Sanâyi-i Nefîse Mektebi

Sanayi-i Nefise Mektebi
Sanayi-i Nefise Mektebi
	Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi
Ardıl	Güzel Sanatlar Akademisi; Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Kuruluş	1 Ocak 1882 (142 yıl önce)
Kapanış	1928
Tür	Eğitim kurumu
Amaç	Güzel Sanatlar Okulu

Sanayi-i Nefise Mektebi, güzel sanatlar alanında eğitim vermek üzere II. Abdülhamit döneminde İstanbul’da 1882’de kurulmuş bir yüksekokuldur.

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk güzel sanatlar okuludur. Günümüzde Eski Şark Eserleri Müzesi olarak hizmet veren binada 2 Mart 1883’te eğitime başlayan okul, 1928’de Güzel Sanatlar Akademisi adını almıştır; 1982’de Mimar Sinan Üniversitesi adını almış, 2006'da şu anki Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi adını alarak eğitime devam etmektedir.

Tarihçe

Sanayi-i Nefise Mektebi, 1882’de Osman Hamdi Bey'in, II. Abdülhamit tarafından Sanayi-i Nefise Mektebi Müdürlüğü'ne tayin edilmesiyle resmen kuruldu. Okulun kuruluşundaki resmi adı, kuruluş fermanındaki şekliyle Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şahane 'dir. Okulun adı, resmi yazışmalarda ve dönemin arşiv belgelerinde ise Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi olarak geçer.

Başlangıçta Ticaret Nezareti’ne bağlı bir kurum idi. 1886’da Maarif Nezareti’ne bağlandı.

Paris Güzel Sanatlar Okulu (Ecole Des Beaux-Art)’nu örnek alarak kurulan okulda 1882 yönetmeliğine göre resim, heykeltıraşlık, mimarlık ve hakkaklık ile sanat dersleri okutulunacak ve öğretilecekti.^[1] Dersler antik sanat ağırlıklı idi.^[2] Osman Hamdi Bey, okulun Arkeoloji Müzesi’ne yakın olması gerektiğini düşünüyordu.^[3] Mimar Alexandre Vallaury’den okulu müzenin ana giriş kapısının karşısına, Çinili Köşk'ün yanına inşa etmesini istedi. Vallaury beş derslik ve bir atölyeden oluşan küçük bir bina yaptı. 1916’ya kadar kullanılan bu bina, 1892 ve 1911’de yapılan eklerle genişletilmiştir. Vallaury aynı zamanda mektebin il mimarlık hocası olarak görevlendirilmiştir.

Okul binasının yapımı, kütüphane oluşturulması, akademik ve idari kadro temini gibi meseleler halledildikten sonra, okul eğitime resmen 2 Mart 1883 tarihinde başladı. Sekiz eğitmen ve yirmi öğrenci vardı. Öğrencilerin hepsi erkek, çoğu gayri-müslimdi.^[1] Okulu dahili öğrencileri mektepte tahsil görüp orada yatılı kalırlar iken, harici öğrenciler yalnız binayı yatıp-kalkmak için kullanırlar, eğitimlerini diğer Fransız okullarında alırlardı. 1890’ların sonlarında öğrenci sayısı 200’ü bulmuştur.^[1]

Osman Hamdi Bey ölümüne kadar bu okulun müdürlüğü görevini sürdürdü. 1910’da ölümü üzerine kardeşi Halil Ethem Bey okul müdürlüğüne atandı.

1911 yılında okulun yapısı ve müfredatı hakkında yeni bir talimatname yürürlüğe girdi. Bu talimatnamede öğrencilerin 1 sene hazırlık gördükten sonra, resim bölümü 5 sene, mimarlık ve heykeltıraşlık 4 sene, hakkaklık ise 3 sene olarak okuyacakları belirtilmiştir. Önceden 17 olan öğrenci yaşı 16’ya indirilmiş; sınır 25 yaş olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin lise mezunu olması şatı vardı. Atölye çalışmalarında canlı model kullanılacağı belirtilmişti.

Okul binası artan öğrenci sayısına yetersiz gelmekteydi; savaş dolayısıyla eski binayı onarmak imkansızdı. Okul, öğrenim için uygun olmayan çeşitli yapılarda çalışmaya devam etti. 1916’da Cağaloğlu’ ndaki Lisan Mektebi binasına nakledildikten sonra 1920 döneminde Şehzadebaşı’ndaki bir binaya ardından, Divanyolu’nda “Gedikler Kahyası Salih Efendi Konağı” adıyla bilinen, şimdiki Sıhhiye Müzesi binasına taşındı. 1921’de tekrar Lisan Mektebi binasına döndü.

Bu dönemde okul müdürlüğüne Nazmi Ziya Bey gelmişti. Okul müdürlüğünü 1921-1924 arasında Cemil Cem’in üstlendi. 1924’te Nazmi Ziya Bey yeniden okul müdürü oldu. yıl yeni bir talimatname hazırlandı ve 1934’e kadar uygulandı. Okula tezyinat ve resim öğretmenliği bölümleri eklendi.

Cumhuriyet dönemi ile birlikte yabancı hocaların yerini Türk hocalar aldı. Öğrenciler klasikten uzak daha rahat ve serbest çalışmalar yapmaya başladı.^[1]

Kız öğrenciler için 1914’te İnas Sanayi-i Nefise Mektebi Zeynep Hanım Konağı’nda hizmete girmişti. Bu okul öğretim kadrosu büyük ölçüde Sanayi-i Nefise Mektebi’nden sağlamaktaydı. 1926’da iki kurum birleşti. Sanayi Nefise Mektebi’ne Fındıklı’daki eski Meclis-i Mebûsân binası (Cemile Sultan Sarayı) tahsis edildi. Kız ve erkek öğrencileri bu binada ve bir arada öğrenim görmeye başladılar.

1927’de Namık İsmail’in müdürlüğünde mektebin ismi önce “Sanayi-i Nefise Akademisi” olarak değişti Zamanla Güzel Sanatlar Akademisi adı benimsendi

1929’da mektepte seramik bölümü faaliyete geçti. 1930’larda atölyeler daha da çeşitlendi. 1936’da “Türk Tezyini Sanatlar Bölümü” eklenmiştir. 1938’de alınan kararla, mimari bölümü liseden sonra 5 sene oldu; bölümün adı da “Yüksek Mimarlık” bölümü olarak değişti. 1959’da artık tüm bölümlere liseyi bitirenler, imtihanla alınmaktadır. Ayrıca tüm bölümler 5 senelik olmuştur.

1969 yılındaki yasa ile akademi, bilimsel bir özerkliğe kavuşmuştur ve artık ismi “İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi” olarak geçmektedir. 1975’te akademiye birçok bölüm eklendi.

1981’de Akademi YÖK çatısı altına girdi ve adı da artık “Mimar Sinan Üniversitesi” oldu. Üniversite kuruluşunun 121. yılında, yani 2004 yılında tekrar isim değiştirdi ve “Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi” ne dönüştü.