İçeriğe atla

Sarı çarkıfelek

Sarı çarkıfelek
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
(Kapalı tohumlular)
Sınıf: Magnoliopsida
(İki çenekliler)
Takım: Malpighiales
Familya: Passifloraceae
(Çarkıfelekgiller)
Cins: Passiflora
Tür: P. lutea
Passiflora lutea
L.

Sarı çarkıfelek (Passiflora lutea), çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin bir bitki türüdür.

Kuzey Amerika'da Passiflora incarnata türünün bulunduğu alanlara, hatta daha da kuzeyine yayılmış, çarkıfelek türlerinden biridir. Passiflora incarnata türü ile birlikte soğuğa en dayanıklı çarkıfelek türlerinden biridir. Hatta en dayanıklısıdır, zira bitkinin kökleri -15 derece ısıyı tolere edebildiği gibi, kısa süreli olması kaydıyla -30 derecelere varan ısıyı da tolere edebildiği görülmüştür. Zira aynen P. incarnata gibi soğuk havalarda bitkinin yaprakları ve gövdesi ölür ancak kökleri sağlam kalan bitki kış mevsiminin ardından tekrar yeşillenir. 3-5 metre arası boylanabilen bitki, 3 loblu yapraklara, sarı yeşil veya beyaz küçük çiçeklere sahiptir. Olgunlaşınca siyahımtırak bir renk alan yenilebilir, asidik ve bitki tohumlarını içermesinden ötürü çekirdekli, küçük meyveler verir. Güneş gören ancak nemli, organik bakımdan zengin topraklarda yaşar. Genelde Kuzey Amerika'da yabani ortamda yetişen bir bitki olmakla birlikte; ABD'de Pensilvanya gibi yerlerde yayılım alanları tehdit altında olduğundan bitki koruma altındadır.

Bununla birlikte bitki çeşitli böcek ve nadir kelebek türlerine ev sahipliği yapması yanında ayrıca kendisinin tozlaşmasına hiçbir katkısı olmayan sadece bitki polenlerini yiyen Anthemurgus passiflorae cinsi arılara ev sahipliği yapar.Bunun yanında meyveleri kuşlar tarafından da yenilebilmektedir.

Resimler

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çarkıfelek (bitki)</span> bitki cinsi

Çarkıfelek (Passiflora), çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından 550'den fazla türden oluşan asma ya da sarmaşık tipte bitki cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora edulis</span>

Passiflora edulis, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin en yaygın olan türüdür. "Maruçya" olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora incarnata</span>

Passiflora incarnata, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin en kuzeyde yetişen türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora caerulea</span>

Passiflora caerulea, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin Güney Amerika'da yetişen türüdür.

<i>Passiflora alata</i>

Passiflora alata, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin Brezilya'nın Amazon bölgesine özgü türü.

<i>Passiflora quadrangularis</i>

Passiflora quadrangularis, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin tropikal Amerika'ya özgü türü.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora foetida</span>

Passiflora foetida, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin Amerika'ya özgü türü.

<i>Passiflora ligularis</i> bitki türü

Passiflora ligularis, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin Amerika'ya özgü türü.

<i>Passiflora tarminiana</i> Bitki türü

Passiflora tarminiana, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora coccinea</span>

Passiflora coccinea, çarkıfelekgiller familyasından çarkıfelek cinsinin hızlı gelişen bir türüdür. İngilizcede Scarlet tutku çiçeği, Kırmızı tutku çiçeği adlarıyla anılır. Koyu kırmızı çiçekleri ile Passiflora vitifolia ile benzerlik gösterir. 2 cmlik minyatür karpuz büyüklüğünde ve olgunlaştığında kırmızı renk alan yenilebilen meyvelere de sahiptir. Kırmızı meyveleri ile, beyaz çiçekli ancak kırmızı meyve veren Passiflora capsularis ile benzerlik gösterir. Ancak capsularis türünün aksine meyveleri yenebilir.Zaten kırmızı meyve veren aile içindeki birkaç çarkıfelek türünden biri bu türdür. Soğuğa dayanıklı değildir, -2 derece ve altı uzun süreli soğuklar bitki için ölümcül etkiler doğurur. Tohumdan ve çelikten çoğaltılır. Amazon bölgesinde Peru, Brezilya, Bolivya, Venezuela, Yeni Gine'de yaygın olarak bulunur. Meyveleri taze olarak tüketilir. Bahçecilikte de gözalıcı bulunan çiçekleri nedeniyle tercih edilen çarkıfelek türlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora capsularis</span>

Passiflora capsularis, çarkıfelekgiller familyasından çarkıfelek cinsinin bir türüdür.

<i>Passiflora subpeltata</i>

Passiflora subpeltata, çarkıfelekgiller familyasından çarkıfelek cinsinin bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Karpuz çarkıfeleği</span> Çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasındandır

Karpuz çarkıfeleği, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin Amerika'ya özgü bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora maliformis</span> Çarkıfelek çiçeğinin bir türü

Passiflora maliformis, çarkıfelekgiller familyasından çarkıfelek cinsinin bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora laurifolia</span> Bitki türü

Passiflora laurifolia, çarkıfelekgiller familyasından çarkıfelek cinsinin bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Turuncu çarkıfelek</span>

Turuncu çarkıfelek, çarkıfelekgiller familyasından çarkıfelek cinsinin bir türüdür. Ana vatanı Avustralya'da tropik iklimin hakim olduğu Queensland eyaletinin kuzey-doğu bölgesidir. Bütün veya 3 loblu koyu yeşil 7 cm uzunluğunda yapraklara, 4 ile 8 cm arası depişien çiçeklere sahiptir. Portakal-pembe renkli çiçekleri bulunmaktadır bu çiçekler açtıktan 3-4 gün sonra kararmaktadır. İki varyetesi vardır: Passiflora aurantia var. aurantia ile Passiflora aurantia var.pubescens. 5 cm çağında,yeşil oval bir meyvesi bulunmakla, bu meyvenin içinde yeşil etli kısmı ve siyah tohumları bulunmaktadır. Meyvesinin yenilebildiği söylense de, lezzetsiz bulunmaktadır. Tropik iklimlerde ve ancak soğuktan korunduğu sürece subtropik iklim bitkisi iklimlerde yetiştirilebilir. Bitki 4,5 derecenin altındaki sıcaklıkta bitki zarar görmekte 0 derece ve altı sıcaklıklarda ise ölmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Japon iğdesi</span>

Japon iğdesi, Güz zeytini veya Güz yemişi iğdegiller (Elaeagnaceae) familyasından iğde cinsinin bir türüdür. Güz zeytini adı ile de bilinir.Bu isim İngilizce ismi olan autumn-olive in çevirisidir. Doğu Asya'da Himalayalardan Japonya'nın doğusuna kadar olan geniş alana kadar yayılmıştır. Zira bitki azotu köklerine depolayıp, bağlar ve bu şekilde en verimsiz topraklarda bile yaşama kabiliyetine sahiptir. Doğal olarak bu özelliği ile verimsiz bir toprağı verimli hale getirebilir.

<span class="mw-page-title-main">İki çiçekli çarkıfelek</span>

İki çiçekli çarkıfelek, çarkıfelekgiller familyasından çarkıfelek cinsinin bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora cincinnata</span> bitki türü

Passiflora cincinnata, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin türüdür. 4,5 metre boya olgunlaştığında erişebilmektedir. 7–12 cm çapında mor-koyu mavi renkli çiçekleri ve gelişmiş halde 5 loba kadar çıkabilen yaprakları ile ünlüdür. Olgunlaşmamış hali ile yeşil olgunlaştığında ise portakala dönen 5 cm çapında yenilebilir meyvelere sahiptir. Meyveleri lezzetli olduğundan dolayı çiğ olarak yenebildiği gibi taze olarak da tüketilir. Anavatanı Brezilya, Bolivya ve Paraguay dır. Buradan çeşitli ülkelere yayılmıştır.-5 dereceye kadar olan soğuklara dayanabildiği görülmüştür. Bu türle Passiflora incarnata türünü melezleyerek soğuğa dayanıklı, yenilebilen 3–6 cm çapında meyveli Passiflora xincense hibrit türü oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora gibertii</span>

Passiflora gibertii hızlı yetişen süs amaçlı da değerlendirilen yenilebilen meyvelere sahip bir çarkıfelek türüdür. 8 metreye kadar boylanabilmektedir. Yaprakları genelde 3 lobludur ancak nadirende olsa 5 loblu yapraklara sahiptir. Duvar ve çitlere sarılarak veya özel sarmalları ile tutunmaktadır. Kolayca korunaklı konteynerlerde de soğuk bölgelerde yetiştirilebilir. Olgunlaşmış meyveleri sarıdan portakala kadar değişim gösterip yenilebilir. Genelde sıcak mevsimlerde çiçeklenme yapar bununla birlikte olgunlaşmamış yeşil meyvelerinin zehirli olduğu çeşitli kaynaklarda zikredilmekle bu sebeple olgunlaşmamış meyvelerinin yenmesi tavsiye edilmez. 0 dereceye kadar dayanıklıdır. Güneşli ve yarı gölge alanlarda yetişir. Düzenli sulama ister. Tohumları suda bir süre bekletilip toprağa ekildikten sonra 23-29 derece arasında çimlenir. Aynen diğer passiflora türleri gibi çimlenme birkaç haftada olabileceği gibi birkaç ayıda bulabilmektedir. Güney Amerika da Arjantin'den Paraguay,Brezilya'ya kadar olan alan bu türün anavatanıdır.