni

Uranüs, Güneş'e yakınlık bakımından yedinci gezegendir. Gazlı, camgöbeği renginde bir buz devidir. Gezegenin büyük bir kısmı, astronominin "buz" ya da uçucu maddeler olarak adlandırdığı maddenin süperkritik fazındaki su, amonyak ve metandan oluşur. Gezegenin atmosferi karmaşık katmanlı bir bulut yapısına sahiptir ve tüm Güneş Sistemi gezegenleri arasında 49 K ile en düşük minimum sıcaklığa sahiptir. Gezegenin 82,23°'lik belirgin bir eksenel eğimi ve 17 saat 14 dakikalık bir geriye dönüş periyodu vardır. Bu, Güneş etrafındaki 84 Dünya yıllık bir yörünge döneminde kutuplarının yaklaşık 42 yıl sürekli güneş ışığı aldığı ve ardından 42 yıl sürekli karanlık olduğu anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Callisto (uydu)</span> Jüpiterin uydusu

Callisto, Jüpiter'in doğal uydularından biridir. Büyüklükte Jüpiter'in uyduları arasında ikinci, Güneş Sistemi'ndeki tüm uydular arasında üçüncü sırayı alır. 7 Ocak 1610 tarihinde Galileo Galilei tarafından bulundu ve o dönemde tanımlanan 4 Galilei uydusu içinde gezegene en uzaktaki olması nedeniyle Jüpiter'in 'IV' numaralı uydusu olarak adlandırılmıştır. Diğer Galilei uyduları ile yörüngesel rezonansda olmayan tek Galilei uydusudur. Güneş Sistemi'nde, üzerinde en çok krater bulunan gök cismidir. Yüzeyi son 4 milyar yıldır hiç değişmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mimas (uydu)</span> Satürnün William Herschel tarafından 1789 yılında keşfedilen uydusu

Mimas, Satürn'ün William Herschel tarafından 1789 yılında keşfedilen doğal uydusudur. Diğer bir adı da Satürn I'dir. Güneş Sistemi'ndeki diğer uydularla kıyaslandığında çapının büyüklüğü açısından yirminci sırada yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Titan (uydu)</span> Satürn uydusu

Titan, Satürn'ün en büyük uydusu ve yoğun bir atmosferi olduğu bilinen tek doğal uydudur. Dünya dışında, yüzeyinde kararlı sıvı bulundurduğu kanıtlanan 2. gök cismi olan Titan'daki büyük su kütleleri gibi görünen okyanusların, metan gazının sıvı hali olduğu görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Manyetosfer</span> Dünyayı veya manyetik alanının baskın etkili manyetik alan olduğu başka bir gök bilimsel cismi çevreleyen bölge

Yer, güçlü bir manyetik alana ve bu alanın etkisi ile şekillenen önemli bir manyetosfere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İapetus (uydu)</span>

Iapetus, tahmini 1469 km çap ile Satürn'ün üçüncü, Güneş Sistemi'nin 11. büyük uydusudur. İsmini Yunan Mitolojisi'nde bir Titan olan Iapetos'tan alır. Giovanni Domenico Cassini tarafından 1671 yılında keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Rhea (uydu)</span>

Rhea, Satürn'ün ikinci en büyük ayı ve Güneş Sistemi'ndeki çapına göre dokuzuncu en büyük uydudur. Güneş Sistemindeki kesin ölçümlerin hidrostatik denge ile uyumlu bir şekli doğruladığı en küçük cisimdir. 1672'de Giovanni Domenico Cassini tarafından keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter'in manyetosferi</span> Jüpiter gezegeninin manyetosferi

Jüpiter'in manyetosferi, güneş rüzgarının akışı içinde gezegenin içsel manyetik alanı tarafından oluşturulan boşluktur. Güneş yönünde yedi milyon kilometreye kadar uzanırken, ters yönde neredeyse Satürn'ün yörüngesine kadar erişir. Bu sebeple Jüpiter manyetosferi, Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin manyetosferlerinden daha büyük ve daha güçlüdür. Heliosferden sonra bilinen en büyük sürekli yapıdır. Dünya manyetosferinden daha geniş ve daha düzdür, ayrıca manyetik momenti yaklaşık 18.000 kat daha büyüktür. Jüpiter'in manyetik alanı, 1950'lerin sonunda radyo emisyonları gözlemleriyle ilk kez tespit edilmiş ve 1973'te Pioneer 10 uzay aracı tarafından doğrudan gözlemlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Epimetheus (uydu)</span> Satürn uydusu

Epimetheus, Satürn'ün düzensiz uydularından biridir ve çapı 119 km genişliğindedir. Satürn XI olarak da bilinir. Satürn'ün en büyük 11'inci uydusudur. Adını bir mitolojik karakter olan Prometheus'un kardeşi Epimetheus'dan almıştır.

Jarnsaxa veya Saturn L, Satürn'ün düzensiz uydularından biridir. Keşfi, Scott S. Sheppard, David C. Jewitt, Jan Kleyna ve Brian G. Marsden tarafından 5 Ocak - 29 Nisan 2006 tarihleri arasında yapılan gözlemler sonucunda 26 Haziran 2006'da duyuruldu ve geçici olarak S/2006 S 6 adı verildi.

<span class="mw-page-title-main">Helene (uydu)</span> Satürnün bir uydusu

Helene, Satürn'ün doğal uydusudur. 1980 yılında Pierre Laques ve Jean Lecacheux tarafından Pic du Midi Gözlemevi'nde yer tabanlı gözlemlerle keşfedildi ve S/1980 S 6 olarak adlandırıldı. 1988 yılında resmi olarak Yunan mitolojisinde Kronos'un (Satürn) torunu olan Truvalı Helen'in adını aldı. Helene ayrıca, 1982'de verilen Saturn XII (12) veya Dione B olarak da adlandırılır, çünkü Dione ile birlikte eş-yörüngededir ve önde olan Lagrange noktasında (L4) bulunur. Bilinen dört truva uydusundan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Enceladus</span> Satürnün doğal uydularından biri

Enceladus Satürn'ün en büyük altıncı uydusudur. Yaklaşık 500 kilometre çapında olan Enceladus Satürn'ün en büyük uydusu olan Titan'ın onda biri büyüklüğündedir. Yüzeyinin büyük oranda temiz buzla kaplı olması sonucunda Enceladus güneş sisteminde ışığı en fazla yansıtan gök cisimlerinden biri konumundadır. Doğal olarak ışığı tutan tüm gök cisimlerinden daha soğuk olan Enceladus'un yüzeyi öğle vakitlerinde en yüksek -198 °C dereceye ulaşmaktadır. Enceladus'un yüzeyi yoğun yaşlı kraterlerle kaplı bölgeleri ve 100 milyon yıla kadar yakın geçmişte oluşmuş genç tektonik deformasyon alanları gibi pek çok farklı yüzey özelliğini barındırmaktadır.

Amy Barr Mlinar, buzlu cisim oluşumu çalışmaları ile tanınan Amerikalı bir gezegen jeofizikçisi. Ulusal Akademiler Astrobiyoloji ve Gezegen Bilimi Daimi Komitesi'nin bir üyesi, NASA'nın Avrupa Görüntüleme Sistemi ve REASON cihazları konusunda ortak araştırmacıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tarqeq</span>

Tarqeq, Satürn'ün doğal uydusudur. Scott S. Sheppard, David C. Jewitt, Jan Kleyna ve Brian G. Marsden tarafından 5 Ocak 2006 ve 22 Mart 2007 tarihleri arasında yapılan gözlemler sonucunda keşfedildi ve 13 Nisan 2007 tarihinde duyuruldu. Adını İnuit ay tanrısı Tarqeq'ten almıştır ve İnuit grubunun bir üyesidir. Çapı yaklaşık yedi kilometredir. Cassini uzay aracı Tarqeq'i 15-16 Ocak 2014 tarihlerinde 1,5 gün boyunca gözlemlemişti.

<span class="mw-page-title-main">Alt uydu</span>

Alt uydu, diğer bir deyişle uydu uydusu, bir gezegenin veya cismin uydusunun etrafında dönen başka bir uydudur.

<span class="mw-page-title-main">Gezegen kütleli uydu</span>

Gezegen kütleli uydular, gezegen kütlesine sahip olan ancak aynı zamanda birincil başka bir gezegenin doğal bir uydusu olan gök cisimleridir. Şekilsel olarak oldukça büyük,elipsoit ya da küreseldirler. Uydular, kimi durumlarda bir yüzey altı okyanus oluşumu meydana getirebilecek gelgit veya radyojenik ısıma sebebiyle hidrostatik denge noktasında olabilirler. Güneş sisteminde yer alan iki doğal uydu olan Ganymede ve Titan, Merkür gezegeninden daha az kütleli olmakla birlikte daha büyüktür. Aynı zamanda cüce gezegenler Plüton ve Eris'ten daha büyük ve kütleli olan yedi adet doğal uydu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rhea'nın halkaları</span> Rhea uydusunun etrafında dönen üç dar toz halkasından oluşan muhtemel sistem

Satürn'ün ikinci en büyük uydusu olan Rhea, taneciklerden oluşan bir disk içinde yer alan, üç dar ve nispeten yoğun kuşaklardan oluşan zayıf bir halka sistemine sahip olabilir. Bu, bir uydunun etrafındaki halkaların ilk keşfi olacaktır. Olası keşif, 6 Mart 2008'de Science dergisinde duyuruldu.