Sanatsal anatomi

Sanatsal anatomi, mekan içinde hareket halinde olan insan bedeninin yapısını ve biçimini inceleyip resmini doğru çizmeyi ve aynı zamanda ivme ile hacim arasındaki ilişkiyi araştırmayı amaçlamaktadır. İnsan bedeninin sanatsal yapısıyla ilgilenmek onun tıbbi anatomisiyle ilgilenmeyi gerektirmez. İkisi birbirini tamamlar.

• Ön Gövde: Üç baş boyu. Apış arasından iki omuz arasına çizilen dikey bir çizgi iki memeyi ortadan ayırır, göbek çukurundan geçerek apış arasını ikiye böler.
• Arka Gövde: Üç buçuk baş boyu. İki omuz ortasından kuyruk sokumuna indirilen dikey bir çizgi kürek kemiklerinin arasından geçer, bel adelelerinin ortasına geçer, bel kemiğinin üstünden geçerek tam kuyruk sokumunda son bulur.
• Boyun: Dik durduğunda yarım baş boyu. Çeneden başlayıp gırtlakta sona erer.
• Kol: İki artı üç çeyrek baş uzunluğundadır. Bilekten başlayıp çizgi göbek hizasında olan dirsekten geçer, omuzda son bulur. Bilek ,apış arası hizasındadır. Elin boyu 3/4 baştır. Böylece bir kolun tam uzunluğu üç buçuk baş uzunluğunda olur.
• Bacak: Dört baş boyudur. Kalçadan aşık kemiği hizasına kadar olan çizginin ortası diz kapağı hizasına rastlar. Ayak yüksekliği dörtte bir baş büyüklüğünde olup bir bacağın tam boyu dört artı bir çeyrek baş büyüklüğünü bulur.
• El: Baş boyunun dörtte üç boyunda, ya da, çene hizasından alın saçlarının çıkış noktasına olan mesafedir.
• Ayak: Ayağın boyu kolun alt kısmı ya da bir artı bir çeyrek baş uzunluğundadır.

İnsan başı iki ana hacimden oluşur: Kafatası toparlağı ve suratın silindir şekli. Her birinin hudutları kesin olarak belirlidirler. Kafa toparlağı tam kaşların hizasında biter. Surat silindiri ise alt çene kemiğinin at nalı çizgisinde son bulur.

Ölçüler: Yandan bakıldığında, kafatası kütlesi ön sınırı burun kemerinden aşağı çene hizasına inen bir çizgiyle, arka taraftaki çıkıntı ise kaş kemeri ile çene ucu arasına değen bir yatay çizgi hizasında son bulur.

Oranlar: Önden bakıldığında boş oval şekildedir. Yandan görünüm ise iki yumurtanın biri yatay diğeri dikey üst üste konmuş halini andırır. Önden görüldüğünde başın eni yüksekliğinin üçte ikisidir. Alın ortasından çeneye kadar inen bir çizgiyle suratı oluşturan oval ikiye bölünür. Bu iki parçadan birinin eni yukarıdan aşağıya üç kez konduğunda surat ovalinin şekli oluşur. Oran 2/3'tür. Yani yüz valinin eni iki bölüm, boyu üç bölümdür. Yandan görüldüğünde, yani üst üste konmuş yumurtalar görünüşünde kafa üç eşit üçgenden oluşmaktadır.

Genelde, insan başında dokuz ayrı ufak hacim bulunur. Bunların hepsi surat kısmında toplanmışlardır.

• Kaş Çıkıntısı: Kafa tepesinden çene ucuna olan mesafenin yarısında.
• Burun Ucu: Kaş çıkıntısı ile çene ucu arasındadır.
• Elmacık Çıkıntısı: Burun kanatlarının çukuru hizasında
• Göz Çukuru: Kaş kemerinden başlayıp burun kemeri hizasında biter.
• Ağız Silindiri: Burun temlinden başlar, burun ucundan çene ucuna 2/3 mesafede biter. İki yan uçları ise göz çukurları iki yanlarında inen iki dikey çizgiyle sınırlanır.
• Çene Kübü: Burun temelinden çene ucuna mesafenin kalan bölümü.
• Alt Çene Köşesi: Ağız silindirinin alt sınırı hizasındadır.
• Elmacık Kemiği yatay kemeri: Göz çukuru altıyla elmacık kemiği altından başlayıp kulak ortasına giden yatay çıkıntıdır.
• Kulak Kıkırdağı Formu: Alt çene arkasında olup kaş çıkıntısı ile burun ucu arası mesafesi büyüklüğündedir.

Boyun sütunu kafatasının bitiminden başlayıp aşağı doğru eğri çizerek köprücük kemiklerinde son bulur. Arka kısımda ise, belkemiğinin iki omuz kası arasındaki çıkıntısı boynun sınırıdır. Bu çıkıntı kaburga kafesinin arka kısım başlangıcını oluşturur. Önde, boyun sütunu köprücük kemiklerine kadar iner. Boyun sütunu beş önemli bölümden oluşur. Bunlar boyuna biçim verirler. Kötü çizilirse biçim bozulur.

Dik durduğunda boynun önden görünüşü çeneden boyun çukuruna kadar yarım baş uzunluğundadır. Genişliği, önden bakılınca çeneler kadar geniş değildir. Fakat gırtlak çıkıntısından aşağı doğru basıklaşır, trapez kasları ise omuzlarda genişler.

Baş, dönerken, bükülürken ve uzanırken devamlı olarak boynu da beraberinde hareket ettirir. Bu nedenle resim yaparken çenenin durumuna dikkat etmek yararlıdır. Boyun, genel olarak çenenin hareketlerini izler. Baş yana bükülürse boyun da çeneyi izleyerek bükülecektir.

Gövdenin üst göğüs kütlesi, göğüs kafesi, aşağı doğru daralan bir kutu gibidir. Omuz hizasında geniş olup dirseklerin hizasında darlaşır. Bu hacim arkaya doğru yaklaşık 15 derece meyillidir. Bu durumda gövdenin boyu bir baş artı 3/4 dir. Göğüs çıkıntısı öne doğru diyafram çukuruna göre bir baş kadar çıkar. Sırt çıkıntısı ise arkaya doğru 3/4 baş kadardır. Bele doğru bir baş uzunluğu kadar giderek incelir.

Gövdenin alt kısmı, alt karın belde ince olup kalçalarda genişleyen bir kutu şeklindedir. Bu hacim karın ucunda ileri çıkık olup arkaya doğru 15 derece meylederek göğüs kafesini dengeler. Her iki kütle birbirinden yarım baş boyu ayrılmıştır. Yani göğüs kafesinden kalça çıkıntısına.

Ön gövde de başlıca altı kas grubu vardır. Göğüs kasları. İki dikey sıra karın kasları (Bunlar yatay iki hatla altı bölüme ayrılırlar) ve iki yandaki böğür kasları. Bu küçük kaslar göğüs kaslarının altından inerler. Kolları aşağı sarkık iken beş adet olan bu kaslar kollar yukarı kalktığında altı adet görünür. Arka gövde de ise on dört büyük kas grubu bulunup belkemiğinin iki yanında yedişer adettirler. Bu kaslar şunlardır: Sırtın üst kısmındaki üçgen şekilli Trapezius kasları. Bunlar kafatası ile kürek kemiklerini birleştirip aşağı doğru daralırlar. Latismus dorsi kasları kol altından başlayıp kasığa kadar inerler. Extremus oblique belde önden başlayıp kalça kavisinde biter. Sacro spinalis sütunları belkemiğini dik tutan beldeki güçlü kaslardır. Gluteus maximus lar yani but ya da kaba et denilen kaslar kalçadan başlar ve bacaklara bağlanırlar. Son olarak da kürek kemiklerini kollara bağlayan Deltoid,Infraspinatus, Teres minor ve major kas gruplarını sayabiliriz.

Gövde, önden görüldüğünde tam olarak üç Baş uzunluğunda olup arka görünüşü ise üç buçuk baş uzunluğundadır. Ön ölçüler şöyle ayrılırlar: Boyun kemiklerinin ortasından göğüs kaslarının altına birinci baş boyu. Göğüs hattından göbek hizasına ikinci baş boyu. Göbek hattından apış arasına üçüncü baş boyu, karın çıkıntısı göbek hattıyla apış arasında bir kafa şeklinde görülür. Arka gövdenin ölçülerini şu bölümleri gösterir: Omuzlar arası yatay çizginin tam ortasından aşağı kürek kemikleri bitimine bir baş boyu. Bu çizgiden beldeki Externus Oblique kasları hizasına ikinci Baş boyu (Bu hat önde göbek hizasına rastlar). Bu çizgiden kuyruk sokumuna yani belkemiği bitişine kadar bir Baş boyu. Ve, buradan but kasları bitimine de yarım baş boyu.

Sırt kaslarının tüm grupları sırtın "M" şeklinde olan temel görünüşü içinde kolayca yerleştirilir. Büyük "M" sırt kaburga kafesinin tam üstüne, omuz hizasından aşağı, kürek kemikleri bitimine yerleşir. "M" nin iç bölümü yani derin "V" şekli Trapezius kaslarının aşağı doğru sivrilen şeklidir. Böylece Trapezius kasları "V" şekline doğru çizilirler. Aşağı orta gruplar, dik ve yatık olanlar, iç "V"nin sivri ucundan aşağıya genişlerler. Kasların bu yöntemle yerleştirilmeleri bedenin hareketli resimleri çizilirken kolaylık oluşturur.

Üst kol omuzdan dirseğe uzanıp yayık ve gittikçe daralan kalın kaslardan oluşur. Üst kol üç ana kas kütlesine ayrılır. Önde pazı (Biceps) ve onun alt kolu bükmeye yarayan bağlantısı. Arkadaki (triceps) alt kolun düzelmesini sağlar. (Deltoid) ise omuzda olup tüm kolun yukarı kalkmasını sağlamış olur. Üst kol kaslarının hareketleri devamlı bir karşıtlık gösterir. Biceps ve Triceps öne ve arkaya hareket eder, Deltoiid ise yanlara ve yukatı hareketlenir. Deltoid, alt gövdenin Glutens kas kütlesini andırır. Her grup kendi altındaki uzvu kaldırır. Deltoid, kolu öne, yana, arkaya hareket ettirir. Glutens'ler ise bacakları yana ve arkaya hareket ettirirler.

Alt kol, dirsekten bileğe kadar, kalından inceye giden bir kütledir. Alt kolun kas hacimleri üst kolunkilerin aksine yerleşmişlerdir. Dışarıdan içeriye, gövdeye hareket ederler. Alt kol üç kas grubundan oluşur: Alt kas grubu (Flexors) lar avucu ve parmakları kapsarlar. Dış kas grubu (Extensors) avucu ve parmakları açarlar. (Brachioradialis) grup ise dirsekten aşağı doğru arka yönden inerler ve avucu dışarı döndürürler. Dördüncü küçük bir kas, (Pronator) da dirsek içinden başlayıp bileğe doğru gider ve avucun içeri dönmesini sağlar.

Üst kol omuz kemrinden başlar ve sırt ortasından aşağı bir çizgi çizildiğinde (Externus oblique) denen bel kaslarının hizasında son bulur. Önden bakıldığında, dirsek, göbek hizasındadır. Aşağı sarkan kolda, alt kol dirsekten başlar ve bilekte, but kaslarının orta hizasında biter. Burası aynı zamanda kuyruk sokumu hizasıdır. Deltoid kası omuzdan aşağı tam bir Baş boyu kadar iner. Bu nokta önde meme altları, sırtta kürek kemikleri altları hizasıdır. Üst koldaki pazı (Biceps) kası, koltuk altından dirsek içine kadar bir Baş boyu uzunluğundadır. Kolun tüm boyu, omuzdan bileğe iki Baş üç çeyrektir. El boyu eklenince kol üç buçuk baş uzunluğunu bulur.

Dirsek kolun orta bağlantısı noktasında büyük, üçgen bir çıkıntıdır. Arkaya doğru fırlayan kemik ucu(Olecranon) çengel biçiminde olup alt kolun geriye gitmesini önler. Kama gibi sivrilerek biter. Bu çıkıntının her iki yanında üst kol kemiği (Humerus) onun yerleşmesini sağlayan iki çıkıntı oluşturur. Humerus kemiğinin ucu iki geniş yan çıkıntı yapar. Bunlar kola arkadan bakınca görünür. İç çıkıntı daha fazladır. Böylece dirseğin arka görünüşü ters dönük bir piramidi andırır.

Bileğin basık kısmı avucun basık kısmına bağlıdır. Bu durum hiçbir zaman değişmez. Kol dönünce el ayası da döner. Elin ayası kol kemiği mihferi üzerinde dıştan içe 180 derece dönüş yapabilir. Alt kolun altındaki Flexor kası üstteki Extensor kasından dirsekten bilek dışına uzanan kemik çıkıntısı ile ayrılmıştır. Kolların çok büyük hareket özgürlüğü vardır. Onların hareket olanaklarını anlamak için üst kısmı omuza değil, boyuna birleşik gibi ele almak gerekir. O zaman köprücük kemikleride adeta kolun uzantısı gibi olurlar ve bu şekilde kol kemikleri uzunluğu önemli hareket yeteneği kazanır.