İçeriğe atla

Sarin

Sarin
Skeletal structure of sarin 3D ball-and-stick model of sarin
Tanıtım ve özellikler
Sistematik ismi 2-(floro-metil-fosforill)oksipropan
Alternatif isimler İzopropilmetil Fosdonofloridat, Sarin, GB
Moleküler formülü C4H10FO2P
Mol kütlesi 140 g/mol
Yoğunluk (Hâllere göre) 1,0887 g/cm3 (25 °C); 1,102 g/cm3 (20 °C)
Kaynama noktası158 °C
Erime noktası-56 °C
Sarinin Kimyasal Yapısı

Sarin (NATO'nun adlandırmasına göre rumuzu: GB) bir sinir ajanıdır. 1938'de Alman kimyager Gerhad Schrader tarafından bulunmuştur. Sarin aşırı zehirli bir sinir ajanıdır, vücuttaki sinir sistemlerinin dengesini bozarak felç meydana getirir. Çok küçük bir damlası bile insanı öldürebilir. 1991'de Birleşmiş Milletler tarafından kitle imha silahları kategorisine alınmıştır. Sarinin üretimi ve depolanarak saklanması 1993'te CWC (Kimyasal Silahlar Konvensiyonu) tarafından yasaklanmıştır. Spesifik antidotu pralidoksim'dir. Atropin pulmoner ve kardiyak etkileri düzeltmek amacıyla kullanılsa da mortalite üzerinde anlamlı bir etki oluşturmamaktadır.

Özellikler

Sarin, asetilkolin esteraz enziminin geri dönüşsüz bir inhibitörüdür. Canlı vücudunda sinaptik aralıkta asetilkolin yıkımını engelleyerek spastik paraliziye yol açar. Solunum kaslarının felci sonucu öldürücü olabilir. Sarin renksiz bir sıvı olup buharı da sıvısı gibi renksizdir. Renksiz ve kokusuz olduğu için sezilmesi ve teşhisi zordur.

Üretimi

Sarini elde etmek için bir dizi üretim yolu kullanılabilir. Nihai reaksiyon tipik olarak, izopropil alkol ile bir izopropoksi grubunun fosfora bağlanmasını içerir. Bu işlemin iki çeşidi yaygındır. Biri, metilfosfonil diflorürün izopropil alkol ile reaksiyonudur ve bu, bir yan ürün olarak hidroflorik asit ile sarin enantiyomerlerinin rasemik bir karışımını üretir:[1]

"Di-Di" işlemi olarak bilinen ikinci işlem, sadece diflorür yerine eşit miktarlarda metilfosfonil diflorür ve metilfosfonil diklorür kullanır. Bu reaksiyon da Sarin verir ve yan ürün olarak hidroklorik asit verir. Di-Di işlemi, Amerika Birleşik Devletleri tarafından üniter sarin stoğunun üretimi için kullanıldı.[1]

Aşağıdaki şema, Di-Di işleminin genel bir örneğini göstermektedir; gerçekte, reaktiflerin seçimi ve reaksiyon koşulları hem ürün yapısını hem de verimi belirler. Diyagramda gösterilen karışık kloro floro ara ürününün enantiyomerinin seçimi isteğe bağlıdır, ancak son ikâme, ayrılan grup olarak flor yerine klor için seçicidir. Sarin ve diğer organofosfatların sentezi için inert atmosfer ve susuz koşullar (Schlenk teknikleri) kullanılır.[1]

"di-di" işleminin bir örneği.
"di-di" işleminin bir örneği.

Fizyolojik etkileri

Burun akması, göğsün sıkışması, görüşün zayıflaması, nefes almada güçlük, aşırı terleme, adalelerin kasılması, kusma, gözbebeklerin küçülmesi ve görüşte bulanıklık, sendeleme, şaşkınlık, uyuşukluk, hafıza kaybı, çırpınma, koma, nefesin kesilmesi ve ölümün meydana gelmesidir. 1995'teki Tokyo metrosuna düzenlenen sarin gazlı terör saldırısında gazın etkisinde kalan bazı kişilerde burun ve ağız kanaması semptomları da görülmüştür. Öldürücü dozda alındığında genellikle ölüm 1-10 dakika içinde gerçekleşir.

Sarinin tarih boyunca kullanımı

  • 1939 : Keşfinden sonra Nazi Almanyası tarafından savaşta kullanmak üzere üretilmeye başlanmıştır.
  • 1950'lerin başları : NATO sarini standart kimyasal silah olarak kabul edince Sovyetler Birliği ve ABD tarafından askerî amaçlar için üretilmeye başlanmıştır.
  • 1980-1988 : İran-Irak Savaşı sırasında Irak ordusu tarafından İran'a karşı kullanılmıştır.
  • 1988 : Saddam Hüseyin yönetimindeki iktidar tarafından Halepçe'deki Kürt sivil halka karşı da kullanmıştır, kentte 5000'e yakın insan hayatını yitirmiştir.
  • 1994 : Japon dini mezhebi Aum Şinrikyo tarafından Japonya'nın Matsumoto şehrindeki terör saldırısında kullanılmıştır. 8 kişi ölmüş, 200'den fazla kişi de gazdan etkilenmiştir.
  • 1995: Yine Aum Şinrikyo tarafından bu sefer Tokyo metrosuna düzenlenen terör saldırısında kullanılmıştır, 20 kişi ölmüştür.
  • 2013: Mayıs ayında Adana ve Mersin'de El-Kaide'ye bağlı El-Nusra Cephesi militanlarının yaşadıkları evlere yapılan baskınlarda 2 kg sarin ele geçirilmiştir.[2]
  • 2013: Şam'ın Guta banliyösüne düzenlenen saldırıda çok sayıda kişi ölmüştür. Saldırıyı Suriyeli muhaliflerin ve Esad rejiminin yaptığına dair çelişkili haberler bulunmaktadır.[3][4]
  • 2017: Suriye'nin İdlib şehrinde sarin ile yapılan saldırı sonucu 50'den fazla kişi hayatını kaybetmiş, yüzlerce kişi gazdan etkilenmiştir.

Kültürel etkileri

"Perception" dizisinin 1. sezonunun 4. bölümünde sarin gazı ele alınmıştır.

"Numb3rs" dizisinin "Under Pressure" adlı bölümünde teröristler tarafından kullanılmıştır.

"Testere II" filminde Jigsaw tarafından kullanılmıştır.

Sarin ve soman gazları Greg Iles'in Black Cross adlı düşsel 2. Dünya Savaşı romanının ana konusunu oluşturur.

Lost dizisinin 2. sezon 14. bölümünde ([[One of them]/(Onlardan Biri)]) amirine ihanet etmek istemeyen Sayid Jarrah karakteri, kendisine amirinin sarin gazını kullananlar arasında olduğu hatırlatıldığında Amerikalılarla işbirliği yapmaya karar verir.

Fringe dizisinin 1. sezon 3. bölümü sarin gazini konu edinmiştir.

The Newsroom dizisinin 2. sezon bölümlerinde de sarin gazı konu edilmiştir.

Tyrant dizisinin 2. sezon 2. bölümünde de sarin gazı gösterilmiştir.

24 dizisinin 5.sezon bölümlerinde de sarin gazı konu edilmiştir.

Homeland dizisinin 5.sezon bölümlerinde de sarin gazı konu edilmiştir.

Blindspot dizisinin 1.sezon 16.bölümünde sarin gazı konu edilmiştir.

The Night Manager dizisinin 1. sezon 5. bölümünde sarin gazı konu edilmiştir.

Fauda dizisinin 1.sezon 12.bölümünde,intihar saldırısı düzenlemek amacıyla konu edilmiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c Office of the Under Secretary of Defense for Acquisition and Technology (February 1998). "Chemical Weapons Technology" (PDF). The Militarily Critical Technologies List Part II: Weapons of Mass Destruction Technologies (ADA 330102). U.S. Department of Defense. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020 – Federation of American Scientists vasıtasıyla. 
  2. ^ 31 Mayıs 2011 tarihli 7 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Russia Today haberi (İngilizce) 31 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ 21 Ağustos 2013 tarihli 23 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Anadolu Ajansı haberi 22 Ağustos 2013 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ 21 Ağustos 2013 tarihli 21 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Russia Today haberi 22 Ağustos 2013 tarihinde erişilmiştir
  • Savunma ve Havacılık 2001/88
  • Federation of American Scientists
  • Military Technology - 8/2001 sayısı

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sodyum</span> atom numarası 11 olan kimyasal element

Sodyum, periyodik cetvelde Na simgesi ile gösterilen ve atom numarası 11 olan element. Sodyum yumuşak ve kaygan bir metal olup alkali metaller grubuna aittir. Doğal bileşiklerin içinde bol miktarda bulunur. Yüksek oranda reaktiftir, sarı bir alevle yanar, su ile şiddetli reaksiyon verir ve havada hızla oksitlenir. Dolayısıyla, vazelin, gazyağı gibi hava ve su ile temasını kesecek bir ortamda saklanması gerekir.

<i>Angel</i> (dizi)

Angel, başarılı bir ABD yapımı olan Buffy the Vampire Slayer televizyon dizisinin bir Spin-offu olan dizi. Angel'ın Buffy'den daha karanlık bir yanı vardır. Yayınlandığı dönemde Amerika'da benzer dizilere göre daha iyi reyting almıştır. Dizi, Buffy'nin yaratıcısı olan Joss Whedon ile David Greenwalt ortak yapımıdır ve ilk kez 1999 Ekim'inde yayınlanmıştır. Bu dizi de Buffy gibi Whedon'ın yapım şirketi olan Mutant Enemy tarafından yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kripton</span>

Kripton, periyodik tablonun 8-A grubunda yer alan, atom numarası 36, simgesi ise Kr olan ve soy gaz özellikleri gösteren kimyasal elementtir. Tek atomlu, renksiz, tatsız ve kokusuz bir gazdır. Hacim olarak, havada milyonda bir oranında bulunur. Soygazlar arasında ksenondan sonra en kolay sıvılaşandır (-152,9 °C). Kimyasal etkinliği yoktur. Isı iletkenliği kötüdür. Bu yüzden ksenonla birlikte kimi akkor lambaların içine, filamanın yüksek ısıya gelip daha bol ışık vermesi amacıyla kullanılır. Kriptondan, deşarj tüplerinde, ışık kaynağı olarak yararlanılır. Turuncu ışınım veren izotoplarından biri, Ekim 1983'e dek temel uzunluk birimi olan metrenin tanımlanmasında kullanıldı.

Sinir gazı, solunum, enjeksiyon ya da deriden nüfuz yoluyla vücuda girip nöronlara zarar vererek vücutta, istemsiz kasılma ve ölüme sebep olan kimyasal maddedir.

<span class="mw-page-title-main">Kimyasal savaş</span> Savaşta kimyasal silah kullanma

Kimyasal savaş, kimyasal silahların kullanıldığı saldırılara verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Tabun</span>

Tabun veya GA dünyanın en tehlikeli kimyasal silahlarından biri sayılan çok zehirli bir maddedir. Memelilerde vücuda girişi takiben, canlının merkezî sinir sisteminin fonksiyonunu bloke ettiği için sinir ajanı olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca bir kimyasal silah olarak kullanıldığı için, UN Resolution 687 numaralı Birleşmiş Milletler kararı ile toplu imha silahı olarak kategorilenmiş, araştırma amaçlı az miktarda üretimi çok ciddi yasal kurallara bağlanmış, büyük miktarlarda depolanması ise tamamen yasaklanmıştır. Tabun, içinde Sarin/GB, Soman/GD ve Siklosarin/GF ajanlarının da bulunduğu "G-Serisi" sinir gazlarının ilkidir.

Nitrik asit, HNO3 kimyasal formülüne sahip oldukça aşındırıcı bir inorganik asittir. Kezzap olarak da bilinir. Saf hâldeki bileşik renksizdir. Ancak uzun süre bekleyen eski asitler azot oksitleri ve suya ayrışması nedeniyle sarı renge dönebilme özelliğindedirler. Piyasada bulunan nitrik asitlerin çoğu % 68'lik bir konsantrasyona sahiptir. Çözelti, %86'dan fazla HNO3 içerdiğinde, dumanlı nitrik asit olarak adlandırılır. Mevcut azot dioksit miktarına bağlı olarak, dumanlı nitrik asit ayrıca %86’nın üzerindeki konsantrasyonlarda kırmızı dumanlı nitrik asit veya %95’in üzerindeki konsantrasyonlarda beyaz dumanlı nitrik asit olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Aum Şinrikyo</span> Aum Şinrikyo yönetim binası Tokyo

Aum Şinrikyo (オウム真理教) 1984'te Shoko Asahara tarafından Tokyo'da kurulan dini örgüt. 2007'de Aleph ve Hikari no Wa olarak ikiye ayrıldı. 20 Mart 1995'te Tokyo metrosunda sarin gazıyla yaptıkları eylem 12 kişinin hayatını kaybetmesine sebep oldu. Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Rusya, Kazakistan ve Avrupa Birliği tarafından terörist örgüt ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Doğalgaz</span> yanıcı gazlardan oluşan fosil yakıt türü

Doğalgaz yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcı gaz karışımıdır. Bir petrol türevidir. Yakıt olarak önem sıralamasında ham petrolden sonra ikinci sırayı alır. Doğalgazın büyük bölümü (%70-90'ı), Metan (CH4) adı verilen hidrokarbon bileşiğinden oluşur. Diğer bileşenleri; etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H10) gazlarıdır. İçeriğinde eser miktarda karbondioksit (CO2), azot (N2), helyum(He) ve hidrojen sülfür (H2S) de bulunur. Doğalgaz konvansiyoneldir ve konvansiyonel olmayan doğalgaz türleri arasında kaya gazı, kum gazı ve kömür gazı bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kimyasal silah</span> Bireyleri öldürmek veya zarar vermek için kimyasallar kullanan cihaz

Kimyasal silahlar, insan üzerinde fiziksel veya psikolojik tahrip etkisi yapmak üzere kimyevî maddelerin zehirleyici özelliklerinden yararlanılarak üretilmiş olan maddelerdir. Bu maddeler, cansız olmaları nedeniyle çoğalmaları veya insandan insana veya diğer canlılara bulaşmaları söz konusu değildir.

Kurtlar Vadisi, Osman Sınav'ın yarattığı ve Raci Şaşmaz'ın kaleme aldığı Türkiye'nin politik konularını ele alan Türk kült serisidir. Serinin dizi ve filmlerinde birçok ünlü oyuncu oynamıştır. Müziklerinin çoğu Gökhan Kırdar tarafından yapılmıştır. Serinin ilk 55 bölümünde yapımcı ve yönetmen Osman Sınav, 56-97 bölümler arasında yapımcı Raci Şaşmaz, yönetmen koltuğuna ise Serdar Akar oturmuştur. 97. bölümdeki finalden sonra Kurtlar Vadisi Terör adı ile 2 bölüm seyirci karşısına çıkmıştır. Bu dizinin yayından kaldırılması sonrası Kurtlar Vadisi Pusu adlı dizi ile 300 bölüm boyunca seyirci karşısına çıkmıştır. 2013'te Şaşmaz kardeşler'in anlaşamaması üzerine Raci Şaşmaz ve Bahadır Özdener, serinin senaristiliği ve yapımcılığından istifa etmiştir. Yerlerine daha deneyimsiz olan Cahit Kayaoğlu gibi isimler getirilmiş ve bunun sonucunda reytingler düşmeye başlamıştır. Kurtlar Vadisi Pusu'nun son bölümü olan 300. bölümde reytingler 4'lere kadar düşmüştür. Serinin sona ermesinden 1 yıl sonra TRT 1'de yayınlanan Kurtlar Vadisi Vatan filmi ise 5,43 reyting almıştır. En çok reyting alan dizi bölümleri 23 reyting puanı ile Kurtlar Vadisi'nin finali olan 97. bölüm ve 25,43 reyting ile Kurtlar Vadisi Pusu'nun 45. bölümüdür. Seri; Kurtlar Vadisi'nin ilk sezonu boyunca Çarşamba günleri, diğer tüm sezonlarda ve dizilerde ise Perşembe günleri yayınlanmıştır. Serinin toplam 399 bölümlü televizyon dizilerinin yanında seriye ait 4 sinema filmi, 1 amatör filmi çekilmiş; 1 kitabı yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mart 2016 Ankara saldırısı</span>

Mart 2016 Ankara Saldırısı veya Güvenpark Saldırısı, 13 Mart 2016'da yerel saatle 18:45'te Güvenpark, Kızılay, Ankara'da otobüs duraklarına yakın bir mesafede gerçekleşen, 2'si saldırgan olmak üzere toplam 38 kişinin hayatını kaybettiği ve 19'u ağır 125 kişinin de yaralandığı bombalı araba saldırısı. Saldırı, Ekim 2015'teki ve Şubat 2016'daki patlamalar ile birlikte beş ay içinde Türkiye'nin başkentinde gerçekleşen üçüncü bombalı saldırı oldu.

<span class="mw-page-title-main">İzopropil alkol</span>

İzopropil alkol (IUPAC ismi: propan-2-ol), CH3CH(OH)CH3 (bazen i-PrOH şeklinde de temsil edilir) kimyasal formülüne sahip organik bileşik. Renksiz ve yanıcıdır. Güçlü bir kokusu vardır. Alkol karbon atomunun diğer iki karbon atomuna ve propil grubunun hidroksil grubuna bağlı olduğu bu bileşik -bazen (CH3)2CHOH şeklinde de gösterilir- ikincil alkolün en basit örneğidir. 1-propanol'ün yapısal izomeridir. Evsel ve endüstriyel alanda çeşitli kullanımları vardır.

<i>İsimsizler</i> Türk televizyon dizisi

İsimsizler, Es Film ve Barakuda Film imzalı, ilk bölümü 27 Mart 2017 tarihinde yayınlanan, yönetmenliğini sırasıyla Osman Kaya, Emre Konuk ve Volkan Kocatürk'ün üstlendiği, senaryosunu ilk sezon Mustafa Burak Doğu, Serkan Birlik, Ayça Mutlugil ve Hale Çalap'ın, ikinci sezon ise İki Kelime Yazı Grubu'nun yazdığı Türk yapımı aksiyon, polisiye, savaş ve askeri türdeki televizyon dizisidir. 2 sezondan oluşan dizi, 16 Aralık 2017 tarihinde yayınlanan 27. bölümüyle final yaparak sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">2017 İdlib kimyasal saldırısı</span>

2017 İdlib kimyasal saldırısı veya Han Şeyhun kimyasal saldırısı, 4 Nisan 2017 tarihinde Suriye İç Savaşı sırasında İdlib'in Han Şeyhun beldesinde düzenlen kimyasal saldırı. İdlib Sağlık Otoritesi, sarin veya benzeri bir maddeyi içeren zehirli gazın salınımı sonucu en az 74 kişinin öldüğünü ve 557'den fazla kişinin yaralandığını açıkladı.

<span class="mw-page-title-main">Diazinon</span> kimyasal bileşik

Diazinon, 1952'de bir İsviçreli kimya şirketi olan Ciba-Geigy(daha sonra Novartis ve Syngenta) tarafından geliştirilen koyu kahverengi bir tiyofosforik asit esterdir. Eskiden, hamamböceği, gümüş balığı, karıncalar ve pireleri konutlar ve binalarda kontrol etmek için kullanılan bir sistemik organofosfat insektisitidir. Diazinon, 1970'lerde ve 1980'lerin başında, genel amaçlı bahçe uygulamalarında ve iç mekan zararlısı kontrolünde yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Batı ABD'de eşekarılarını kontrol etmek için yem formu kullanılmıştır. Avustralya ve Yeni Zelanda'da evcil hayvanlar için pire öldürücü olarak diazinon kullanılmıştır. Diazinon'un konut kullanımları 2004 yılında ABD'de yasaklanmıştır ancak tarımsal kullanımı için hala bir yasak yoktur. Acil durum antidotu atropindir.

<span class="mw-page-title-main">Hidrojen iyodür</span> kimyasal birleşik

Hidrojen iyodür (HI) iki atomlu bir molekül ve hidrojen halojenürdür. Sulu çözeltisi, güçlü bir asit olan hidroiyodik asit veya hidriyodik asit olarak bilinir. Bununla birlikte, hidrojen iyodür ve hidroiodik asit, birincisinin standart koşullar altında bir gaz olması, diğerinin ise söz konusu gazın sulu bir çözeltisi olması bakımından farklıdır. Birbirine dönüştürülebilir. HI, organik ve inorganik sentezlerde birincil iyot kaynaklarından biri ve bir indirgeyici madde olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Enantiyoselektif sentez</span>

Enantiyoselektif sentez ya da asimetrik sentez, bir kimyasal sentez şeklidir. IUPAC, bir veya daha fazla yeni kiralite elementinin bir substrat molekülünde oluşturulduğu ve stereoizomerik ürünleri eşit olmayan miktarlarda üreten kimyasal reaksiyon olarak tanımlanır.

26 Eylül 2022 tarihinde TSİ 22.40-23.00 sularında Mersin'in Mezitli ilçesine bağlı Tece mahallesinde yer alan bir polisevine PKK militanları tarafından ateş açıldı ve bombalı saldırı yapıldı. Saldırı, tümü Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak üzere, 1 polis memurunun ölmesi, 1 polis memuru ile 3 sivil bireyin yaralanması ile sonuçlandı. İki saldırgan saldırı sonrası intihar yeleklerini patlatarak olay yerinde intihar etti. Saldırıyı, 29 Eylül 2022 günü PKK üstlendi.

<span class="mw-page-title-main">Kloroaseton</span>

Kloroaseton, CH
3COCH
2Cl formülüne sahip bir kimyasal bileşiktir. Keskin kokulu renksiz bir sıvıdır. Işığa maruz kaldığında koyu sarı-kehribar rengine döner. I. Dünya Savaşı'nda göz yaşartıcı gaz olarak kullanıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.