İçeriğe atla

Satürn'ün doğal uyduları

Satürn sisteminin fotoğrafik bir montajı.

Satürn'ün doğal uyduları, sadece onlarca metre çapındaki minik uydulardan, Merkür gezegeninden daha büyük olan muazzam Titan'a kadar çok sayıda ve çeşitlidir. Satürn, halkalarında gömülü olmayan ve yörüngeleri doğrulanmış 146 uyduya sahiptir (bunlardan sadece 13'ünün çapı 50 kilometreden fazladır) ve ayrıca milyonlarca gömülü küçük uydu ve daha küçük sayısız halka taneciklerini içeren yoğun halkaları vardır.[1][2][3] Yedi Satürn uydusu, elips şekline sahip olabilecek kadar büyüktür, ancak bunlardan sadece Titan ve muhtemelen Rhea şu anda hidrostatik dengededir. Satürn'ün uyduları arasında özellikle dikkat çekici olanlar; azot bakımından zengin, Dünya benzeri bir atmosfere, kurumuş nehir ağları ve hidrokarbon göllerinden oluşan bir manzaraya sahip, Güneş Sistemi'ndeki (Jüpiter'in uydusu Ganymede'den sonra) ikinci en büyük uydu olan Titan,[4] güney kutup bölgesinden gaz ve toz jetleri çıkan Enceladus[5] ve tezat oluşturan siyah ve beyaz yarım küreleriyle İapetus'dur.

Satürn'ün uyduları, yörüngeleri, boyut ve fiziksel özellikleri ve bu verilere göre tahmin edilebilecek oluşum mekanizmaları ve yaşam öyküleri açısından büyük bir çeşitlilik gösterirler. Satürn‘ün halkaları ve uyduları arasındaki karmaşık ilişki aydınlatılması gereken birçok ilginç noktayı barındırmaktadır.

Yörünge özellikleri

Satürn'ün uyduları, yarı büyük ekseni 134.000 ile 23 milyon km. arasında değişen çok geniş bir yörünge yelpazesine dağılmış durumdadırlar. Gezegene bilinen en yakın uydu 2,21 RS (Satürn yarıçapı) uzaklıktaki yörüngedeki Metis'tir. Bilinen en uzak uydu ise, 383 RS uzaklıktaki yörüngesi ile Ymir adlı küçük uydudur.

Satürn'ün tüm büyük uyduları ile halkalar arasında yer alan iç yörüngelerde bulunan birkaç küçük uydu, gezegenin ekvator düzlemine göre eğikliği yok denecek kadar az ve aynı şekilde dışmerkezlik oranı çok küçük olan yörüngeler çizmeleri nedeniyle 'düzenli uydular' olarak adlandırılır ve bu özellikleri uyduların Satürn'ün oluşumu sırasında meydana geldiklerini düşündürür. Yüksek eğiklik ve dışmerkezliğe sahip yörüngelerde ve bazıları da ters yönde hareket eden 'düzensiz uydular'ın ise kendi içlerinde benzer yörünge özelliklerine sahip birkaç grup içinde toplanmaları dikkati çeker. Bu uyduların içinde yer aldıkları gruplara göre değişen ortak ve büyük olasılıkla Satürn dışı kökenleri olduğu düşünülür. Satürn uydu sistemine özgü bir özellik 'eş-yörüngeli uydu' gruplarının varlığıdır.

İç yörüngeleri işgal eden uydular Satürn‘ün halkaları ile yoğun etkileşim halindedirler. Çekim etkileri ile halkaların dağılım ve yoğunluklarını belirledikleri, halkalar arasındaki boşluklara neden oldukları için bu uydulara 'çoban' takma adı verilmiştir. Bu uyduları halkalar sisteminin dinamik bileşenleri olarak kabul etmek gerekir. Pan adlı uydu Encke bölümü'nün, 2005 yılında Cassini sondası tarafından gönderilen görüntüler yardımıyla keşfedilen Daphnis ise Keeler aralığı'nın açık kalmasından sorumludur ve bu boşluklar içinde yol alırlar. Atlas A halkasının dış sınırını belirler. Prometheus ve Pandora F halkasını iç ve dıştan aralarına alarak dar bir alana sıkıştırırlar.

Epimetheus ve Janus aynı yörüngeyi paylaşırlar. Bu yörünge boyunca belli aralıklarla hız değiştirerek birbirlerinin ilerisine ve gerisine geçmeleri Güneş Sistemi içinde başka örneğine rastlanmayan bir eş-yörünge ilişkisi oluşturur.

Mimas A ve B halkalarını ayıran Cassini Bölümünün varlığından sorumludur.

Enceladus, Dione ile 1:2 oranında bir rezonans içinde hareket eder.

Tethys ile aynı yörüngede, bu uydunun 60o ilerisinde ve 60o gerisinde yol alan iki 'Truvalı uydu' bulunur: Telesto ve Calypso. Aynı şekilde Dione ile aynı yörüngeyi paylaşan Truvalı uydular Helene ve Polydeuces'dir. Bunlar da değişik bir eş-yörünge ilişkisine örnektir.

Düzenli yörüngeye sahip uydulardan yalnızca dört tanesi halkaların dışında yer alır: Rhea, Titan, Hyperion ve İapetus.

  • İnuit düzensiz grubu, yörünge eğikliği 45o - 46o olan beş uyduyu içerir. Bu grubun üyeleri İnuit mitolojisi'nde adı geçen devlerin adlarını taşımaktadırlar.
  • İskandinav ters yörüngeli düzensiz grubu en kalabalık düzensiz uydu grubudur. En büyük üyesi Phoebe dir. Yeni üyeleri İskandinav mitolojisi'ndeki devlerden esinlenerek adlandırılan bu grup, ters yönde hareket eden, yörünge eğikliği ve dışmerkezlik açısından çeşitlilik gösteren ve bu nedenle bir kısmı Skathi benzerleri ve Narvi benzerleri şeklinde iki alt grupta toplanan çok sayıda küçük uydu içerir.
  • Galya düzensiz grubu, Galya mitolojisi'ndeki devlerin adları verilmiş olan, yörünge eğikliği 34o civarında üç uydudan oluşmaktadır.

Hyperion dışındaki bütün düzenli uydular kendi eksenleri etrafındaki dönüşlerini Satürn çevresindeki dolanmalarına eş sürede tamamlarlar, yani gezegenle çekimsel olarak kilitlenmiş dönüş periyotları vardır. Bu nedenle Satürn'e hep aynı yüzleri dönük kalır. Hyperion'un ise kendi etrafında dönüş ekseni sürekli yer değiştirdiği için kaotik bir dönüş biçimi vardır. Bunda uydunun yörüngesinin Titan'ınki ile 3:4 rezonans içinde olmasının payı bulunabilir. Düzensiz yörüngeli uydular ise dışmerkezlik derecesi yüksek yörüngeler izledikleri ve bu nedenle yörünge boyunca sürekli değişen hızlarla ilerledikleri için dönüş periyotlarının dolanma periyotları ile kilitlenmesi mümkün olmamıştır.

Yeni keşfedilen ve henüz resmi ad almamış uyduların büyük çoğunluğu yeterli gözlem süresini geçirmedikleri için yörüngelerine ait bilgiler kesinleşmemiş durumdadır. Tabloda yer alan bu uydulara ait bilgilerin ve gruplandırmanın kesin olmadığını gözönünde tutmak gerekmektedir.

Fiziksel özellikler

Uyduların boyut ve biçimleri

Satürn'ün uyduları boyutları açısından da büyük bir çeşitlilik gösterirler. Güneş Sistemi'ndeki ikinci büyük uydu olan Titan, gezegenlerden Merkür ve Plüton'u çap açısından geride bırakır. Tethys, Dione, Rhea ve İapetus'un çapları 1000 km. yi aşar. Bu uydular büyük kütleleri ve kuvvetli yerçekimi nedeniyle tam bir küreye yakın biçimler almıştır. Güneş sistemi içinde bulunan çeşitli gök cisimleri üzerinde yapılan gözlemlerden öğrenildiği kadarıyla, 1000 km. civarında bir çap, bir gök cisminin oluşumu sırasında yoğunlaşan maddelerin açığa çıkardığı enerji nedeniyle ısınıp eriyerek tabakalar halinde farklılaşması ve kabaca küresel bir şekil ortaya çıkması için yeterli olmaktadır. Kuramsal hesaplamalar da buna yakın sonuçlar vermektedir. Ortalama çapı 100 km. -1000 km. arasında olan 7 uydu daha sayılabilir. Bunların arasında biçimi kusursuz bir küreye çok yakın olan Enceladus ile çok düzensiz bir görünüme sahip Phoebe, farklı köken ve yaşam öykülerinin uyduların fiziksel özelliklerine nasıl yansıdığına örnek oluştururlar.

Çapları 100 kilometreyi geçmeyen çok sayıda uydu, düzensiz şekillere sahip 'kaya' veya 'buz' parçaları olarak kabul edilir. Bugün için yeryüzünden gözlenebilirlik alt sınırı 3 km. kadar olduğundan, Satürn'ün henüz saptanamamış çok sayıda daha küçük uydusu olması mantıklı görünmektedir.

Dış görünüm ve yüzey özellikleri

Satürn sisteminin çeşitli üyelerinin kolaylıkla gözlenebilen temel özellikleri farklı köken ve geçmişlerini ele verir niteliktedir. Titan, gezegenlerle karşılaştırılabilecek büyüklüğünün yanı sıra, kendine özgü yüzey özelliklerini şekillendiren ve aynı zamanda gözlemlenmesini güçleştiren yoğun atmosferi ile kuşkusuz bu ailenin en ilginç ve sırlarla dolu üyesidir. Sürekli şekil değiştiren bulutlar ve yoğun bir pus tabakası yüzünden görünür tayfta gözlemler sınırlı bilgi sağlar. 0,22 düzeyinde bir yansıtabilirlik (albedo) derecesi ile uydu üzerine düşen güneş ışığının büyük kısmını soğuran bu atmosfer Titan yüzeyinde 95K civarında bir sıcaklık sağlar. Radar ve kızılötesi incelemelerde çarpma krateri olduğu düşünülen oluşumların seyrekliği, büyük yükselti farklarının bulunmayışı, Titan'ın hızla değişen dinamik bir yüzey yapısına sahip olduğu izlenimi verir. Tektonik etkinlik ve yanardağ etkinliği lehinde yorumlanabilecek özelliklerin yanında, sıvı aşındırması sonucunda ortaya çıktığı düşünülen yapılara rastlanmaktadır. Yoğunluğu yer atmosferinin 1,5 katı kadar olan ve yoğun bulutluluğu ile yüzey şekillerinin büyükçe bir kısmını gizleyen Titan atmosferinin uydu yüzeyine yağmur ya da kar şeklinde yağış düşmesine neden olduğu ve bu akışkanların açtığı nehir veya sel yatakları ve depolandığı göller bulunabileceği düşünülmektedir.

Bir atmosferi olduğu kanıtlanan ikinci Satürn uydusu Enceladus'tur. Sürekli bir atmosfer barındırmasına yeterli kütlesi olmadığı hesaplanan bu uyduda, düşük çekim gücü nedeniyle hızla uzaya kaçırılan gazların ancak güçlü bir yanardağ ya da gayzer etkinliği ile açıklanabilmesi olasıdır. Bu uydu gibi, diğer büyük uyduların tümünde de değişen derecelerde yüzey hareketliliğine ilişkin belirtiler gözlenmiştir: yüksek albedo dereceleri (Enceladus için 0,9; Tethys için 0,8; Rhea için 0,65; Dione için 0,55), krater yoğunluğunun değiştiği alanlar, kırıklar, sırtlar. İapetus iki yarıküresi arasında 10 katı aşan bir yansıtabilirlik farkı gösterir: uydunun hareketi yönündeki yarıküre için 0,04' e karşılık arka yarıkürede 0,5. Bunun yanı sıra, bu uyduyu ekvatoru boyunca çepeçevre dolanan en az10 km yüksekliğinde ve 20 km. eninde kemer şeklinde bir yükselti bulunmaktadır. Bu özelliklerin nedenleri aydınlatılamamıştır.

Phoebe ve düzensiz yörüngeye sahip diğer küçük uyduların çoğu oldukça düşük yansıtabilirlik derecelerine sahiptir. Bu özellikleri yörünge özellikleri ile birleştirildiğinde, bu uyduların Satürn sistemi dışı kökenli olabilecekleri görüşü güç kazanmaktadır.

İç yapılar

Satürn uydularının çeşitli uzay araçları tarafından elde edilen yüzey görüntüleri, kütle ve yoğunluklarına ilişkin ölçümler ve kısmen de tayfölçüm verileri sayesinde iç yapıları hakkında bazı varsayımlarda bulunmak mümkün olmuştur. Büyük uyduların 1,2 g/cm3 ile 1,5 g/cm3 arasında değişen yoğunlukları 1/3 oranında kaya ve 2/3 oranında buzdan oluşan bir yapı ile uyumludur. En azından 1000 km. çap sınırının üzerindeki uyduların geçmişinde bu bileşenlerin eriyerek tabakalanmasına izin verecek yüksek sıcaklıkların söz konusu olduğu bir dönem varsayılabilir. Büyük uyduların tümünde az ya da çok yakın tarihli jeolojik etkinliğin varlığını düşündüren yüzey yapılarının gözlenmesi, günümüzde de bazı uydularda sıvı halde iç katmanlar bulunabileceğine işaret eder. Özellikle Enceladus küçük kütlesine karşın önemli volkanik etkinlik belirtileri vererek oldukça aktif bir jeolojiye ve hareketli bir iç yapıya sahip görünür. Bunun nedeni Dione ile rezonans halindeki yörüngesinden kaynaklanan gel-git etkileri ile ısınma olabilir. Titan 1,8 g/cm3 ile tüm uydular içinde yoğunluğu en yüksek olanıdır. Bu uydunun büyük kütlesinden kaynaklanan nispeten önemli çekim gücünün yol açtığı sıkışma da hesaba alındığında yine diğer uydulardaki buz-kaya oranına ulaşılır. Phoebe'nin yarı yarıya buz-kaya dağılımına sahip olması ise yine düzenli uydulardan farklı bir kökeni olduğunu doğrular niteliktedir.

Satürn uydu sisteminin oluşumu ve evrimi

Güneş bulutsusu olarak adlandırılan gaz ve toz kütlesi 4,6 milyar yıl önce bilinmeyen bir nedenle yoğunlaşarak bugünkü şekliyle Güneş Sistemi'ni oluşturmaya başladığında, Satürn ve diğer gaz devlerinin 10.000 yıl gibi kısa bir süre içinde bugünkü kütlelerine yakın boyutlara ulaştıkları sanılmaktadır. Satürn'ün en azından düzenli uydularının da, Satürn'ü oluşturan diskin gezegen üzerinde yoğunlaşamamış kalıntılarından bu dönem içinde ortaya çıktıklarına kesin gözüyle bakılır. Bu uyduların dışmerkezlik veeğiklik oranları çok düşük yörüngeleri bu düşünceyi destekler.

İç yörüngelerdeki uydular, Satürn‘ün halkaları ve Satürn arasında önemli etkileşimler vardır ve bunlar halkalar ve iç uyduların bugün sahip oldukları özelliklerin bazılarından sorumludurlar. Halkaların içindeki yörüngelerde yer alan uydular halkaların bugün bilinen şekillerini korumasında etkilidir ve bu nedenle 'çoban uydular' olarak da adlandırılırlar. Halkaları oluşturan materyalin en azından bir kısmının kaynağı olarak da görülen bu uyduların tanımı konusunda yakın gelecekte yeni bir belirsizlik ortaya çıkması olasıdır. Halkaların aslında sayısız halkacıktan oluşan kesintili yapısı belirginleştikçe, halkacıklar arasında bu yapıyı düzenleyen ancak günümüzün olanaklarıyla saptanamayacak küçüklükte sayısız uydunun varlığından kuşkulanılmaktadır. Halkaları oluşturan toz ve buz taneciklerinin her birinin teknik olarak Satürn'ün birer uydusu olduğu göz önünde tutulduğunda, hangi yapılara uydu adı verilmesi gerektiği tartışılır hale gelmektedir.

Düzensiz yörüngeye sahip, özellikle de ters hareketli uyduların ise Satürn'ün çekim alanına yakalanarak sonradan uydusu haline gelmiş asteroid ya da belki de kuyrukluyıldız parçaları oldukları düşünülür. Yakalanma mekanizması, daha önceden Güneş çevresinde Satürn yörüngesi ile kesişen bir yörünge üzerinde yol alan bir gökcisminin bir nedenle hız değiştirmesini gerektirir. Bu nedenler günümüzde, bilinen asteroid ve kuyrukluyıldız yörüngelerinde yeterli değişikliği yaratabilecek güçte değildir. Bu nedenle düzensiz yörüngeli uyduların da Satürn tarafından yakalanmalarının Güneş Sistemi'nin çok erken dönemlerinde gerçekleşmiş olduğu sanılmaktadır.

Satürn

Geniş bir alana yayılan Satürn'ün halkaları, yansıttıkları güneş ışınları nedeniyle gezegenin Yer'den izlenen parlaklığını kat kat arttırırlar ve Satürn'ün uydularının gözlenmesini güçleştirirler. Bu nedenle Satürn'ün uydularının bulunması genellikle Yer'in halka düzlemi geçişlerine denk gelmiştir. Satürn'ün 30 yıl süren her dolanım dönemi içinde iki kez gerçekleşen bu konum, halkaların tutulum ile aynı düzleme gelmeleri nedeniyle Yer'den görünmez olmalarını sağlar.

  • 1655'te Hollandalı gök bilimci Christiaan Huygens, Titan'ı ilk kez gözledi ve 'Satürn'ün Ayı' adını verdi.
  • Giovanni Domenico Cassini 1671'de İapetus'u, bir yıl sonra Rhea'yı keşfetti. 1684'te Tethys ve Dione'u gözledi.
  • 1789'da İngiliz gök bilimci William Herschel, Mimas ve Enceladus'u keşfetti.
  • 1848'de William Bond ve George Bond, Hyperion'u gözlemlediler. Ancak onlardan iki gün sonra bu uyduyu gören William Lassell buluşu ilk yayınlayan ve uyduya adını veren kişi oldu.
  • 1899 yılında William Henry Pickering, aralıklarla çekilmiş fotoğraf levhalarını karşılaştırarak Phoebe'yi keşfetti. Bu uydu fotoğraf yöntemiyle bulunan ilk uydu oldu. Pickering 1905 yılında Themis adını verdiği yeni bir uydu gördüğünü bildirmiş, ancak sonradan böyle bir uydunun varolmadığı anlaşılmıştır.
  • 1907'de Comas Sola Titan'ın bir atmosferi olabileceğini bildirdi.
  • 1944'te Gerard Kuiper Titan üzerinde metan ve amonyak saptayarak atmosferin varlığını kanıtladı.
  • 1966 yılında eş-yörüngeli uydular Epimetheus ve Janus, Audouin Dollfus ve Richard Walker tarafından ayrı ayrı gözlendi. Bu iki uydunun ilişkisi ve bu gözlemlerin niteliği ancak 1978'de Stephen M. Larson ve John W. Fountain tarafından aydınlatılabildiği için bu uyduların keşfi bu dört gözlemcinin adı ile anılmaktadır.
  • 1980 yılındaki halka düzlemi geçişinde çapları 20–30 km. arasında değişen üç küçük uydu, Telesto, Calypso ve Helene gözlendi.
  • 1979 yılında Pioneer 11, Kasım 1980'de Voyager 1 ve Ağustos 1981'de Voyager 2 uzay sondaları Satürn'ün yakınından geçtiler. Voyager 1 tarafından elde edilen görüntülerde 3 yeni Satürn uydusu bulundu. Voyager 2'nin gönderdiği fotoğrafların Mark Showalter tarafından sonradan değerlendirilmesiyle 1990'da en iç yörüngedeki uydu Pan bulundu.
  • 2000-2003 yılları arasında düzensiz yörüngeli13 küçük uydu daha yeryüzünden yapılan gözlemlerle saptandı.
  • 1997 yılında fırlatılan Cassini-Huygens uzay aracı 1 Temmuz 2004'te Satürn çevresinde yörüngeye girdi. İki ayrı uzay sondasından oluşan araçtan, Huygens iniş aracı ayrılarak 14 Ocak 2005'te Titan yüzeyine iniş yaptı. İniş sırasında atmosferin fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerinde veriler topladı, görüntüler elde etti. Ancak bir programlama hatası nedeniyle elde edilen verilerin yarısı yeryüzüne aktarılamadan kaybedildi. Sondanın yüzeyle teması duyarlı ölçüm aygıtları ile değerlendirilerek yüzey yapısı hakkında bilgi edinilmeye çalışıldı. Uydu yüzeyinden görüntüler alındı. Bu veriler henüz değerlendirme aşamasındadır.

Cassini-Huygens programının ikinci bileşeni olan Cassini yörünge aracı Satürn çevresinde değişen yörüngeler izleyerek gezegen ve uyduları ile ilgili gözlemlerine başladı. 2004 yılında üç (Methone, Pallene ve Polydeuces), 2005 yılında 1 yeni uydu buldu. Aracın 2004 yılı içinde çektiği fotoğraflarda varlığından kuşkulanılan 3 yeni uydu ise henüz doğrulanmadı. Bu sonda Phoebe, Titan, İapetus ve Enceladus yakın geçişlerinde uyduların yüksek çözünürlüklü görüntülerini elde etti ve bilimsel gözlemler gerçekleştirdi. Elde edilen ilk bilgiler arasında Titan atmosferinin yapısı, bileşimi, hareketleri; uydu yüzeyinin radar gözlemleri ile elde edilen topoğrafik özellikleri; Phoebe'nin yüzey ayrıntıları, iç yapısı ve büyük olasılıkla Kuiper kuşağı ile bağlantılanan geçmişi; Enceladus'un daha önceden bilinmeyen atmosferi ve çevresinde yüksek yoğunluklu toz parçacıklarının saptanması sayılabilir.

Cassini programının birincil aşamasının 2008 yılına dek sürdürülmesi planlanmaktadır.

  • Scott S. Sheppard, David C. Jewitt ve arkadaşlarının Hawaii Üniversitesi'ndeki çalışma grubu sistematik bir araştırma yürüterek 2004'te Satürn'ün 12 yeni uydusunu daha saptadılar. Bunlar, çapları birkaç kilometreyi geçmeyen ve günümüzün olanaklarıyla Yer'den yapılan gözlemlerle yakalanabilecek en küçük cisimleri oluşturmaktadırlar.

Yörünge hesaplamaları henüz kesinleşmediği için adlandırılmamış olan yeni uydular, geçici kodları ile bilinmektedirler.

Adlandırma

Huygens, Titan'ı keşfettiğinde ona bir ad vermemişti. Gezegenin bilinen tek uydusu olarak kaldığı sürece, 'Satürn'ün ayı' adıyla anıldı. Cassini kendi bulduğu dört uyduya kral XIV. Louis onuruna 'Louis'nin yıldızları' adını verdi, bu dönemde henüz adı olmayan Titan ise 'Huygens ayı' olarak bilindi. William Herschel'in bugün Mimas ve Enceladus olarak bilinen uyduları bulmasından yarım yüzyıl sonra oğlu John Herschel Satürn'ün tüm uydularının Yunan mitolojisi'nde Kronos'un (Roma mitolojisi'ndeki Satürn'ün eşdeğeri) kardeşleri olarak geçen Titan'ların adlarını taşımasını önerdi ve o tarihte bilinmekte olan yedi uyduya bugün taşıdıkları adları verdi. Bu gelenek, 1980'lerde Titan'ların soyundan gelenlerin adlarını da kapsayacak şekilde genişletilerek günümüze dek gelmiştir. 2000 yılından bu yana bulunan düzensiz uydulara ise bulundukları yörünge grubuna göre İnuit, İskandinav ve Galya mitolojisinde yer alan devlerin adları verilmektedir.

Satürn uydularının gözlenmesi

En büyük uydu Titan, 8. kadir derecesindeki parlaklığı ile çıplak gözle görülme sınırının altında kalır, ancak küçük bir dürbün ya da amatör teleskopla Satürn'ün yanında kolaylıkla görülür. Diğer büyük uyduların orta büyütmeli bir teleskopla görülmeleri mümkündür. Satürn'ün önemli uyduları tutulum düzlemine oldukça eğik olan Satürn ekvator düzleminde yol aldıkları için, Jüpiter uydularında gözlenen örtülme ve tutulma olayları, 30 yılda iki kez gerçekleşen Satürn ekvator düzlemi geçişleri dışında görülmez. Ancak gezegenin halkaları büyüm boyut ve parlaklıklarıyla özellikle iç yörüngelerdeki uyduların çoğunun gözlenmesini zorlaştırırlar. Bu nedenle ekvator düzlemi geçişleri uyduların rahatça izlenmesi için bir fırsat olarak kabul edilir.

Liste

Doğrulanmış

Burada Satürn'ün uyduları, en kısadan en uzuna doğru yörünge periyoduna (veya yarı büyük eksene) göre listelenmiştir. Yüzeyleri küremsi olacak kadar büyük olan uydular koyu renkle vurgulanıp mavi bir arka planda belirtilirken, düzensiz uydular; kırmızı, turuncu ve gri arka planda listelenmiştir. Düzensiz uyduların yörüngeleri ve ortalama uzaklıkları sık sık gezegensel ve güneşsel tedirginlikler nedeniyle kısa zaman aralığında oldukça değişkendir, bu nedenle tüm düzensiz uyduların listelenmiş yörünge öğelerinin ortalaması 300 yıllık sayısal integrasyon üzerinden alınır. Yörünge öğelerinin tümü, 1 Ocak 2000 Karasal Zaman dönemine dayanmaktadır.[6]

Renk Anahtarı
 
Küçük iç uydular

Titan

Diğer yuvarlak uydular

Inuit grubu

Galyalı grubu

İskandinav grubu
Sıra
[a]
Etiket
[b]
Adı Resim Mut.
parl.
Çap
(km)[c]
Kütle
(×1015 kg)[d]
Yarı büyük
eksen
(km)[e]
Yörünge periyodu (g)[e][f]Yörünge eğikliği
(°)
[e][g]
Dış merkezlikKonum Keşif
yılı
[14]
Keşfeden[7]
1S/2009 S/2009 S 1
0,30< 0,00000001≈ 117000≈ 0,47150≈ 0.000≈ 0.0000dış B Halkası2009Cassini[3]
(küçük uydular)
0.04 to 0.4< 0,00000002≈ 130000≈ 0,55000≈ 0.000≈ 0.0000A Halkası içinde 1000 km'lik üç bant2006Cassini
2XVIIIPan Pan
9.128,2
(34 × 31 × 20)
5,0133584+0,575050.0000.0000Encke Bölümünde1990Showalter
3XXXVDaphnis Daphnis
12.07,6
(8.6 × 8.2 × 6.4)
0,077136505+0,594080.0040.0000Keeler Aralığı'nda2005Cassini
4XVAtlas Atlas
10.730,2
(41 × 35 × 19)
6,6137670+0,601690.0030.0012dış A Halkası çoban uydusu1980Voyager 1
5XVIPrometheus Prometheus
6.586,2
(136 × 79 × 59)
159,5139380+0,612990.0080.0022iç F Halkası çoban uydusu1980Voyager 1
6XVIIPandora Pandora
6.681,4
(104 × 81 × 64)
137,1141720+0,628500.0500.0042dış F Halkası çoban uydusu1980Voyager 1
7aXIEpimetheus Epimetheus
5.6116,2
(130 × 114 × 106)
526,6151422+0,694330.3350.0098Janus ile ortak yörüngede1977Fountain & Larson
7bXJanus Janus
4.7179,0
(203 × 185 × 153)
1897,5151472+0,694660.1650.0068Epimetheus ile ortak yörüngede1966Dollfus
9LIIIAegaeon Aegaeon
18.70,66
(1.4 × 0.5 × 0.4)
≈ 0,000073167500+0,808120.0010.0004G Halkası küçük uydusu2008Cassini
10IMimasMimas
2.7396,4
(416 × 393 × 381)
37493185404+0,942421.5660.0202 1789Herschel
11XXXIIMethone Methone
13.82,9
(3.9 × 2.6 × 2.4)
≈ 0,0063194440+1,009570.0070.0001Alkyonides2004Cassini
12XLIXAnthe Anthe
14.81,0≈ 0,00026197700+1,050890.1000.0011Alkyonides2007Cassini
13XXXIIIPallene Pallene
12.94,4
(5.8 × 4.2 × 3.7)
≈ 0,023212280+1,153750.1810.0040Alkyonides2004Cassini
14IIEnceladusEnceladus
1.8504,2
(513 × 503 × 497)
108022237950+1,370220.0100.0047E halkasını meydana getirir1789Herschel
15IIITethysTethys
0.31062,2
(1077 × 1057 × 1053)
617449294619+1,887800.1680.0001 1684Cassini
15aXIIITelesto Telesto
8.724,8
(33 × 24 × 20)
≈ 4,0294619+1,887801.1580.0010öndeki Tethys truvası (L4)1980Smith vd.
15bXIVCalypso Calypso
8.721,4
(30 × 23 × 14)
≈ 2,5294619+1,887801.4730.0010takip eden Tethys truvası (L5)1980Pascu vd.
18IVDioneDione
0.41122,8
(1128 × 1123 × 1119)
1095452377396+2,736920.0020.0022 1684Cassini
18aXIIHelene Helene
7.335,2
(43 × 38 × 26)
≈ 7,2377396+2,736920.1990.0022öndeki Dione truvası (L4)1980Laques & Lecacheux
18bXXXIVPolydeuces Polydeuces
13.52,6
(3.0 × 2.4 × 1.0)
≈ 0,0038377396+2,736920.1770.0192takip eden Dione truvası (L5)2004Cassini
21VRheaRhea
−0.21527,6
(1530 × 1526 × 1525)
2306518527108+4,518210.3270.0013 1672Cassini
22VITitanTitan
−1.35149,46
(5149 × 5149 × 5150)
1345200001221930+15,94540.3490.0288 1655Huygens
23VIIHyperion Hyperion
4.8270,0
(360 × 266 × 205)
5619,91481010+21,27660.5680.1230Titan ile 4:3 rezonansta1848Bond & Lassell
24VIIIIapetusİapetus
1.71468,6
(1491 × 1491 × 1424)
18056353560820+79,321515.470.0286 1671Cassini
25S/2019AS/2019 S 115.3≈ 6≈ 0,1111246000+445,5048.70.4630Inuit grubu2019Gladman vd.
26XXIVKiviuqKiviuq
12.7≈ 17≈ 2,611343000+448,4248.60.2120Inuit grubu2000Gladman vd.
27XXIIIjiraqIjiraq
13.2≈ 13≈ 1,211408000+450,7847.50.2720Inuit grubu2000Gladman vd.
28IXPhoebePhoebe
6.6213,0
(219 × 217 × 204)
8292,012929400-550,30175.20.1640İskandinav grubu1899Pickering
29XXPaaliaqPaaliaq
11.9≈ 25≈ 8,215166000+686,5544.80.3410Inuit grubu2000Gladman vd.
30XXVIISkathiSkathi
14.3≈ 8≈ 0,2715635000-728,50152.60.2720İskandinav grubu2000Gladman vd.
31S/2004TS/2004 S 3715.9≈ 4≈ 0,03415945000-755,69159.30.4460İskandinav grubu2004Sheppard vd.
32XXVIAlbiorixAlbiorix
11.128,6≈ 12,216393000+785,4934.10.4800Galyalı grubu2000Holman
33S/2007AS/2007 S 215.7≈ 6≈ 0,1116718000-809,77174.10.1790İskandinav grubu2007Sheppard vd.
34LXS/2004MS/2004 S 2915.8≈ 4≈ 0,03417070000+840,4739.00.4880Inuit grubu2004Sheppard vd.
35XXXVIIBebhionnBebhionn
15.0≈ 6≈ 0,1117116000+837,3535.10.4680Galyalı grubu2004Sheppard vd.
36S/2004OS/2004 S 3115.6≈ 4≈ 0,03417499000+863,0248.30.2020Inuit grubu2004Sheppard vd.
37XXVIIIErriapusErriapus
13.7≈ 10≈ 0,5217602000+874,1734.50.4720Galyalı grubu2000Gladman vd.
38XLVIISkollSkoll15.4≈ 5≈ 0,06517667000-879,83161.00.4640İskandinav grubu2006Sheppard vd.
39LIITarqeqTarqeq
14.8≈ 7≈ 0,1817962000+883,9346.30.1680Inuit grubu2007Sheppard vd.
40XXIXSiarnaqSiarnaq
10.639,3≈ 31,818182000+895,4745.80.2800Inuit grubu2000Gladman vd.
41XXITarvosTarvos
12.8≈ 15≈ 1,818243000+929,8533.70.5380Galyalı grubu2000Gladman vd.
42(kayıp)S/2004BS/2004 S 1315.6≈ 6≈ 0,1118406000
(18511200±782400)[15]
-935,68
(-940,39)[15]
168.8
(167,438±0,070)[15]
0.2590
(0,2774±0,0305)[15]
İskandinav grubu2004Sheppard vd.
43XLIVHyrrokkin ♣Hyrrokkin
14.3≈ 8≈ 0,2718440000-932,35151.50.3360İskandinav grubu2004Sheppard vd.
44LIGreip ♣Greip
15.4≈ 5≈ 0,06518457000-939,49174.80.3150İskandinav grubu2006Sheppard vd.
45XXVMundilfari ♣Mundilfari
14.5≈ 7≈ 0,1818653000-954,81167.40.2100İskandinav grubu2000Gladman vd.
46S/2006AS/2006 S 115.6≈ 5≈ 0,06518780000-962,90156.20.1410İskandinav grubu2006Sheppard vd.
47(kayıp)S/2007BS/2007 S 315.7≈ 5≈ 0,06518938000
(20432100±290200)[16]
-980,22
(-1092,10)[16]
177.6
(177,209±0,110)[16]
0.1850
(0,1287±0,0150)[16]
İskandinav grubu2007Sheppard vd.
48LIVS/2004DS/2004 S 2015.8≈ 4≈ 0,03419259000-1007,04163.70.1820İskandinav grubu2004Sheppard vd.
49XXXVIIIBergelmir ♣Bergelmir
15.2≈ 5≈ 0,06519336000-1006,94158.60.1420İskandinav grubu2004Sheppard vd.
50XXXINarviNarvi
14.4≈ 7≈ 0,1819349000-1004,08145.70.4300İskandinav grubu2003Sheppard vd.
51LJarnsaxaJarnsaxa15.6≈ 6≈ 0,1119354000-1008,83163.60.2180İskandinav grubu2006Sheppard vd.
52(kayıp)S/2004CS/2004 S 1716.0≈ 4≈ 0,03419448000
(19079700±679200)[17]
-1016,88
(-984,05)[17]
168.2
(166,870±0,350)[17]
0.1800
(0,2268±0,0438)[17]
İskandinav grubu2004Sheppard vd.
53XXIIISuttungr ♣Suttungr
14.5≈ 7≈ 0,1819468000-1019,31175.80.1140İskandinav grubu2000Gladman vd.
54LIXS/2004KS/2004 S 2715.3≈ 6≈ 0,1119850000-1054,46166.30.1570İskandinav grubu2004Sheppard vd.
55XLIIIHati ♣Hati
15.3≈ 5≈ 0,06519868000-1042,75165.80.3710İskandinav grubu2004Sheppard vd.
56S/2004AS/2004 S 1215.7≈ 5≈ 0,06519886000-1048,56165.30.3270İskandinav grubu2004Sheppard vd.
57XXXIXBestla ♣Bestla
14.6≈ 7≈ 0,1820145000-1088,58145.20.5200İskandinav grubu2004Sheppard vd.
58XLFarbauti ♣Farbauti15.7≈ 5≈ 0,06520390000-1087,79156.50.2410İskandinav grubu2004Sheppard vd.
59XXXThrymr ♣Thrymr
14.3≈ 8≈ 0,2720418000-1095,73177.70.4660İskandinav grubu2000Gladman vd.
60LVS/2004FS/2004 S 2216.1≈ 3≈ 0,01420598000-1117,26177.40.2160İskandinav grubu2004Sheppard vd.
61LXIS/2004NS/2004 S 3016.1≈ 3≈ 0,01420711000-1124,15157.70.0870İskandinav grubu2004Sheppard vd.
62XXXVIAegir ♣Aegir15.5≈ 6≈ 0,1120751000-1120,56166.70.2520İskandinav grubu2004Sheppard vd.
63LVIIS/2004IS/2004 S 2515.9≈ 4≈ 0,03420951000-1147,07174.30.5190İskandinav grubu2004Sheppard vd.
64(kayıp)S/2007CS/2004 S 715.2≈ 6≈ 0,1121000000
(20680600±371000)[18]
-1144,05
(-1110,36)[18]
165.7
(165,614±0,140)[18]
0.5290
(0,5552±0,0195)[18]
İskandinav grubu2004Sheppard vd.
65LXIIS/2004OS/2004 S 3215.6≈ 4≈ 0,03421152000-1160,15158.90.2540İskandinav grubu2004Sheppard vd.
66LVIS/2004GS/2004 S 2315.6≈ 4≈ 0,03421457000-1190,01176.60.4370İskandinav grubu2004Sheppard vd.
67S/2004LS/2004 S 2815.8≈ 4≈ 0,03421843000-1221,83169.40.1610İskandinav grubu2004Sheppard vd.
68LXVS/2004RS/2004 S 3515.5≈ 6≈ 0,1121965000-1233,02176.80.2370İskandinav grubu2004Sheppard vd.
69XLVKari ♣Kari
14.8≈ 6≈ 0,1122093000-1233,96156.10.4760İskandinav grubu2006Sheppard vd.
70LXVIS/2004US/2004 S 3815.9≈ 4≈ 0,03422266000-1255,13155.30.5410İskandinav grubu2004Sheppard vd.
71S/2006BS/2006 S 315.6≈ 6≈ 0,1122428000-1257,72158.60.3790İskandinav grubu2006Sheppard vd.
72XLIFenrir ♣Fenrir15.9≈ 4≈ 0,03422454000,-1263,01165.00.1350İskandinav grubu2004Sheppard vd.
73XLVIIISurtur ♣Surtur15.8≈ 6≈ 0,1122941000-1302,09169.70.4460İskandinav grubu2006Sheppard vd.
74XLVILoge ♣Loge
15.3≈ 5≈ 0,06523059000-1314,76167.70.1860İskandinav grubu2006Sheppard vd.
75XIXYmirYmir
12.3≈ 19≈ 3,623128000-1319,85173.50.3340İskandinav grubu2000Gladman vd.
76S/2004ES/2004 S 2116.3≈ 3≈ 0,01423131000-1327,10155.00.4090İskandinav grubu2004Sheppard vd.
77S/2004VS/2004 S 3916.3≈ 3≈ 0,01423201000-1339,29167.10.1020İskandinav grubu2004Sheppard vd.
78S/2004HS/2004 S 2416.0≈ 3≈ 0,01423346000+1343,8536.50.0720Galyalı grubu?[h]2004Sheppard vd.
79S/2004SS/2004 S 3616.1≈ 3≈ 0,01423439000-1359,36152.50.6170İskandinav grubu[i]2004Sheppard vd.
80LXIIIS/2004PS/2004 S 3315.9≈ 4≈ 0,03423581000-1371,69159.10.5140İskandinav grubu2004Sheppard vd.
81LXIVS/2004QS/2004 S 3416.1≈ 3≈ 0,01424150000-1425,04167.50.2820İskandinav grubu2004Sheppard vd.
82XLIIFornjot ♣Fornjot
14.9≈ 6≈ 0,1125146000-1498,57170.40.2080İskandinav grubu2004Sheppard vd.
83LVIIIS/2004JS/2004 S 2615.8≈ 4≈ 0,03426107000-1605,93172.10.1470İskandinav grubu2004Sheppard vd.

Doğrulanmamış

Aşağıdaki nesneler (Cassini tarafından gözlemlenmiştir) katı cisimler olarak onaylanmamıştır. Bunların gerçek uydular mı yoksa F Halkası içindeki kalıcı yığınlar mı olduğu henüz belli değil.[19]

Adı Resim Çap (km) Yarı büyük
eksen (km)[11]
Yörünge
periyodu (g)[11]
Konum Keşif yılı Durum
S/2004 S 3 ve S 4[j]≈ 3–5≈ 140300≈ +0,619F Halkası etrafındaki belirsiz nesneler2004 Kasım 2004'te bölgenin kapsamlı görüntülenmesinde tespit edilmediler ve bu da varlıklarını olanakdışı hale getirdi.
S/2004 S 6A bright narrow band runs from the top to bottom. To the right of it in the diffuse halo the is a bright small object.≈ 3–5≈ 140130+0,618012004 2005 yılında tutarlı bir şekilde tespit edildi, ince tozla çevrili olma ve çok küçük bir fiziksel çekirdeğe sahip olma olasılığı var.

Varsayımsal

Farklı gök bilimciler tarafından iki uydunun keşfedildiği iddia edildi, ancak bir daha asla görülmedi. Her iki uydunun da Titan ve Hyperion arasında yörüngede döndüğü söylenmişti.[20]

  • Chiron, 1861'de Hermann Goldschmidt tarafından görüldüğü iddia edildi, ancak başka hiç kimse tarafından gözlemlenmedi.[20]
  • Themis, 1905'te astronom William Pickering tarafından keşfedildiği iddia edildi, ancak bir daha asla görülmedi.Bununla birlikte, 1960'lara kadar çok sayıda almanak ve astronomi kitabında yer almıştı.[20]

Notlar

  1. ^ Sıra, Satürn'den ortalama uzaklıklarına göre diğer uydular arasındaki konumu ifade eder.
  2. ^ Etiket, her uydunun isimlendirme sırasına göre verilen Roma rakamı adını belirtmektedir.[7]
  3. ^ Pan'dan Janus, Methone, Pallene, Telepso, Calypso, Helene, Hyperion ve Phoebe'ye kadar olan iç uyduların çapları ve boyutları Thomas 2010, Tablo 3'ten alınmıştır.[8] Mimas, Enceladus, Tethys, Dione, Rhea ve İapetus'un çap ve boyutları Thomas 2010, Tablo 1'den alınmıştır.[8] Diğer uyduların yaklaşık boyutları Scott Sheppard'ın web sitesinden alınmıştır.[9]
  4. ^ Büyük uyduların kütleleri Jacobson 2006'dan alınmıştır.[10] Pan, Daphnis, Atlas, Prometheus, Pandora, Epimetheus, Janus, Hyperion ve Phoebe kütleleri Thomas, 2010, Tablo 3'ten alınmıştır.[8] Küçük düzenli uyduların kütleleri, yoğunluğun 0,5 g/cm3 olduğu varsayılarak hesaplanırken, düzensiz uyduların kütleleri, yoğunluğun 1,0 g/cm3 olduğu varsayılarak hesaplanmıştır.
  5. ^ a b c Yörünge parametreleri Spitale vd. 2006,[11] IAU-MPC Natural Satellites Ephemeris Service,[12] JPL Solar System Dynamics,[6] ve NASA/NSSDC.[13]
  6. ^ Negatif sayılar ters yön yörüngeleri belirtmektedir.
  7. ^ Düzenli uydular için Satürn'ün ekvatoruna, düzensiz uydular için tutuluma.
  8. ^ Ters yön yörüngede bilinen tek dış uydu, Galyalı grubunun diğer uydularına benzer yörünge eğikliği.
  9. ^ Muhtemelen olağandışı yüksek dış merkezliği nedeniyle yakalanmış bir asteroit, ancak yörüngesi İskandinav grubuna benzer.
  10. ^ S/2004 S 4 büyük olasılıkla geçici bir yığındı - ilk görüldüğünden beri ortaya çıkmadı.[19]

Kaynakça

  1. ^ "Solar System Exploration Planets Saturn: Moons: S/2009 S1". NASA. 13 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2010. 
  2. ^ Sheppard, Scott S. "The Giant Planet Satellite and Moon Page". Departament of Terrestrial Magnetism at Carniege Institution for science. 7 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2008. 
  3. ^ a b Porco, C.; the Cassini Imaging Team (2 Kasım 2009). "S/2009 S1". IAU Circular. Cilt 9091. 11 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2022. 
  4. ^ Redd, Nola Taylor (27 Mart 2018). "Titan: Facts About Saturn's Largest Moon". Space.com. 13 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  5. ^ "Enceladus - Overview - Planets - NASA Solar System Exploration". 17 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ a b "Planetary Satellite Mean Elements". Jet Propulsion Laboratory. 5 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022. 
  7. ^ a b "Planet and Satellite Names and Discoverers". Gazetteer of Planetary Nomenclature. USGS Astrogeology. 21 Temmuz 2006. 16 Aralık 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2006. 
  8. ^ a b c Thomas, P. C. (July 2010). "Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission" (PDF). Icarus. 208 (1). ss. 395-401. Bibcode:2010Icar..208..395T. doi:10.1016/j.icarus.2010.01.025. 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Nisan 2022. 
  9. ^ Sheppard, Scott S. "Saturn Moons". sites.google.com. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  10. ^ Jacobson, R. A.; Antreasian, P. G.; Bordi, J. J.; Criddle, K. E.; Ionasescu, R.; Jones, J. B.; Mackenzie, R. A.; Meek, M. C.; Parcher, D.; Pelletier, F. J.; Owen, Jr., W. M.; Roth, D. C.; Roundhill, I. M.; Stauch, J. R. (Aralık 2006). "The Gravity Field of the Saturnian System from Satellite Observations and Spacecraft Tracking Data". The Astronomical Journal. 132 (6). ss. 2520-2526. Bibcode:2006AJ....132.2520J. doi:10.1086/508812. 
  11. ^ a b c Spitale, J. N.; Jacobson, R. A.; Porco, C. C.; Owen, W. M., Jr. (2006). "The orbits of Saturn's small satellites derived from combined historic and Cassini imaging observations". The Astronomical Journal. 132 (2). ss. 692-710. Bibcode:2006AJ....132..692S. doi:10.1086/505206. 
  12. ^ "Natural Satellites Ephemeris Service". IAU: Minor Planet Center. 13 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2011. 
  13. ^ Williams, David R. (21 Ağustos 2008). "Saturnian Satellite Fact Sheet". NASA (National Space Science Data Center). 19 Aralık 1996 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2010. 
  14. ^ "Planetary Satellite Discovery Circumstances". Jet Propulsion Laboratory. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2022. 
  15. ^ a b c d Gray, Bill (27 Mayıs 2017). "Pseudo-MPEC for S/2004 S 13". projectpluto.com. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2021. 
  16. ^ a b c d Gray, Bill (27 Mayıs 2017). "Pseudo-MPEC for S/2007 S 3". projectpluto.com. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2021. 
  17. ^ a b c d Gray, Bill (27 Mayıs 2017). "Pseudo-MPEC for S/2004 S 17". projectpluto.com. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2021. 
  18. ^ a b c d Gray, Bill (27 Mayıs 2017). "Pseudo-MPEC for S/2004 S 7". projectpluto.com. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2021. 
  19. ^ a b Porco, C. C.; Baker, E.; Barbara, J. (2005). "Cassini Imaging Science: Initial Results on Saturn's Rings and Small Satellites" (PDF). Science. 307 (5713). ss. 1226-36. Bibcode:2005Sci...307.1226P. doi:10.1126/science.1108056. PMID 15731439. 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Nisan 2022. 
  20. ^ a b c Schlyter, Paul (2009). "Saturn's Ninth and Tenth Moons". Views of the Solar System (Calvin J. Hamilton). 18 Ağustos 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2010. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Satürn</span> Güneş Sisteminin 6. gezegeni

Satürn veya Eski Türkçedeki adıyla Sekentir ya da Sekendiz, Güneş'e en yakın altıncı gezegen ve Jüpiter'den sonra Güneş Sistemi'ndeki en büyük ikinci gezegendir. Ortalama yarıçapı Dünya'nın yaklaşık dokuz buçuk katı olan bir gaz devidir. Dünya'nın ortalama yoğunluğunun yalnızca sekizde birine sahiptir, ancak Dünya'dan 95 kat daha büyüktür. Satürn, neredeyse Jüpiter büyüklüğünde olmasına rağmen, Jüpiter'in kütlesinin üçte birinden daha azına sahiptir. Satürn, Güneş'in etrafında 9,59 AU (1.434 milyon km) mesafede 29,45 yıllık bir yörünge periyoduyla dolanır.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter</span> Güneş Sisteminde yer alan en büyük gezegen

Jüpiter, Güneş Sistemi'nin en büyük gezegenidir. Güneş'ten uzaklığa göre beşinci sırada yer alır. Adını Roma mitolojisindeki tanrıların en büyüğü olan Jüpiter'den alır. Büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşmakta ve gaz devi sınıfına girmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Jüpiter'in doğal uyduları</span> Vikimedya liste maddesi

Jüpiter'in bilinen 95 doğal uydusu vardır. Bu uydular yörüngeleri, boyut ve fiziksel özellikleri ve bu verilere göre tahmin edilebilecek oluşum mekanizmaları ile çok büyük çeşitlilik göstermektedir. Jüpiter'in, halkaları, manyetik alanı ve uyduları ile birlikte oluşturduğu ve küçük bir güneş sistemini andıran bu karmaşık yapı, Güneş Sistemi'nin evrimini aydınlatabilecek çok sayıda ipuçları barındırmaktadır. İç uyduları olan İo, Europa, Ganymede ve Callisto büyük ve aydın iken diğerleri soluk ve küçüktür.

<span class="mw-page-title-main">Satürn'ün halkaları</span>

Satürn Güneş Sistemindeki en etkileyici halka sistemine sahip gezegendir. Satürn'ün halkaları ilk kez 1610'da Galileo Galilei tarafından fark edilmiş; ancak 1655'te Christiaan Huygens tarafından tanımlanmışlardır. Gezegen halkalarının bilinen yapısına uygun olarak, birbirinden bağımsız hareket eden çok sayıda küçük 'toz', 'buz' ve 'kaya' parçacığının Satürn ve uydularının çekim etkileri ile sürekli denetim altında tutulması sayesinde şeklini koruyan dinamik bir sistem oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin Güneş'ten uzaklıklarına göre sıralanmış bir listesi bulunmaktadır. Çapı 500 km'den küçük cisimler listeye alınmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Titan (uydu)</span> Satürn uydusu

Titan, Satürn'ün en büyük uydusu ve yoğun bir atmosferi olduğu bilinen tek doğal uydudur. Dünya dışında, yüzeyinde kararlı sıvı bulundurduğu kanıtlanan 2. gök cismi olan Titan'daki büyük su kütleleri gibi görünen okyanusların, metan gazının sıvı hali olduğu görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İapetus (uydu)</span>

Iapetus, tahmini 1469 km çap ile Satürn'ün üçüncü, Güneş Sistemi'nin 11. büyük uydusudur. İsmini Yunan Mitolojisi'nde bir Titan olan Iapetos'tan alır. Giovanni Domenico Cassini tarafından 1671 yılında keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Doğal uydu</span> bir gezegenin yörüngesinde dönen gök cismi

Doğal uydu, en yaygın kullanımıyla, bir gezegenin, cüce gezegenin veya küçük bir Güneş Sistemi cisminin yörüngesinde dönen astronomik bir cisimdir.

<span class="mw-page-title-main">Proteus (uydu)</span>

Proteus ya da Neptün VIII, ikinci büyük Neptün ay'ı ya da Neptün'ün en büyük iç uydusu olarak da bilinir. 1989'da Voyager 2 uzay aracı tarafından keşfedilen Proteus, adını Yunan mitolojisindeki şekil değiştiren deniz tanrısından almıştır.

Dione, Satürn'ün bir uydusu. Cassini'nin Paris'te keşfettiği ve isimlendirdiği 4 uydudan birisidir. 1847 yılına kadar isimlendirilmedi. Daha sonra, Yunan mitolojisi tanrılarından Titanların kız ve erkek kardeşlerinin isimleri verildi. 1122 km çapında olan Dione, Güneş Sistemi'nin 15. büyük uydusudur.

<span class="mw-page-title-main">Hyperion (uydu)</span> Satürnün uydusu

Hyperion, Satürn'ün doğal uydusudur. William Cranch Bond, George Phillips Bond ve William Lassell tarafından 1848 yılında keşfedildi. Düzensiz şekli, kaotik dönüşü ve açıklanamayan sünger benzeri görünümü ile dikkat çekicidir. Keşfedilen ilk yuvarlak olmayan uydudur.

<i>Cassini-Huygens</i> NASA-ESA-ASI ortak yapımı kaşif (satürn ve uyduları)

Cassini–Huygens, doğal uyduları ve halkaları da dahil olmak üzere Satürn sistemini incelemek amacıyla 15 Ekim 1997'de başlatılan NASA, ESA ve ASI ortaklığında gezegenler arası uzay araştırma göreviydi.

<span class="mw-page-title-main">Düzensiz uydu</span> Uzak, eğimli ve genellikle eksantrik ve retrograd yörüngeyi takip eden doğal uydu

Astronomide düzensiz uydu veya düzensiz doğal uydu, uzak, eğik ve genellikle dış merkezli, ters yön yörünge izleyen bir doğal uydudur. Bunlar, oluşumunu yörüngelerinde gerçekleştiren düzenli uydulardan farklı olarak ana gezegenleri tarafından yakalanmışlardır. Düzensiz uydular, genellikle benzer şekilde düzensiz yörüngelere sahip olan fakat sonunda uzaklaşarak ayrılacak olan geçici uyduların aksine sabit bir yörüngeye sahiptir. Terim, şekle atıfta bulunmaz; örneğin Triton yuvarlak bir uydudur, fakat yörüngesi nedeniyle düzensiz olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Enceladus</span> Satürnün doğal uydularından biri

Enceladus Satürn'ün en büyük altıncı uydusudur. Yaklaşık 500 kilometre çapında olan Enceladus Satürn'ün en büyük uydusu olan Titan'ın onda biri büyüklüğündedir. Yüzeyinin büyük oranda temiz buzla kaplı olması sonucunda Enceladus güneş sisteminde ışığı en fazla yansıtan gök cisimlerinden biri konumundadır. Doğal olarak ışığı tutan tüm gök cisimlerinden daha soğuk olan Enceladus'un yüzeyi öğle vakitlerinde en yüksek -198 °C dereceye ulaşmaktadır. Enceladus'un yüzeyi yoğun yaşlı kraterlerle kaplı bölgeleri ve 100 milyon yıla kadar yakın geçmişte oluşmuş genç tektonik deformasyon alanları gibi pek çok farklı yüzey özelliğini barındırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tarqeq</span>

Tarqeq, Satürn'ün doğal uydusudur. Scott S. Sheppard, David C. Jewitt, Jan Kleyna ve Brian G. Marsden tarafından 5 Ocak 2006 ve 22 Mart 2007 tarihleri arasında yapılan gözlemler sonucunda keşfedildi ve 13 Nisan 2007 tarihinde duyuruldu. Adını İnuit ay tanrısı Tarqeq'ten almıştır ve İnuit grubunun bir üyesidir. Çapı yaklaşık yedi kilometredir. Cassini uzay aracı Tarqeq'i 15-16 Ocak 2014 tarihlerinde 1,5 gün boyunca gözlemlemişti.

Düzenli uydu terimi, astronomide çok az yörünge eğimi veya eksantrikliği ile nispeten yakın ve düz yönlü bir yörüngeyi takip eden doğal uyduları kapsamaktadır. Yakalanan düzensiz uyduların aksine, birincil uydularının yörüngesinde oluştuklarına inanılır.

İç uydu ya da iç doğal uydu, astronomide ana gezegenin büyük doğal uydularından daha iç kısımda, düşük eğimli ters yönlü bir yörünge izleyen doğal uydu anlamına gelir. Genellikle ana gezegenin oluşumuyla aynı zamanda kendi yerlerinde oluştukları düşünülür. Neptün'ün uyduları bu konuda bir istisnadır, çünkü büyük uydu Triton'un yakalanmasından sonra bozulan orijinal cisimlerin parçalarının yeniden bir araya gelmesinden oluşmuş olmaları muhtemeldir. İç uydular ana gezegene yakınlıkları, kısa yörünge periyotları, düşük kütleleri, küçük boyutları ve düzensiz şekilleri ile diğer olağan uydulardan ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Gezegen kütleli uydu</span>

Gezegen kütleli uydular, gezegen kütlesine sahip olan ancak aynı zamanda birincil başka bir gezegenin doğal bir uydusu olan gök cisimleridir. Şekilsel olarak oldukça büyük,elipsoit ya da küreseldirler. Uydular, kimi durumlarda bir yüzey altı okyanus oluşumu meydana getirebilecek gelgit veya radyojenik ısıma sebebiyle hidrostatik denge noktasında olabilirler. Güneş sisteminde yer alan iki doğal uydu olan Ganymede ve Titan, Merkür gezegeninden daha az kütleli olmakla birlikte daha büyüktür. Aynı zamanda cüce gezegenler Plüton ve Eris'ten daha büyük ve kütleli olan yedi adet doğal uydu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Uydu sistemi</span>

Bir uydu sistemi, bir gezegen kütleli cismin veya bir küçük gezegenin etrafında ya da onun çift merkezi üzerindeki bir yörüngede bulunan, kütleçekimsel olarak birbirine bağlı nesneler kümesidir. Genel olarak, uydu sistemi bir doğal uydular kümesidir, ancak bu tür sistemler aynı zamanda gezegen çöküntü çemberleri, halka sistemleri, uyducuklar, küçük gezegen uyduları ve yapay uydular gibi cisimlerden oluşabileceği gibi bunların her biri kendi uydu sistemlerine de sahip olabilir.. Bazı cisimler birincil yörüngelerinden yerçekimsel olarak etkilenen yörüngelere sahip olan yarı uydulara da sahiptir, ancak bunlar genellikle uydu sisteminin bir parçası olarak kabul edilmezler. Uydu sistemleri, manyetik, gelgit, atmosferik, yörünge rezonansları ve librasyon gibi yörüngesel etkileşimleri içeren karmaşık ilişki biçimlerine sahip olabilir. Büyük uydu nesnelerinin her biri Roma rakamlarıyla gösterilir. Uydu sistemleri ya ana cismin iyelik sıfatlarıyla veya daha az yaygın olarak birincil cisimlerin adıyla anılır. Yalnızca bir uydunun bilindiği veya ortak bir ağırlık merkezine sahip ikili sistem olduğu durumlarda, birincil cisim ve büyük uydunun isimleri tire ile bağlanarak ifade edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'nin ana hatları</span> genel bakış ve başlık listesi

Aşağıda yer alan ana hat, Güneş Sistemi'ne genel bir bakış ve güncel bir rehber olarak hazırlanmıştır: