Santa María de Quintanilla de las Viñas

Santa María de Quintanilla de las Viñas ya da Santa María de Lara, İspanya'da Vizigotlar döneminden kısmen günümüze ulaşmış bir kilisedir. Yapının esasen eskiden bir manastıra ait olduğu ancak manastırın sonraki dönemlerde yıkıldığı düşünülmektedir. Kilise, 1929 yılından itibaren Bien de Interés Cultural listesindedir.

Konum

Kastilya ve Leon bölgesinde Burgos ilinde bulunan kilise 1200 metre rakımdadır ve en yakınındaki küçük köy Quintanilla de las Viñas'tan 700 metre uzaklıktadır. Kilise yakınında hem Roma dönemine hem de Roma öncesi yerleşime işaret eden buluntular gün yüzüne çıkmıştır.

Tarihsel arka plan

Tarihleme her ne kadar tartışmalı olsa da, kesin olan yapının İber Yarımadası'nın islam ordularınca fethi öncesi inşa edildiğidir. Bölgenin aşamalı olarak islam ordularınca fethedilmesi 711 yılından itibaren başlamıştır. Buna göre yapının inşa tarihi olarak MS 7. yüzyılın sonları ila 8. yüzyılın başları değerlendirilmektedir. İslami fetihler sonucu yerleşim gösteren bazı yerlerdeki halk kuzeye göç etmeye başlamış ve yerleşimlerini terk etmişlerdir. Reconquista dahilinde hristiyanlar tarafında yeniden fethedilen Douro nehrinin kuzeyine, 9. yüzyılın ikinci yarısında yeniden hristiyanlar iskan (Repoblación) edilmiştir. 822 yılından kalma Tobillaslı Abitus'un vasiyetnamesinde Quintanilla'daki manastırdan bahsedilmektedir. Buna göre manastır islam fethi sonrasında da aktif durumdaydı.^[1] San Pedro de Arlanza manastırından gelen 879 tarihli başka bir belgeye göre Santa María kilisesi Lara kontunun eşi Flamola tarafından restore edilmiştir. Flamola'nın adı ayrıca kilise içinde bir yazıtta da bulunmaktadır.

912 yılında yeniden kurulan manastır,^[2] 1038 yılında yakınlarda bulunan San Pedro de Arlanza manastırına bağlanmıştır. Bunu takip eden dönemde önemini yitiren yapı, terkedilmiş ve kısmen yıkılmaya başlamıştır. İlk olarak 1920 yılında yeniden keşfedilen yapı, 1929 yılında İspanya Bien de Interés Cultural listesine dahil edilmiştir. 2004 yılında üzerinde rölyef bulunduran ancak kiliseden çalındığı düşünülen iki kesme taş, Londra'da günyüzüne çıkmıştır.^[3]

Mimari

Yapı, vizigot mimarisi için 6. yüzyılın ortalarından itibaren tipik kabul edilen net sınırlarla kesilmiş kahverengi kireç taşı kesme taşlarından inşa edilmiştir. Taşlar harç kullanmadan birbirleri üzerine eklenmişlerdir. Yapının, inşa edildiği ilk dönemde 3 farklı nefe sahip olduğu ve bu neflerden ortada bulunan ana nefin, yan neflerden daha geniş olduğu bilinmektedir. Yapının transepti her iki yönde bittiği noktada ek olarak bir oda bulundurmaktaydı. Bu odalardan batı yönünde bulunanın vaftizhane olabileceği ileri sürülmüştür. Dar ve yüksek pencerelerin yapıyı yeterince iyi ışıklandıramadığı tahmin edilmektedir.

Bugünkü çatı modern dönemde inşa edilmiştir. Kilisenin inşa edildiği dönemde bir tonozu olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak apsisin tonoz ile mi örtülü yoksa pandantifli bir kubbeye mi sahip olduğu konusunda farklı iddialar vardır.^[5]

Günümüze kısmen otantik haliyle ulaşan yapıda kare planlı bir apsis bulunmaktadır. Transept 3,20 metre yüksekliğinde ve toplam 10,40 metre enindedir. Arkeolojik kazılarda ortaya konulduğu şekliyle önceden transepte bu noktada 3 ayrı nef eklenmekte ve bu da yapıyı 20.9 metre uzunluğuna ulaştırmaktaydı. Eski yapının transepti de bugünkü kalıntılardan daha uzundu.^[6]

Yapının dış mimarisinde en dikkat çeken özelliği dış tarafında bulunan 46 cm uzunluğundaki frizlerdir. Tüm yapı boyunca devam eden bu frizler, kilisenin ön kısmında pencere açıklıkları üzerinde 3 sıra halinde devam etmektedir. Bu frizler, asma dallarını ve beş yapraklı palmiye yapraklarını, kuşları ve bitki motiflerini çerçeveleyen ip benzeri ardışık dairesel veya dokuma şerit desenlerine sahip dekoratif bir özellik göstermektedirler. Friz içerisinde henüz anlamı çözülemeyen üç adet haç şekilli monogram da bulunmaktadır. Buna ek olarak, aslan, leopar, antilop, griffon veya efsanevi yaratıkların hayvan temsilleri de vardır.

İç mimari

Yapının içerisinde döşemeli bir zemin bulunmaktadır. Bu döşemeli zemin, apsise doğru açılan nalkemerin altında devam etmektedir. Bu nalkemer, aynı dış mimaride görünen frizlere benzeyen frizler ile süslenmiştir. Kemerin üzerine oturduğu monolit sütunlar, ne sütun başlığı ne de sütun kaidesine sahiptir. Bunun yerine kemer, üzerlerinde kabartmalar bulunan büyük impostlar üzerinde yükselmektedirler.

Sağ taraftaki impost üzerinde içerisinde sakallı bir erkek figürü olan bir madalyon taşıyan iki farklı melek tasvir edilmiştir. Madalyon içerisinde ayrıca güneş anlamına gelen SOL okunabilmektedir. Bunun dışında, bu taş üzerinde Flamola'nın 879 yılındaki restorasyonuna işaret eden Latince bir yazıt da bulunmaktadır. Yazıt şu şekildedir: "OC EXIGVVM EXIGVA OFF(ert) D(e) O FLAMMOLA VOTUM" (Değersizlerin en değersizi Flamola, yeminini yerine getirerek tanrıya bu hediyeyi armağan ediyor)

Sol taraftaki impost üzerinde de iki melek ve sakallı bir erkek figürü tasvir edilmiştir. Bu tasvirin üzerinde bir hilal bulunmaktadır ve onun üzerinde Latince ay anlamına gelen LUNA yazmaktadır. Güneş ve ay tasvirlerinin Mesih ve Kilise'yi sembolize ettiği düşünülebileceği gibi, bu sembollerin kozmik imaları olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Apsisin girişinde bulunan bu sütunları aksi yönünde iki farklı rölyef daha bulunmaktadır. Bu rölyeflerden birisi Kurtarıcı Mesihi diğeri ise Meryem'i göstermektedir. Bütün bu kabartmalar, bizans sanatından bilinen örnekleri taklit etmektedirler. Öte yandan apsis içerisinde de kabartmalar ile süslenmiş taşlar bulunmaktadır. Bu taşlardan birinde ellerinde kitaplar tutan karakterler tasvir edilmiştir. Kitap, incil yazarlarının atribüsü olarak kabul edildiğinden, bu figürlerin incil yazarları olabileceği düşünülmektedir.

Yukarıda bahsedilen iç dekorasyon dışından, kemerin kilit taşı üzerinde öne çıkan isa figürlü bir kısa konsol bulunmaktadır. Buna benzeyen, nereden geldikleri net olarak bilinmeyen iki farklı mimari parça da kilise içerisinde korunmaktadır. Bu parçaların kilisenin yıkılan neflerinden kalmış olması muhtemeldir

Literatür

Achim Arbeiter, Sabine Noack-Haley: Hispania antiqua. Christliche Denkmäler des frühen Mittelalters vom 8. bis ins 11. Jahrhundert. Verlag Philipp von Zabern, Mainz 1999, ISBN 3-8053-2312-3.
Jaime Cobreros: Guía del Prerrománico en España. Madrid 2006, ISBN 84-9776-215-0, S. 149–153.
Jacques Fontaine: L'Art Préroman Hispanique. Band 1, 2. Auflage, Éditions Zodiaque, Abbaye de la Pierre-Qui-Vire 1973, S. 205–209.
Pedro de Palol, Max Hirmer: Kunst des frühen Mittelalters vom Westgotenreich bis zum Ende der Romanik. Hirmer, München 1965.
Werner Schäfke: Nordwest-Spanien. Landschaft, Geschichte und Kunst auf dem Weg nach Santiago de Compostela. DuMont, Köln 1987, ISBN 3-7701-1589-9.
Pierre Tisné u. a.: Spanien. Bildatlas spanischer Kunst. DuMont Schauberg, Köln 1968, ISBN 3-7701-4461-9, S. 106.
Matthias Untermann: Architektur im frühen Mittelalter. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2006, ISBN 978-3-534-03122-1

Kaynakça

^ Untermann: Architektur im frühen Mittelalter, S. 80, 127.
^ Untermann: Architektur im frühen Mittelalter, S. 162.
^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2019.
^ Iñiguez Almech, Francisco (1955). Algunos problemas de las viejas iglesias españolas. Cuadernos de Trabajos de la Escuela Española de Arqueología de Roma (İspanyolca). VII. Consejo Superior de Investigaciones Cientificas. ss. 9-180.
^ Untermann: Architektur im frühen Mittelalter, S. 67.
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2019.