Sarkis Zabunyan
| Sarkis | |
|---|---|
 Sarkis, 2006 | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum adı | Sarkis Zabunyan |
| Doğum | 26 Eylül 1938 İstanbul |
| Evlilik(ler)i | Işıl Akyüz |
| Sanat eğitimi | İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi |
| Ödüller | |
| 1967 Paris Bienali Resim Ödülü, 1985-Fransa Sanat ve Edebiyat Şövalyesi Nişanı, 1991-Fransa Ulusal Heykel Büyük Ödülü | |
Sarkis Zabunyan (Sarkis olarak bilinir, d. 26 Eylül 1938, İstanbul), kavramsal sanatçı, ressam.
Türkiye'nin öncü çağdaş sanatçılarından birisi olarak tanınır.[1][2] Resimle başladığı sanat hayatına heykel, işitsel ve görsel enstalasyonlarla devam eden Sarkis'in eserleri Louvre Müzesi, Solomon R. Guggenheim Müzesi, MAXXI, Pompidou Merkezi gibi birçok sanat kurumunda sergilenmiştir. Yapıtlarında mimari, müzik, görsel sanatlar gibi birbirinden farklı disiplinlerin etkilerini görmek mümkündür.[3]
1964’te Fransa’ya yerleşen sanatçı, Fransız vatandaşı olmuştur ve 1960'ların sonundan itibaren yerleştirme sanatının bir ikonu hâline gelmiştir.
Yaşamı ve sanatı
1938 yılında İstanbul'da doğdu. Sivas'tan İstanbul'a göç etmiş bir Ermeni ailenin çocuğudur. Babası kasap Garabet Zabunyan, annesi ev hanımı Duru Zabunyan'dır.
Orta öğrenimini Saint Michel Fransız Lisesi'nde tamamladıktan sonra[4] 1957 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nin (bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) İç Mimarlık bölümünde öğrenim görmeye başladı. Mezuniyetinin ardından 1960 yılında Ankara'da askerlik hizmeti sırasında Behruz Çinici'nin ODTÜ şantiyesini yürütmekte olan mimarlık ofisinde çalıştı. 1962 yılının sonunda Ankara’da Bayındırlık Bakanlığı’nda çalıştı; toplu konut çizimleri yaptı.[5]
Sanat yaşamına resimle başladı. İlk sergisini 1960 yılında İstanbul'da Alman Kültür Merkezi'nde açtı.[6] 1963'e kadar Türkiye’de çalıştıktan sonra 1964’te Fransa’ya yerleşti. 1964'te Paris'te Dekoratif Sanatlar Okulu'nda dersler vermeye başladı. 1967’de Paris Bienali'nde resim dalında birincilik ödülüne layık görüldü.
1960'ların sonundan itibaren yerleştirme sanatının bir ikonu hâline geldi.[2] Sarkis, 1969 yılında "Tavırlar Biçime Dönüşünce" ve 1977'te 6. Documenta sergilerine katıldı ve Avrupa’nın her yerinde çok sayıda kişisel sergi açtı. 1985 yılında Fransız Kültür Bakanlığı tarafından kendisine "Sanat ve Edebiyat" nişanı verildi.[7]
Sarkis, 1985 yılında Yıldız Üniversitesi’nde düzenlenen "Öncü Türk Sanatından Bir Kesit" sergisine katılmak için 21 yıl sonra Türkiye'ye geldi. Bu sergide galeri mekanına yaklaşık iki metre karelik bir alanda briketlerden oluşan, bir yüzü diğerlerine göre daha yüksek tutulmuş bir yapı kurdu. Tamamen teyp bandı ile sarmalanan yapının üzerinde küçük bir notla sanatçının adı, soyadı ve teyp bandında Bach'a ait bir müzik kayıtlı olduğu belirtilmişti. Türkiye'deki görsel sanatlar dünyasında ilk defa görülen bir yapıt olarak değerlendirilen bu eserde, pek çok eserinde olduğu gibi bellek konusuna göndermede bulunmuştur.
1986 yılında İstanbul'da Maçka Sanat Galerisi'nde gerçekleştirdiği "Çaylak Sokak" sergisi ile en kapsamlı etkinliğini gerçekleştirdi. Yaşantısında yer etmiş anıları ve anılarının önemli nesneleri serginin ana temasını oluşturmaktaydı.[2] Çocukluğunun yaz tatillerinde yanında çıraklık yaptığı kunduracı dayısının tezgâhını bu sergi için galeride dayısına yeniden kurdurdu. Andrey Tarkovski'’nin Nostalji filminin ses bantlarından oluşan bir heykel koydu. Amcasının içinde domates yetiştirmeye başladığı eski küçük bir banyo küvetini de içi su dolu olarak galerinin ana mekanına yerleştirip içinde küçük bir balıkçı takası maketini yüzdürdü ve içine teyp bantlarından oluşturulmuş bir figür koydu. Teyzesinin eski lambalı radyosunu, artık yürüyemeyen babasının ayakkabılarını, 1963 yılından kalma bir yağlıboya tuvali sergide kullandı.
Sanatçı, daha sonraki çalışmalarında da tarihsel göndermeler içeren farklı nesneleri müzelerin geniş mekanlarında kullanarak yerleştirmeler gerçekleştirmiştir. Tüm çalışmalarında yaşamıyla, geçmişiyle yani belleğiyle ilişki kurmaktadır. Özellikle belleğinde önemli bir yer tutan Çaylak Sokak, yapıtlarında sürekli olarak izleyicilerin karşısına çıkar.[7] II. Dünya Savaşı dönemi İstanbul'una tanıklık eden çocukluk yıllarının etkisiyle Blackout (Karartma) ve Leidschatz (Istırap Hazinesi) kavramlarını çalışmalarının adları olarak sıklıkla kullandı.[7] Blackout 1974 ile 1977 yılları arasında gerçekleştirdiği çalışma serisine verdiği isimdir. Leidschatz kavramını ise Aby Warburg’un "İnsanlığın ıstırap hazinesi, insanın serveti hâline dönüşüyor." ifadesinden esinlenerek çalışmalarına yansıtmıştır.[7] Sanatındaki kilit kavramlardan biri, Almanca savaş ganimeti anlamına gelen kriegsschatz’dır.[8] İşlerinin müzelerde oradan buradan toplanmış harp ganimetleri gibi sergilenmesine karşı olan sanatçı; tamamlanıp bir kenara konan, satılan objeler yerine çevreyle ilişki içinde sürekli değişen işler üretmiştir.[9]
Sarkis, 2008 senesinde başladığı mimari desen yorumlamalarını ise 2010’da İstanbul'da açılan OPUS sergisinde ve OPUS II başlığıyla 2011’de Paris'te sundu. Aynı yıl Üsküdar'daki Atik Valide Külliyesi'ne yaprak altınla kaplanmış inşaat iskelesini yerleştirdi.[5]
Ödülleri
- 1967 - Paris Bienali Resim Ödülü
- 1985 - Fransa Kültür Bakanlığı Sanat ve Edebiyat Şövalyesi Nişanı
- 1991 - Fransa Kültür Bakanlığı Ulusal Heykel Büyük Ödülü
Kaynakça
- ^ Gençay, Hazal. "Sarkis: Yerleştirme Sanatının İkonu". Artfulliving.com.tr, 15 Mart 2017. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ a b c Uz, Ayfer; Uz, Nurbiye. "Türkiye'de 1980'li Yıllarda Değişen Sanat Anlayışı ve İlk Kavramsal Sanat İzleri (Bedri Baykam ve Sarkis)". Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi Cilt 5, Sayı 2, 2018. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ Karaçalı Annepçioğlu, Hülya. "Gesamtkunstwerk kavramı ve Sarkis üzerine bir inceleme" (PDF). SANAT YAZILARI, (41), 2019. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ "Sarkis Zabunyan". Türk Kültür Vakfı sitesi. 18 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ a b Üngür, erdem. "Sarkis'in Opus Serisi Üzerinden Mimari Temsilin Doğasına Bir Bakış". 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ Gürsel, Burçe. "Sarkis'in Mekân İçinde Mekân Yaratan İşleri". Mimarlık dergisi, Sayı 351, Ocak Şubat 2010. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ a b c d Karaçalı Annepçioğlu, Hülya. "Bellek ve Sanat İlişkisi: Canan Tolon ve Sarkis Zabunyan". Art -Sanat Sayı 12, Yıl: 2019. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ "Sarkis". Dirimart.com.tr sitesi. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ "Larousse'a geçen Türk ressam" (PDF). Taha Toros Arşivi, Dosya No: 454 (Hürriet gazetesi, 30 Haziran 1986). 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
