İçeriğe atla

Sandalet

Bata markası erkek sandaleti
Yüksek topuklu kadın sandaleti
M.Ö. 6. veya 5. binyıldan kalma İspanya'da bulunan esparto sandaletleri .

Sandalet, giyicinin ayağına üst kısmından ve bazen topuğundan kayışlarla tutunan, tabandan oluşan açık tip dışarı ayakkabısı. Sandalet ve diğer ayakkabılar arasındaki fark bazen bulanık da olsa, genel anlayış sandaletin ayağın çoğu üst kısmını, özellikle ayak parmaklarını açık bırakmasıdır.

Tarihi

Bazı ayakkabı türlerinin de yapımı basit olsa da, sandaletler şu anda bilinen en eski ayakkabılardır. Tarih boyunca farklı medeniyetler tarafından çeşitli şekillerde ve malzemelerle üretilmişlerdir. Sandaletlerin tarihi, insanlık tarihinin en eski dönemlerine kadar uzanır.[1]

Antik Dönemler

Mısır (M.Ö. 3500 - M.S. 30): Antik Mısır'da sandaletler yaygın olarak kullanılıyordu. Firavunlar ve soylular, genellikle papirus ve palmiye yapraklarından yapılan sandaletler giyerlerdi. Bu sandaletlerin tabanları genellikle düz olup, ayakları saran kayışlarla sabitlenirdi.[2]

Mezopotamya (M.Ö. 3500 - M.Ö. 539): Mezopotamya'da sandaletler, özellikle sıcak iklim koşulları nedeniyle yaygın olarak kullanıldı. Deriden yapılan sandaletler, rahat ve dayanıklı olmaları nedeniyle tercih edilirdi.[3]

Antik Yunan (M.Ö. 800 - M.S. 146): Antik Yunan'da sandaletler günlük yaşamda ve savaşta kullanılıyordu. En bilinen modellerden biri "Krepis" adı verilen, kalın deri tabanlı ve deri kayışlarla ayak bileğine bağlanan sandaletlerdir. Sandaletler aynı zamanda sosyal statüyü de belirlerdi; zenginler ve askerler daha süslü ve kaliteli malzemelerden yapılan sandaletler giyerdi .

Mısır'dan kalma bir çift antik deri sandalet. (Bata Ayakkabı Müzesi- Toronto Kanada )

Roma İmparatorluğu (M.Ö. 27 - M.S. 476): Romalılar sandalet kullanımını yaygınlaştırmış ve çeşitli modeller geliştirmişlerdir. Romalı askerlerin giydiği sandaletler "caligae" olarak bilinir. Bu sandaletler, kalın deri tabanlı olup, ayakları saran deri kayışlarla tasarlanmıştır. Roma'da sandaletler sosyal sınıfa göre farklılık gösterirdi; zenginler süslü ve değerli malzemelerden yapılan sandaletler giyerken, halk daha sade modeller tercih ederdi.[4]

Orta Çağ ve Sonrası

Orta Çağ boyunca sandaletlerin kullanımı azaldı, çünkü daha kapalı ayakkabılar popüler hale geldi. Ancak, sıcak iklimlerde ve dini topluluklar arasında sandaletler kullanılmaya devam etti.

Osmanlı İmparatorluğu (1299 - 1922): Osmanlı döneminde sandaletler hem günlük hayatta hem de saray çevresinde yaygın olarak kullanıldı. Sarayda, özellikle haremlerde, ince deriden yapılan süslü sandaletler tercih edilirdi. Osmanlı sandaletleri genellikle işlemeli ve boncuklu olurdu

Modern Dönem

Hem ip hem de kayışlarla tutturulmuş sandalet giyen kız.

20. yüzyılda sandaletler tekrar popülerlik kazandı. 1960'lı ve 1970'li yıllarda, özgürlük ve doğallık temalarını benimseyen hippi kültürü, sandaletlerin yeniden moda olmasında etkili oldu.[5] Günümüzde sandaletler, yaz aylarının vazgeçilmez ayakkabıları arasında yer almaktadır. Çeşitli tasarım ve malzemelerle üretilen modern sandaletler, hem günlük yaşamda hem de moda dünyasında önemli bir yer tutmaktadır.[6]

İnsanlar sandaleti birkaç sebepten dolayı giymeyi tercih edebilirler. Bunlardan bazıları ekonomik oluşu (sandaletler genellikle daha az malzeme kullanır ve daha kolay üretilir), ılık havada rahatlık sağlaması ve moda seçeneği oluşudur. Çoğunlukla, insanlar sandaleti ılık havalarda veya yılın daha ılık kısımlarında, ayaklarını serin ve kuru tutmak için giyerler. Ayak mantarı oluşma tehlikesi kapalı ayakkabılardan daha düşüktür, böyle bir iltihabın tedavi perhizinden biri de sandalet giymek olabilir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Tarihte İlk Ayakkabılar". 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  2. ^ "Barefoot (Çıplak Ayak) Ayakkabı ve Sandaletin Tarihi ve Felsefesi". 20 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  3. ^ "İspanya'da Bir Kuyuda Eşsiz Süslemelere Sahip Sandalet Bulundu". 24 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  4. ^ "AYAKKABININ GEÇMİŞİNE DAİR KISA NOTLAR". 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  5. ^ "The Politics of Consumption: A Re-inquiry on Thompson and Haytko's (1997) "Speaking of Fashion."". 
  6. ^ "Sandalet teknolojisi". 4 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ayak mantarı</span> Ayak hastalığı

Ayak mantarı, ayaklarda oluşan bir mantar enfeksiyonudur. Sporcularda sık görülen bir rahatsızlık olduğundan bazı dillerde atlet ayağı olarak bilinir. Ayak mantarı rahatsızlığına neden olan cilt mantarı, nemli ortamlarda yaşamakta ve duş gibi ortak kullanım alanlarında ve ortak kullanılan havlu, çorap gibi nesneler vasıtasıyla kolaylıkla bulaşabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ayakkabı</span> ayak giyeceği

Ayakkabı; ayakların yerle doğrudan temasını keserek yabancı maddelerden ve değişik hava koşullarından koruyan, bunun yanı sıra şıklığı tamamlayan her türlü ayak giyimi'dir. Bot, çizme, sandalet, topuklu, spor ayakkabı, iskarpin gibi pek çok farklı türü vardır. Genelde "taban" adı verilen alt parça ile "saya" denen üst parçadan oluşur. Ayakkabının yer ile temasında dolayı yıprandığı için taban daha dayanıklı ve kalın bir malzeme kullanılarak yapılır. Ayağı saran saya ise deri, kumaş gibi daha ince bir malzemeden yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Binicilik</span> Atların spor veya iş için kullanımı

Binicilik, kısaca ata binme becerisidir. Binicilik; atı kullanma sanatı olup atı tam yerinde, sakin, zamanında, güven içinde ve olabildiğince işe uygun kuvvet sarf ettirerek kullanma becerisidir. Biniciliğin tarihi çok eski zamanlara kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Ayak</span> hareket etmek için kullanılan biyolojik organ

Ayak, birçok omurgalıda bulunan anatomik bir yapıdır. Ağırlık taşıyan ve hareket etmeye olanak sağlayan bir uzvun terminal kısmıdır. Ayakları olan birçok hayvanda, ayak, bacağın terminal kısmında, genellikle pençeler veya tırnaklar da dahil olmak üzere bir veya daha fazla segment veya kemikten oluşan ayrı bir organdır.

<span class="mw-page-title-main">Terlik</span>

Terlik, farklı biçimlerde olabilen, özellikle evde giyilen, arkası açık ayakkabı çeşididir. Kumaş, yün, ipek, ahşap, deri, lastik veya sentetik malzemelerden yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Nike Mercurial Vapor</span>

Mercurial Vapor Nike tarafından üretilen bir futbol ayakkabısıdır. Bu ayakkabı bilinen en hafif ayakkabıdır ve en son versiyonları ayakkabı başına 90gr gibi bir ağırlığı vardır. Zira bu ayakkabı birçok oyuncunun favorisidir. Özellikle kanat oyuncuları ve forvetlerin oyunlarındaki hızlarında çok önemli bir parçadır. Ayakkabının şimdiki dördüncü versiyonunda sekiz renk çeşidi vardır. Bunlar Portakal Kabuğu, Taş Kömürü/Berrak Mavisi, Spor Kırmızısı, Ananas Yeşili, Siyah/Beyaz Kıvılcımı ve 2008 Avrupa Futbol Şampiyonası için bir özel yapım olan Kahverengi Deri ve Kristal Mavisi'dir. Bunların haricindeki özel yapımlar Böğürtlen/Beyaz, Marina/Volt ve Ağaç Kavunu/Odun Kömürü, Klasik Odun Kömürü/Portakal'dır.

<span class="mw-page-title-main">Gelinlik</span>

Gelinlik, gelin tarafından düğün ya da nikâh esnasında giyilen özel giysi. Gelinliğin rengi, biçimi ve önemi gelin ve damadın dinine ya da kültürüne göre değişiklik gösterir. Genellikle beyaz ve kırık beyaz renginde olup üretiminde saten, dantel,tül gibi kumaşlar kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Giyim</span>

Giyim, vücudun bir kısmını veya tamamını kapsayan her türlü kıyafet ve aksesuar. Giyim kuşamın en önemli ve muhtemelen en eski işlevi, vücudu doğa şartlarından korumasıdır. Hava koşullarından korumasının yanı sıra, spor ve yemek yapmak gibi tehlikeli faaliyetler sırasında deri ile çevre arasında bariyer görevi görerek güvenliği artırır. Ayrıca vücuda hijyenik bir bariyer sağlayarak vücuda toksinlerin ve mikropların girişini sınırlandırır. Giyim kuşamın en önemli işlevlerinden biri de kişinin stilini, zevklerini ve modayı yansıtmasıdır. Her halka ve ülkeye ait ulusal giyimler mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kar ayakkabısı</span>

Kar ayakkabısı, kar üzerinde batmadan rahat yürüyebilmek için dıştan ayakkabı altına kenetlenen ayak giyeceği. Ağırlığı kar yüzeyine yayıp batmamak için ayakkabı boyutundan daha geniş ve delikli olarak tasarlanır. Geleneksel kar ayakkabıları daha çok söğüt, melez ve huş ağacı gibi ağaçların dal ve kabuklarından dar deri kayışlarla örülerek yapılırken, modern tasarımlarda hafif metal, plastik ve sentetik kumaş kullanılabilmektedir. Esnek ve hafif olan kar ayakkabıları rahat manevra yapabilmek için ön ucu yukarı kalkık olarak dizayn edilir. Arktik ve Subarktik bölgeler başta olmak üzere yıllık kar yağışı yoğun olarak görülen yerlerde daha yaygın kullanılır. Tarihöncesinde tekerleğin icadından daha önce bulunduğu düşünülüyor. Etnografik olarak kar ayakkabılarını en yoğun biçimde kullanan yerli halklar, Kuzey Amerika'da Eskimolar ile Kızılderililer, Doğu Sibirya'da ise Çukçiler, Koryaklar ve İtelmenler gibi Çukçi-Kamçatka halklarıdır. Günümüzde geleneksel örme kar ayakkabılarını en yoğun biçimde kullanan yerli halklar Alaska yerlileri ile Kanada Kızılderilileridir. Sportif faaliyet olarak kar ayakkabılı yürüyüş (snowshoeing) Arktik Kış Oyunlarına 1974 yılından beri dahil edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yelken ayakkabısı</span>

Yelken ayakkabısı genellikle keten ya da deriden yapılan ve iz bırakmayan kauçuk tabana sahip, tekne üzerinde kullanılan ayakkabılardır. Ayakkabı tabanının oluk şekli, ıslak güverte zemininde tutuş sağlaması için açılan yarıklardan oluşur. Yağ ile işlenen deri kısım su geçirgenliğini engellemek için tasarlanmıştır ve ayakkabının dikişleri yüksek dayanıklılığa sahiptir. Yelken ayakkabıları geleneksel olarak çorapsız giyilir.

<span class="mw-page-title-main">Tayt</span> bacakları sıkı saran pantolon türü

Tayt bacakları sıkı saran bir pantolon türüdür. Sıklıkla likra, naylon, pamuk ve polyester karışımından yapılsa da yün, ipek ve benzeri diğer malzemelerden de yapılabilirler. Kendi başlarına ya da üzerini örten bir etek, tights ve şortla giyilebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Ayak giyimi</span>

Ayak giyimi, ayakta giyilen giyeceklerdir. Ayak giyecekleri ayakları normal ısıda tutmak ve korumak için tasarlanmış olup yün, deri, çok ince veya biraz daha kalın plastik ve kumaş gibi birçok malzemelerden yapılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Valenki</span>

Valenki, geleneksel Rus kış ayakkabısı, esasen keçe bot: valenok ismi tam anlamıyla "keçeden yapılma" anlamına gelir. Valenki yün keçeden yapılmıştır. Suya dayanıklı değildir ve genellikle su geçirmemesi ve ayakkabı tabanlarını aşınma ve yıpranmaya karşı koruması için galoş ile giyilir. Valenki bir zamanlar birçok Rus için tercih edilen bir ayakkabıydı, ancak 20. yüzyılın ikinci yarısında, köy kıyafeti çağrışımı nedeniyle şehirlerdeki cazibesinin çoğunu kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">Bale ayakkabısı</span>

Bale ayakkabısı veya bale terliği, özellikle bale dansı için tasarlanmış hafif bir ayakkabıdır. Yumuşak deri, kanvas veya satenden yapılabilir. Geleneksel olarak kadınlar pembe, erkekler ise beyaz veya siyah ayakkabılar giyer. Diğer türü olan bale çizmesi ve point ayakkabısı da yaygındır.

<i>Sabaton</i>

Sabaton ya da solleret, genellikle şövalye ve soyluların ayaklarını korumak için kullandıkları bir zırh parçası.

<span class="mw-page-title-main">Omuz çantası</span>

Omuz çantası, geleneksel olarak eşya taşımak için kullanılan askılı bir çantadır. Kayış genellikle vücudu çaprazlayacak şekilde takılır, çanta doğrudan omuzdan kalçaya asılır. Bir evrak çantasından farklı olarak, omuz çantası yumuşak kenarlıdır. Modası geçmeyen, kadınların tercih ettiği çanta modelidir. Kullanışlı olduğu için sık görülür.

<span class="mw-page-title-main">Kemer çantası</span>

Kemer çantası veya bel çantası, kalça hizasının biraz üzerinde kayış kullanılarak bele kemer gibi takılan küçük ve orta büyüklüğe sahip bir çantadır. Genellikle bir tür toka ile sabitlenir. Kayışlarda bazen üç kaymalı slaytlar bulunur. Bu çantalar omuzda ve bel izasında taşımaya uygun üretilmiştir. Kişisel eşyaların yanı sıra nakit para, kartlık, cüzdan, anahtar ve resmi belgeler gibi birçok nesneyi içine alabilen büyüklüktedir.

<span class="mw-page-title-main">Slayt terlik</span>

Slayt terlik bir tür hafif terlik türüdür. Parmak arası terlikler gibi, genellikle gündelik durumlarda kullanılırlar. Genel olarak evde kullanılır. Ayrıca otel, havuz ve kaplıca ve gezintilerde de kullanılmaktadır. Genellikle plastik, deri ve organik malzemelerden hazırlanmakdadır.

<span class="mw-page-title-main">Ev ve ibadethanelerde ayakkabı çıkarma geleneği</span>

Birçok kültürde ev, kilise, cami, tapınak, okul gibi yerlerde içeri girerken ayakkabıların çıkarılması geleneği vardır.

<span class="mw-page-title-main">Point ayakkabısı</span>

Point ayakkabısı, balerinlerin parmak ucuna yükselmesini sağlamak üzere tasarlanmış özel ayakkabıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.