İçeriğe atla

Sapfo

Sapfo heykeli, MÖ 5. yüzyıl

Sapfo (Attika lehçesinde Σαπφώ [sapːʰɔː], Aiol lehçesinde Ψάπφω [psapːʰɔː]); Lesbos, Eresos (bugünkü adı ile Midilli) adasında doğmuş, Antik Yunan lirik şairi, Afrodit kültü rahibesi, ekol lideri (Thiasos). Doğumu yaklaşık olarak MÖ 630 ile MÖ 612 arasında; ölümü MÖ 570 civarında kabul edilmektedir. Eusebius, Sapfo'nun 45. Olimpiyat’ın ikinci yılında (MÖ 600 -MÖ 599) en verimli çağını yaşadığından bahseder.

Yaşadığı çağa bakış

İran, Mısır gibi ülkelerdeki süreğen krallık sisteminin aksine; yunan medeniyetinde Ege kıyılarının dağlık düzensiz yapısı, insanların dağınık yaşaması vb. sebepler yüzünden, yönetim küçük krallıklardan öteye gidememiş, sonraları ise güçlenen soylu sınıfı yönetimi kralın elinden almıştır. (Oligarkhia, ολιγαρχία). Yönetimi alan soyluların topraksız ya da küçük topraklı halkı borçlandırmaları ve devam eden akınlar sonucunda Attika'dan kaçan halk zamanla (En belirgin dönemi MÖ 7. yüzyıl) kıyı Ege'ye yerleşmiş; yeni yerleştiği bölgede ise ticaretle uğraşmaya başlamıştır.

Yeni topraklarda süren yaşam ve ticaret; İnsanlara eski geleneklerden sıyrılarak kendini tanıma, kıyaslama ile kendini ölçme olanağı vermiştir. Toplumsallıktan bireyciliğe geçişte yaşanan bu süreç Lirik şiiri beraberinde getirmiştir. Lirik şiir'in doruğunda ise Sapfo vardır.

Liriğin Doruğu

Bir Afrodit kültü rahibesi olan Sapfo, bağlı bulunduğu kültün de kendisine vermiş olduğu rahatlığa dayanarak özgürce içinden geçeni söylemiş, Açık ve yürekli bir tutum sergilemiştir. Dilindeki bu içtenlik ve açıklık sayesinde eserleri, tüm ardıllarını ve benzerlerini geride bırakarak yüzyılların ötesine geçmiş, çağlar boyu öykünülmüş, eleştirilmiştir.

Vezin Kalıpları

Sapfo, Kendi çağına kadar süregelen ion lehçesindeki Hexametron ve Attika lehçesine daha uygun olan iambos vezinlerinde yazılmış betiklerden farklı olarak, Dor öğeleri ile katışık Aiol lehçesinde; Monodikte denilen tek bir ozanın lir ile söylediği şiir biçiminde eserler vermiştir. Klasik Sapfo kalıbı üç 11'lik bir 5'lik dizeden oluşur.

Şiirleri

Dokuz Betik + (Onuncu Bölüm) olmak üzere 182 şiiri günümüze ulaşmıştır. Bu şiirlerin neredeyse tamamı Sapfo'ya yakın dönem tarihçileri, edebiyatçıları, şairleri aracılığı ile bugüne ulaşmıştır. Şiirlerin bir kısmının tamamen başkasına ait olmasından, bir kısmının ise kısmen değiştirildiğinden şüphe edilmektedir. Kaldı ki günümüze ulaşan kimi şiirler (örneğin: dikey biçimde ortadan kesilmiş gibi) hasarlı bir vaziyette ele geçmiş, çevirilerinin bir kesimi Sapfo söylemine dayanılarak faraziye ile üretilmeye çalışılmıştır.

Sapfo heykeli, Pierre Loison (1816-1886)

Kaynakça

  • Anthologia Lyrica Graeca.-ed. e. Diehl, Vol.I.II et supplementum. Lpsiae, B.G. Teubner, 1936-1942
  • Alcée, Sappho. Texte établi et traduit par T. Reinach, avec la collaboration de A. Puech. Paris, Edition "Les Belles Lettres", 1937.
  • Sappho. Dichtung Griechisch und Deutsch. Eingeleitet von C.M. Bowra. Georg Bondi. Berlin.
  • Sappho. Şiirler. Türkçesi:Cevat Çapan. Cem Yayınevi, İstanbul,1972.
  • Safo. Şiirler. "Çeviri ve üzerine Konuşmalar" Azra Erhat, Cengiz Bektaş. Cem Yayınevi. İstanbul, 1978

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Anadolu</span> Türkiye topraklarının büyük bölümünü oluşturan Batı Asya yarımadası

Anadolu, Anadolu Yarımadası veya coğrafi olarak Asya Kıtası'nın tüm özelliklerini içerdiğinden Küçük Asya, Asya kıtasının en batısında Karadeniz, Akdeniz ve Ege denizi arasında kalan yaklaşık 755.000 km²'lik bir alanı kaplayan dağlık bir yarımadadır.

<span class="mw-page-title-main">Midilli (ada)</span> Ege Denizinin kuzeydoğusunda bulunan dağlık bir Yunan adası

Midilli, Ege Denizi'nin kuzeydoğusunda bulunan, dağlık bir Yunan adasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karya</span>

Karya, Anadolu'nun güneybatısında günümüzde Muğla kuzey kısımları Denizli güneyi ve içerideki bölgeye denk gelen coğrafyanın eski çağlardaki ismi. Bölgenin oluşumu Antik Yunan kavimlerinin Anadolu'nun Ege kıyılarında koloniler kurmaya başlamalarından öncesine dayanmaktadır ve bir uygarlık düzeyi yaratmış olan Karyalıların Anadolu'nun yerli halkı olduğu konusunda tarihçiler arasındaki mutabakat genişlemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aigai</span>

Aigai, Manisa ilinin Yunusemre ilçesinde Köseler Köyü'nün 2 km güneyindeki Yunt Dağlarının tepelerinden birisi olan Gün Dağı'nın zirvesinde kurulmuş olan, kısmen ayaktaki harabelerden ibaret bir antik kenttir. Nemrut Kale adıyla da bilinir. Tüm Aiolis bölgesinin en sağlam kalmış kentidir. Denizden 365 metre yüksekliktedir ve çevresi, yüksekliği 1500 metreyi bulan surlarla çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Miken uygarlığı</span> Antik Yunanistanda Tunç Çağının son evresinde yaşanan dönem

Miken uygarlığı, MÖ yaklaşık 1600-1100 yılları arasında Antik Yunanistan'da Tunç Çağı'nın son evresinde hüküm sürmüş olan uygarlıktır. Saray devletleri, şehir örgütlenmesi, yazı sistemi ve sanat eserleriyle Yunanistan'daki ilk gelişmiş uygarlıktır. Dönem özelliklerinin en belirgin gözlemlendiği Miken sitesi uygarlığa adını vermiştir. Bazı araştırmacılar, Miken Yunanistan'ını Hitit metinlerinde adı geçen Ahhiyava Ülkesi ve Homeros'un bahsettiği Akaları ile bir kabul etmekte olsalar da bu görüş tartışmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">İyonya</span> Anadoluda bugünkü İzmir ve Aydın illerinin sahil şeridine Antik Çağda verilen ad

İyonya, Anadolu'da bugünkü İzmir ve Aydın illerinin sahil şeridine Antik Çağ'da verilen addır. Dor istilası sonucu Yunanistan'dan kaçan Akalar tarafından Ayvalık, Efes, Foça, İzmir, Kuşadası, Milet ve Milas çevresinde kurulmuşlardır. Dünyanın yedi harikası arasında gösterilen Efes Artemis Tapınağı İyonyalılar döneminde inşa edilmiştir.

Tuyuğ, Türklerin Divan şiirine kazandırdığı nazım şeklidir.

<span class="mw-page-title-main">İzmir tarihi</span>

Eski İzmir (Smyrna) kenti, körfezin kuzeydoğusunda yer alan ve yüzölçümü yaklaşık yüz dönüm olan bir yarım adacık üzerinde kurulmuştu. Sonraki yüzyıllar boyunca Meles Çayı'nın ve bugünkü Yamanlar Dağı'ndan gelen sellerin getirdikleri mil ile bugünkü Bornova ovası oluştu ve yarım adacık, bir tepe hâline dönüştü. İzmir'deki ilk yerleşim yeri olarak tespit edilen Bayraklı/Tepekule Höyüğü'nün çevresi 1955 yılından beri yoğun bir gecekondu bölgesidir. Buradaki ilk kazılarda Türk Tarih Kurumu ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün (o zamanki adıyla Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü) büyük katkıları olmuştur. Günümüzde bu höyüğün üzerinde TEKEL Genel Müdürlüğü'nün İzmir Şarap ve Bira Fabrikası'na ait numune bağı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Darius</span> Ahameniş İmparatorluğunun dördüncü kralı

Büyük Darius, MÖ 522 - 485 yılları arasında Pers İmparatoru. Modern Farsçada adı داریوش (Dâryûş), İbranice kaynaklarda דַּרְיָוֶשׁ (Daryaweş) Antik Yunancada Δαρεῖος (Darios), Latince ve Romalı tarihçilerin notlarında ise Darius biçiminde geçer. Ayrıca Darius yaptığı fetihler ile Persler için çok önemli sayılır.

Lirik şiir, duyguların coşkun bir dille anlatıldığı edebiyat eserlerinin genel adıdır. Latince lyricus, Yunanca lyricos, Fransızca lyrique kelimelerinden türemiştir. Sözlük anlamı ise; coşkun, ilhamla dolu demektir. Antik Yunan'da kullanılan lirik sözcüğü bugünkü anlamında kullanılmıyordu.

İspanyol edebiyatı, İspanya'da yazılan edebiyat yapıtlarını kapsar. İspanya'nın ulusal dili olan Kastilya lehçesinde kaleme alınan yapıtlar İspanyol edebiyatının ana bölümünü oluşturmakla birlikte, Katalan dili ve Galicia lehçesinde yazılmış yapıtlar da bu kapsamda sayılır.

Dünya edebiyatının kaynağı Yunan edebiyatı, yazılı edebiyatın başlangıcı olan Homeros zamanı ile daha önceki masal ve efsâne devrinin dışında şu bölümlerde işlenir;

<span class="mw-page-title-main">Atina (şehir devleti)</span> Yunan anakarasında yer alan antik kent

Atina Uygarlığı, 2500 kilometrekare büyüklüğündeki "Attika yarımadası" üzerinde kurulmuş olup denize yakın ve yalnızca Sefis Nehri tarafından sulanan verimli bir ova üzerinde yer almıştır. Liman olarak şimdiki Pire limanını kullanırlardı. Atina'daki Akropol, ülkenin yönetim merkezi olarak kullanılmıştır. Yaşlılar Kurulu ise az ötede Ares tepesi denen tepede toplantı yaparlardı. Halk Meclisi, Phyx Tepesinin eteklerinde toplantı yaparlardı. Atina uygarlığında bu düzeni sağlayan kral, belgelerde Theseus olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arhilohos</span> Antik yunan şairlerinden

Arkhilokhos, MÖ 7. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış Antik Yunan şair. Parosludur.

<span class="mw-page-title-main">Peloponez Savaşı</span>

Peloponez Savaşı, Antik Yunanistan coğrafyasında yapılan, büyük şehir devletlerinden Atina ve onun imparatorluğunun, Sparta ve Peloponez Birliği karşısında yer aldığı savaştır. Korint ve kolonilerinden biri olan Korkyra arasındaki savaş Atina ve Sparta'nın karşı saflara geçmesiyle büyüdü ve MÖ 431'de Sparta ordusu Attika'ya yürüdü. Atina kuşatıldı. MÖ 460 yılında Atina şehrinin çevresine Pire'deki limanlarını kuşatan geniş bir sur inşa edilmiştir. Amaç donanma bağlantısının düşman tarafından kesilmesinin durdurulmasıdır. Kuşatmaya bu geniş surlarla direnmeye çalışmış ancak MÖ 430 yılındaki veba salgını, surların arkasına çekilmiş olan Atina nüfusunun üçte birini yok etmiştir. MÖ 405 Aegospotami Savaşı'nın kaybedilmesi ile yiyecek ikmali duran Atina açlıkla boğuşmaya başladı ve MÖ 404 yılında teslim olmak zorunda kaldı.

Antik Yunanca, Koine'nin Yunanlaşma döneminin batı dili olarak gelişmesinden önce Antik dönemde birçok lehçeye ayrılmıştır. Tıpkı Çağdaş Yunancanın Koine'den türeyen birçok lehçeye ayrılması gibi.

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Bektaş</span> Türk yüksek mimar, mühendis, ozan ve gazete yazarı

Cengiz Bektaş Türk mimar, şair, yazar.

Dor istilası, MÖ. 13 yüzyılın sonları ile MÖ. 12. yüzyılın başlarında Yunanistan’ın Dorlar tarafından dalgalar halinde istila edilmesidir. Dorlar’ın Yunanistan’a nereden geldikleri, dolayısıyla önceki yurtlarının neresi olduğu ve göç nedenleri halen bilinmemektedir. En olası görüş, Orta Avrupa’dan, muhtemelen günümüz Polonya’sından göçe başladıkları, burada Keltler’in, İliryalılar’ın, Daçyalılar’ın ve Traklar’ın komşuları oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Kostas Varnalis</span> Yunan şair

Kostas Varnalis, Yunan şair. Dimotiki adı verilen halk Yunancasını kullanan şair, bununla birlikte şiirlerinde her zaman klasik ve geleneksel bir biçim tercih etti. 1920'li yıllardan itibaren Marksist bir görüş doğrultusunda politik şiirler yazdı, bu şiirlerinde ve diğer eserlerinde istihzalı bir üslup kullanırken klasik Yunan hikâyelerini de bu bağlamda yeniden ele aldı.

<span class="mw-page-title-main">Cem Savran</span>

Cem Savran (d.27 Mart 1965) Türk yazar, şair, romancı.