İçeriğe atla

Saplama cıvatası

Saplama cıvatası

Saplama olarak da bilinen dişli çubuk uçları cıvata dişli nispeten uzun bir çubuktur; vida dişi, çubuğun tüm boyunda da olabilir.[1] Gerilim altında kullanılmak üzere tasarlanmıştır.[2] Çubuk şeklindeki dişli çubuğa genellikle tam boy dişli saplama denir.

Saplamalar

Resimde silindir kapağı çıkarılmış balilla motorunun kapağı yerinde tutan saplamaları görülmektedir.

Saplamanın takılmasını kolaylaştırmak için saplamaların bir ucunda döndürme yeri olabilir.

Türler

Motor silindir kapağını silindir bloğuna sabitleten 'belli' veya 'altı boşaltılmış' saplama cıvataları

Şekle göre saplama cıvataları üç tiptir: "tam boy dişli saplama cıvataları", "kılavuz uçlu saplama cıvataları" ve "çift uçlu saplama cıvataları". Bu saplamaların her birinin farklı uygulaması vardır. Adından da anlaşılacağı gibi tam boy dişli saplamalar eşleşen somunlarının veya benzer parçaların tam olarak birbirine geçmesi için dişlerle tam boya sahiptir. Tapa uçlu saplamalar eşit olmayan diş geçme uzunluğuna sahip gövdenin uçlarında dişlere sahipken, çift uçlu saplama cıvatalarının her iki ucunda da eşit diş uzunluğu vardır. Bunların dışında flanşlar için yivli uçlu tam boy dişli saplamalar ve özel vidalama uygulamaları için kısa gövdeli çift uçlu saplamalar vardır.

Tam dişli olmayan bijonlar için iki tür bijon vardır: tam gövdeli bijonlar ve alttan boşaltılmış bijonlar. Tam boy saplama dişin ana çapına eşit sapı vardır. Alttan kesik saplamalar vida dişinin adım çapına eşit saplıdır. Alttan kesik saplamalar eksenel gerilimleri daha iyi dağıtmak için tasarlanmıştır. Tam boy saplamada dişlerdeki gerilmeler şaftta olduğundan daha çoktur.[3]

Alttan kesilmiş çiviler (haddelenmiş dişler) de daha güçlüdür çünkü metal büyük çapa kadar "haddelenir" çıkarılmaz. Bu çeliğin dokusunu korur ve hatta bazı durumlarda güçlendirir. Tam boy gövdeli talaşlı işlenmiş saplamalar daha zayıftır çünkü diş yapmak için metal boşaltılır ve çeliğin bu işlem iç yapısını bozar.[4][4]

Altı boşaltılmış saplamalar yalnızca saplamanın yorgunluğa maruz kaldığı uygulamalarda gereklidir. Kesilmiş dişlere göre haddelenmiş dişler biraz daha mukavemetli olsa bile birçok uygulama için tamamen uygundur. Seri üretilen bağlantı elemanları (standart cıvatalar ve saplamalar) genellikle haddelenir ancak sipariş edilen özelliklere ve küçük partili üretimli işi (jobbed) olan parçalar muhtemelen talaşlı olarak işlenirek yapılırlar.

Mukavemet

Alttan boşaltılmamış dişli saplama için izin verilen çekme kuvveti Amerikan Çelik Yapı Enstitüsü (AISC) tarafından şu şekilde tanımlanır:[5]

burada d nominal çap ve F u, malzemenin nihai çekme mukavemetidir. Alttan oşaltılmamış dişli çubuklar için izin verilen çekme gerilimi şu şekilde tanımlanır:[5]

burada ds, mil çapı ve Fy malzemenin akma mukavemetidir.

Her iki denklem de sonuçta kuvvet birimlerini yani pound.kuvvet veya newton olarak verir.

Sınıf

ISO mukavemet sınıfını tanımlamak için metrik dişli çubukların ucunda renk kodu vardır. Renk kodları şunlardır:[6]

  • İşaretsiz - 4.6 sınıf (çekme dayanımı = 400 N/mm2, akma dayanımı 240 N/mm 2)
  • Sarı - 8.8 sınıfı (800 N/mm2, 640 N/mm2)
  • Yeşil - A2 paslanmaz çelik (304)
  • Kırmızı - A4 paslanmaz çelik (316)
  • Beyaz - 10.9 sınıfı (1000 N/mm2, 900 N/mm2)

Kaynakça

  1. ^ Fasteners handbook, Reinhold Publishing, 1957, s. 90, 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Aralık 2020 
  2. ^ Mechanical fastening, joining, and assembly, CRC Press, 1997, s. 54, ISBN 978-0-8247-9835-2, 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Aralık 2020 
  3. ^ High Performance Fasteners & Plumbing, Penguin Group, 2008, s. 49, ISBN 978-1-55788-523-4 
  4. ^ a b Machinery's Handbook (1996).
  5. ^ a b Structural Steel Design, 1, Kaplan AEC Engineering, 2001, s. 151, ISBN 978-1-58001-055-9 
  6. ^ C 473691581

Kaynakça

  • Oberg, Erik; Jones, Franklin D.; Horton, Holbrook L.; Ryffel, Henry H. (1996), Green, Robert E.; McCauley, Christopher J. (eds.), Machinery's Handbook (25th ed.), New York: Industrial Press, ISBN 978-0-8311-2575-2, OCLC 473691581.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bisiklet</span> pedal çevirerek kas gücü ile çalışan kara aracı

Bisiklet ya da popüler olmayan eski adıyla velespit, motorsuz veya elektrik motorlu, iki veya üç tekerlekli, pedallı, insan gücü ile ilerleyen bir ulaşım aracıdır. 19. yüzyıl sonlarında bisiklet anlamında Arapça derrâce sözcüğünün kullanıldığı da belirtilmektedir. Halk dilinde bisiklet anlamında demirat, teker, yelatı gibi sözcüklerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Bisikletin eş anlamlısı olarak ise çiftteker ve çalınga sözcükleri bulunmaktadır. Ulaşım ve eğlencenin yanı sıra bisiklet sporunda da kullanılır. BMX, Dağ bisikleti, şehir (hibrit) bisikleti, tandem, tur bisikleti, yol bisikleti gibi türleri vardır. Vitesli ve vitessiz türleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dayanım</span>

Dayanım ya da mukavemet, cisimlerin çeşitli dış etkiler ve bu dış etkilerin neden olduğu iç kuvvetler karşısında gösterecekleri davranış biçimini inceleyen bilim dalıdır. Mekanik biliminin bir alt kolu olan mukavemet bilimi rijit olmayan cisimlerin mekaniği olarak da tanımlanabilir. Rijit cisimler mekaniği, cisimlerin üzerlerine etkiyen dış tesirler ile şekillerini değiştirmediğini kabul ederken, rijit olmayan cisimler mekaniği şekil değiştirmeleri de göz önüne alır. Teori, yapının bir ya da iki boyutlu öğelerinin incelenip, sonra bunların gerilim düzeylerinin iki boyutlu ve üç boyutlu olarak varsayılıp üç boyuta genelleştirilmesi ve maddelerin elastik ve plastik davranışları hakkında daha tam bir teori geliştirilmesiyle başlamıştır. Maddelerin mekaniğinin önemli kurucu ve öncülerinden biri Stephen Timoshenko’dur.

<span class="mw-page-title-main">Sivri faregiller</span> böcekçiller takımına ait bir memeli familyası

Sivri faregiller veya Sivri fareler (Soricidae), tür bakımından zengin bir memeli familyasıdır. fareler ile benzerliklerine rağmen, Böcekçiller (Eulipotyphla) takımında sınıflandırılırlar. Dünya çapında, yaklaşık 10'u Orta Avrupa'da da yaşayan 350'den fazla tür tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kevlar</span>

Kevlar, çok hafif karbon kökenli çok sağlam liflerden oluşan bir malzemedir. DuPont firması tarafından 1965 yılında icat edilmiş, patentlenmiş ticari bir markadır. Kevlar günümüzde zırh, sağlam halat yapımı, yanmayan koruyucu giysi yapımında kullanılmaktadır. Kevlar çok yüksek çekme gerilimine dayanabilen liflerden oluşan ipliksi bir yapıdır. Dokunabilir, kumaş hâline getirilebilir, kesilebilir ve dikilebilir. Özellikle çelik yelek, miğfer, paraşüt ipi, yol bisikleti lastiklerinde, fiber veya data kabloları için ek sağlamlık sağlayan halat veya gemileri bağlamak için kullanılan hafif halatlar ve kompozit yapılar ile oluşturulan levha, boru veya özel taşıtların gövde veya kanat yapılarının yapımında kullanılmaktadır. "Aynı ağırlıktaki çelikten 5 kat daha sağlamdır" sloganı ile pazarlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vida</span>

Vida, esas itibarı ile, silindirik bir mil üzerine vida profili adı verilen diş şeklinin helis eğrisi boyunca sarılması ile meydana gelir. Helis eğrisi, uzun dik kenarı, üzerine sarılacağı silindirin taban çevresine eşit olan bir dik üçgenin hipotenüsünün, silindir üzerine sarılışı sırasında oluşturduğu eğridir. Dik üçgenin kısa kenarı ise vidanın adımını göstermektedir ve helisin silindir yüzeyini bir defa dolanışındaki ilerleme miktarı olarak tanımlanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Köprü</span> iki yakayı birbirine bağlayarak yolu bir yandan ötekine eriştirmek için yapılan yapı

Köprü, nehir ve vadi gibi geçilmesi güç bir engelin iki kıyısını bağlayan veya herhangi bir engelle ayrılmış iki yakayı birbirine bağlayan veya trafik akımının, başka bir trafik akımını kesmeden üstten geçmesini sağlayan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Donatı</span>

Donatı, betonarme elemanı oluşturan iki asli unsurdan biridir. Beton basınca karşı çok iyi çalışan bir malzeme olmasına rağmen çekme dayanımı çok düşüktür. Çekme bölgesindeki gerilmeleri karşılamak üzere, bu bölgeye çelik çubuklar yerleştirilir. Betonarmede donatı olarak genellikle yuvarlak çubuklar kullanılır. Donatı çapı Φ(fi) simgesi ile tanımlanır. Örneğin Φ16, çapı 16 mm olan betonarme çeliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Lokomotif</span> Demiryollarında vagon dizisini çekmede kullanılan buharla ya da motorla çalışan makine

Lokomotif, raylar üstünde bir vagon dizisini çekmede kullanılan buharla ya da bir motorla çalışan makinedir. Fransızcadaki locomotive sözünden alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cıvata</span>

Cıvata, birbirine bağlanmak istenen parçaların üzerine delik açılarak ucuna somun takılarak sıkıştırılan bir bağlantı elemanı. Yapı mühendisliğinde bulon olarak da anılır. Genellikle somun ile birlikte kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Balina</span> çeşitli türlerden oluşan büyük plasentalı deniz memelileri

Balina yaşamını tamamen suda sürdüren ve yaygın olarak dünya okyanuslarında bulunan farklı çok sayıda türden oluşan plasentalı deniz memelileridir. Cetacea infra takımı içinde genellikle yunusları ve musurları hariç tutarak oluşturulmuş formel olmayan bir gruplamada yer alırlar. Balinalar, yunuslar ve musurlar çift toynaklılarla birlikte Cetartiodactyla takımında yer alırlar. En yakın akrabaları olan su aygırlarından 55 milyon yıl kadar önce ayrılmışlardır. Balinaların iki parvo takımı dişsiz balinalar (Mysticeti) ve dişli balinalar (Odontoceti) birbirlerinden yaklaşık 34 milyon yıl kadar önce ayrılmışlardır. Yaşayan ve balina olarak kabul edilen familyalar şunlardır: Balaenopteridae, Balaenidae, Cetotheriidae, Eschrichtiidae, Monodontidae, Physeteridae, Kogiidae ve Ziphiidae.

<span class="mw-page-title-main">Japon çamı</span> Servigiller familyasından bir bitki türü

Japon çamı, servigiller (Cupressaceae) familyasından anavatanı Japonya ve Çin olan bir ağaç türü.

<span class="mw-page-title-main">Kaydırıcı kuvvet</span>

Kaydırıcı kuvvet, belli bir değeri ve hizası olmayan ancak cisimlerin belirli kısımlarını verilen yöne çekerken diğer kısmını tam zıt yönde çeken bir kuvvettir. Eğer bu kuvvetler birbirlerine göre ayarlanır ve hizalandırılırsa bu kuvvetlere sıkıştırma kuvveti denir. Bu duruma örnek olarak bir deste kağıdı verebiliriz. Kağıtlar yukarıdan itilirken ve aynı zamanda aşağı kısmından zıt yönde itilirlerse kağıtlar kaymaya başlar. Bir diğer örnek ise sivri çatılı evlerdir. Bu evlere rüzgâr etki ettiğinde evin duvarlarına rüzgâr yönünde bir kuvvet etki ederken, evin tabanına tabanından zıt yönde bir kuvvet etki eder. William Nash kayma kuvvetini; “Bir cismin içerisinden geçen bir düzleme etki eden kuvvete kayma kuvveti denir.” ile ifade etmiştir.

Gerilme, fizikte, ip, kablo, zincir veya demir çubuk, kafes kiriş gibi üç boyutlu cisimlere her iki uçtan uygulanan çekme kuvveti olarak tanımlanmaktadır. Atomik seviyede, atom veya moleküller birbirinden ayrılıp elektromanyetik potansiyel enerji kazandığında, gerilme oluşur. Gerilmiş olan çubuk veya ip eski konumlarına gelebilmek için uçlarına bağlanıp germe uygulayan objeleri ters bir kuvvetle çekecektir. Sıkıştırmanın tersi gerilmedir. Fizikte, gerilme bir kuvvet olmamasına rağmen, Newton veya pound-kuvvet birimleriyle tanımlanmaktadır. İp veya tel gibi objeler, uçlarına bağlanıp gerilmelerini sağlayan objelere tersi yönde kuvvet uygularlar. Gerginlikten dolayı oluşan bu kuvvetlere germe kuvveti denilmektedir. İp veya tellerin bağlı olduğu objelerde; ivmenin sıfır olduğu dengede olan veya ivmelenmenin ve kuvvetin olduğu iki olası sistem vardır.

<span class="mw-page-title-main">Metal işçiliği</span>

Metal işleme kullanışlı nesneler, parçalar, montajlar ve büyük ölçekli yapılar oluşturmak için metalleri şekillendirme sürecidir. Kelime olarak, devasa gemiler, binalar ve köprü'lerden hassas motor parçalarına ve narin mücevher'lere kadar her ölçekte nesne üretmek için çok çeşitli süreçleri, becerileri ve araçları kapsar.

Sideritis akmanii, Sideritis cinsine bağlı bir bitki türüdür. Dünya'da yalnızca Türkiye'de Afyon ilinde yayılış yapar. İlk olarak 1996 yılında Türk botanikçileri Zeki Aytaç, Ali A. Dönmez ve Murat Ekici tarafından tanımlanmıştır. Bu tür, Ankara Üniversitesi'nde bir botanikçi olan ve aynı alanda bitkiyi ilk toplayan Prof. Dr. Yıldırım Akman'ın onuruna adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şişirmeli kalıplama</span>

Şişirmeli kalıplama içi boş plastik parçaların yapımı ve birleştirilmesi için kullanılan bir üretim sürecidir. Cam şişeler veya diğer içi boş şekiller yapmak için de bu işlem kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Bijon somunu ve cıvatası</span>

Bijon somunları ve bijon cıvataları, lastik tekerlekli motorlu taşıtların ve römorkların jantlarını, tekerlek göbek flanşlarına tespit etmek için kullanılan somun veya cıvata şeklindeki bağlantı elemanlarıdır. Bijon somunları, flanşa sıkı geçme olarak yerleştirilmiş saplamalara vidalanır. Bijon cıvataları ise, göbek flanşı üzerindeki diş açılmış deliklere vidalanır.

<span class="mw-page-title-main">Tel çekme</span>

Tel çekme, teli tek veya bir dizi çekme kalıbından çekerek telin enine kesitini azaltmak için kullanılan bir metal işleme sürecidir. Elektrik kabloları, kablolar, gerilim yüklü yapısal bileşenler, yaylar, ataçlar, tekerlek parmakları ve telli müzik aletleri dahil olmak üzere tel çekme işlemi gören birçok ürün vardır. Süreçler benzer olmasına rağmen, çekme işlemi ekstrüzyondan farklıdır, çünkü çekmede tel, kalıptan itilmek yerine çekilmektedir. Çekme genellikle oda sıcaklığında gerçekleştirilir, bu nedenle soğuk işleme süreci olarak sınıflandırılır, ancak malzemeye uygulanan kuvvetleri azaltmak için büyük teller için yüksek sıcaklıklarda gerçekleştirilebilir.

Testere; sert dişli kenarlı sert bir bıçak, tel veya zincirden oluşan bir alettir. Bazen metal veya taş kesimi için kullanılsa da, çoğu zaman ahşap olan malzemeleri kesmek için kullanılır. Kesim, dişli kenarı malzemeye yerleştirerek ve ileri geri veya sürekli ileri hareket ettirerek yapılır. Bu kuvvet elle uygulanabilir veya buhar, su, elektrik veya başka bir güç kaynağı ile yapılabilir. Aşındırıcı testere, metal veya seramiği kesmek için tasarlanmış güçlü dairesel bir bıçağa sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Brinell sertliği</span> Brinell sertlik ölçeği

Brinell sertlik ölçeği, çapı bilinen çelik veya tungsten karbürden yapılmış bir bilyenin belirli bir yük ve süre ile malzeme yüzeyine bastırılarak malzeme yüzeyinde oluşan izin çapının ölçülmesine dayanan bir sertlik ölçme yöntemidir.