Sasa Bey Hamamı

Sasa Bey Hamamı

Sasa Bey Hamamı'nın ön cephesinden bir görünüm (Şubat 2008)
Diğer ad(lar)	Şehir Hamamı
Genel bilgiler
Durum	Faal
Tür	Hamam
Konum	Akhisar, Türkiye
Koordinatlar	38°55′29″K 27°50′24″D / 38.92472°K 27.84000°D / 38.92472; 27.84000
Tamamlanma	1435 ya da 1436 öncesi
Teknik ayrıntılar
Yapı sistemi	Kâgir
Malzeme	Taş · tuğla

Sasa Bey Hamamı ya da Şehir Hamamı, Akhisar'daki bir hamamdır. Sasa Bey tarafından 15. yüzyılda yaptırılan hamamın erkekler ve kadınlar bölümü vardı. Günümüzde kadınlar bölümü kısmen yıkılmış olup kullanılmazken erkekler bölümü faaldir.

Paşa Ali Bey'in oğlu Sasa Bey, yaptırdığı hamamın gelirlerinin üçte ikisini oğullarına vakfederken kalan kısmı kurduğu imaretin yiyecek masraflarına ayırmıştı.^[1] Sasa Bey'in 1435 ya da 1436 tarihli vakfiyesine göre yapı, bu tarihten önce inşa edilmişti.^[2]

Akhisar'ın Ulucami Mahallesi'nde, 47. Sokak üzerinde konumlanır. Batıdaki bölümü kadınlara, doğudaki bölümü erkeklere ayrılmıştır. Kadınlar bölümünün bir kısmı yıkılmış olup erkekler bölümü işlevseldir. Birbiri ardına gelen moloz taş ve tuğla sıralarından meydana gelen almaşık bir duvar örgüsüne sahiptir. Taşlar arasında yer yer dikine tuğlalar vardır.^[3]

Güneye bakan ön cephesinde, erkekler soyunmalığının olduğu kısımda, profilli silmelerle vurgulanan ve yuvarlak kemerli bir alınlık bulunur. Soyunmalığı örten kubbe, oluklu kiremitle kaplıdır. Kubbenin sekizgen kasnağındaki üç sıralık kirpi saçağın günümüzde yalnızca üç cephede izleri kalmıştır. Bu kubbenin dışındaki tüm kubbe ve tonozlar, dıştan betonla kaplanmıştır. Erkekler soyunmalığının batısındaki kadınlar soyunmalığının kubbesi, bir sıra kirpi saçakla sonlanan sekizgen prizma şeklindeki bir kasnak üzerindedir. Günümüzde, hamamın kuzeydoğu ve güneydoğu köşelerindeki kısımlarının üzerine bir ev inşa edilmiştir. Güney cephesinin doğu ucundaki dikdörtgen bir kapıdan, düz ahşap bir tavanla örtülü, günümüzde hamamın bir parçası olarak kullanılmayan mekâna giriş yapılır. Kapının doğusunda dikdörtgen bir pencere yer alır. Mekânın diğer duvarlarından daha ince olan güney ve doğu duvarları sonradan inşa edilmiştir.^[3]

Yapının güney cephesindeki yuvarlak kemerli bir açıklıktan, soyunmalık mekânına giriş yapılır. Girişin her iki yanında, yuvarlak kemerli birer pencere konumlanır. Giriş açıklığı ile pencerelerin söve ile kemerlerinde silmelidir. Kare planlı soyunmalık, merkezinde alçı girlandlarla süslü bir rozet kabartmasının olduğu bir kubbetle örtülüdür. Mekânın batı ve güney duvarlarında ikişer, doğu duvarında ise bir sivri kemerli niş bulunur. Doğudaki nişte bir pencere konumlanır. Ortasında sekizgen planlı bir havuzun bulunduğu mekânın doğusundaki dışındaki tüm duvarlarında ahşap kabinler vardır. Doğu duvarının kuzey kesimindeki sonradan açılan dikdörtgen açıklıkla tuvalet ve tıraşlık, kuzey duvarının doğu kesimindeki dikdörtgen açıklıkla ılıklık mekânına ulaşılır.^[3]

Kuzey-güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı mekânın batı duvarının kuzey ucundaki ılıklığa açılan açıklık, sonradan duvar örülerek kapatılmıştır. Mekân, enlemesine bir kemerle iki bölüme ayrılmışsa da bu kemer daha sonradan örülen bir duvarla kapatılmış ve duvara iki dikdörtgen kapı eklenmiştir. İki kemerle üç bölüme ayrılan mekânın güneyindeki tuvalet kısmının ortadaki bölümü bir kubbe, yanlarındaki bölümler kuzey-güney yönlü birer beşik tonozla örtülüdür. Mekânın kuzeyindeki tıraşlık olduğu düşünülen kısmını örten ve geçişi pandantiflerle sağlanan kubbede filgözleri bulunur.^[3]

Soyunmalığın kuzeyinde konumlanan dikdörtgen planlı ılıklık, kuzey-güney doğrusunda uzanır. Enine bir kemerle iki bölüme ayrılan mekânın kuzey kısmı ortasında bir kubbe olan bir beşik tonozla, güney kısmı ise pandantif geçişli bir kubbeyle örtülüdür. Kubbelerde filgözleri bulunur. Mekânın kuzey duvarına bitişik konumdaki baca, sonradan eklenmiştir. Kuzey kesimindeki sonradan inşa edilen duvarlarla oluşturulan yıkanma hücrelerinde birer mermer kurna yer alır. Ilıklığın doğu duvarının güney kısmındaki dikdörtgen bir açıklığın açıldığı mekânın inşa amacı bilinmemektedir. Filgözlerinin yer aldığı, pandantif geçişli bir kubbeyle örtülü mekânda; her birinde mermer birer kurnanın olduğu, sonradan eklenen üç yıkanma hücresi bulunur. Mekânın kuzey duvarındaki dikdörtgen pencere ise, doğu-batı doğrultusunda uzanan, beşik tonozla örtülü su deposuna açılır.^[3]

Ilıklığın batı duvarının güney ucunda yer alan ve sıcaklığa ulaşan açıklık, sonradan örülerek kapatılmıştır. Herhangi bir girişi olmayan, kuzey-güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı bu kısım, bir duvarla iki bölüme ayrılır. Bu duvarın doğu ucundaki açıklık da sonradan örülerek kapatılmıştır. Duvarın kuzeyindeki kısmı örten kubbe ile güneyindeki kısmı örten düz beton bir çatıda filgözleri bulunur. Kuzeydeki kısımda, sonradan eklenen yıkanma hücreleri vardır.^[3]

Soyunmalık mekânının kubbesi, güney duvarı ve kuzey duvarının batı ucundaki nişin kemeri günümüzde yıkılmış, kuzey duvarının doğu kesimi ise tahrip olmuş hâldedir. Yıkılan güney duvarının yerine sonradan daha alçak bir duvar inşa edilmiştir. Nişin batı ucunda, sonradan şekli değiştirilmiş, ılıklık mekânına açılan lentolu bir açıklık bulunur. Kare planlı ılıklık mekânını örten pandantif geçişli kubbede filgözleri yer alır. Mekânın batı duvarında, sonradan açılan dikdörtgen şeklindeki bir giriş; doğu duvarının kuzey kesiminde ise sıcaklığa açılan dikdörtgen açıklık vardır.^[3]

Kuzey-güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı sıcaklık, enlemesine bir sivri kemerle ikiye ayrılır. Kuzeyde kalan kısım, daha önceleri kuzey-güney doğrultusundaki bir beşik tonozla örtülüyken günümüzde düz bir beton tavanla örtülüdür. Sonradan eklenen yıkanma hücrelerinin yer aldığı güneyde kalan kısmın örtüsü ise pandantif geçişli bir kubbe şeklindedir. Mekânın doğu duvarında, erkekler sıcaklık mekânına açılan dikdörtgen şeklindeki açıklık, örülerek kapatılmıştır.^[3]