İçeriğe atla

Sampi

Sampi[1][2] (Ͳ,Ϡ) Yunan alfabesi'nin eski bir harfidir. M.Ö. 5. yüzyılda, Efes ve Halikarnas gibi birkaç Anadolu'daki Yunan kentinin yöresel alfabesinde, olarak yazılan ve /ts/ veya /ss/ sezini temsil eden bir harf olarak kullanılmıştır. Bu harfin eski adı ve kökeni şimdi bilinmemektedir. Fenike alfabesi'ndeki "Tsade" harfinden gelmiş olduğunu düşünülmektedir.

M.Ö. 4. yüzyıldan itibaren, Milet'te gelişen Yunan rakam sisteminde olarak yazılan ve 900 numarası temsil eden bir simge kullanılmıştır. Bu simge, Orta Çağ sırasında ϡ şeklinde gelişmiştir. Bundan dolayı, ona "π gibi" anlamına gelen "Sampi" adı verilmiştir.

Eski "ss" harfinin, "ϡ" simgenin kökeni olduğunu düşünülmektedir.

Örnekler

τεͳαραϙοντα = τεσσεράκοντα (tesserakonta) = dört yüz

Not

  1. ^ Nick Nicholas' Home Page: Sampi 23 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  2. ^ Nick Nicholas' Home Page: Numeric Sampi 19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Latin alfabesi</span> Latin dilini yazmak için kullanılan alfabe

Latin alfabesi, antik Roma tarafından Eski Latince yazmak için kullanılan Latin harfleri tabanlı alfabedir. 23 harften oluşan Latin alfabesi, Latin harflerini kullanan ilk alfabedir.

Alfabe veya abece, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" kelimesi, Türkçedeki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli “Alphabet” kelimesinden Türkçeye geçen "alfabe" sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan "alfa" ile "beta"nın okunuşundan gelir.

A, a ISO temel Latin ve Türk alfabesinin ilk harfidir. İngilizce telaffuzu şeklindedir. Şekil olarak ise Yunan alfabesinde bulunan Αlfa'ya benzemektedir.

İbrani alfabesi, Sami dilleri grubuna bağlı ve İsrail'in resmî dili olan İbranicenin ve Aşkenaz Yahudilerinin konuştuğu bir Cermen dili olan Yidiş ile Sefarad Yahudilerinin dili olan Ladino gibi diğer Yahudi dillerinin yazımında kullanılan Arami alfabesi kökenli bir ünsüz alfabesi.

<span class="mw-page-title-main">Eski Türk yazısı</span> Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı düzeni

Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4'ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.

Yunan alfabesi, tarihî dönemden çağdaş döneme kadar çeşitli değişikliklerle aslen Yunancanın yazımında kullanılan alfabedir. Aslen Fenike alfabesinden türetilmiş ve ilk olarak MÖ 9. yüzyıl sonlarında ya da MÖ 8. yüzyıl başlarında kullanılmaya başlanmıştır. Latin ve Kiril alfabelerinin atasıdır. Günümüzde Yunanca yazmak dışında matematikte, temel bilim ve mühendislik bilimlerinde bilimsel gösterimler olarak kullanılır. Alfabe, yedisi ünlü, on dördü ünsüz, üçü ise birleşik yirmi dört harften oluşur:

K-k, Türk alfabesinin 14. harfidir. Türkçede bu harfin işaret ettiği ses ke denilerek isimlendirilir. Sıklıkla, harfin işaret ettiği ses ka denilerek isimlendirilir, ancak TDK'ye göre bu isimlendirme yanlıştır. Bu durumda sesin ince ve kalın şekilleri vardır. Fonetik bakımdan kalın seslilerle birlikte art damak, ince seslilerle birlikte ön damaktan çıkarılan süreksiz ve sert bir sessiz harf olduğundan sesli-sessiz uyumunu gerektirir. Türkçe kelimelerde bu harfin kullanım sıklığı % 4,71'dir. Arap alfabesine dayalı Göktürk, Uygur ve Osmanlı alfabelerinde iki ayrı harf ve ses olarak kaf ve kef yerine bugünkü Türkçede k kullanılmaktadır.

Gürcü alfabesi, Güney Kafkas dillerinin, özellikle Gürcücenin yazımında kullanılan alfabedir. 1940'larda Osetçe ve 1937-1954 arasında Abhazcanın yazımında da kullanılmıştır. Gürcü alfabesi Dağıstan'da Avarlar tarafından da yüzyıllarca Avar dilini yazmak için kullanılmıştır. Avarlar Gürcü krallıkları ile Alazan vadisi yüzünden çatışmaya başlayınca Gürcü alfabesi, 16. yüzyıldan itibaren yerini Avar dili için düzenlenmiş Arap harflerinden oluşan Ajam alfabesine bıraktı.

Qq, Türk alfabesinde bulunmayan bir harftir. Ancak Türkçede /cuː/ ismiyle bilinir. Uluslararası Fonetik Alfabesi'nde ötümsüz küçükdilsil patlamalı ünsüzü gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Brahmi alfabesi</span>

Brahmi alfabesi, ünlüleri ünsüz sembollerle ilişkilendirmek için bir aksan işaretleri sistemi kullanan bir abugidadır. Yazı sistemi, Maurya döneminden erken Gupta dönemine kadar yalnızca nispeten küçük evrimsel değişiklikler geçirdi ve MS 4. yüzyılda bile okuma yazma bilen bir kişinin Maurya yazıtlarını hala okuyabildiği düşünülmektedir. Bundan bir süre sonra, orijinal Brahmi yazısını okuma yeteneği kayboldu. En eski ve en iyi bilinen Brahmi yazıtları, kuzey-orta Hindistan'daki Asoka'nın MÖ 250-232'ye tarihlenen kayaya oyulmuş fermanlarıdır. Brahmi'nin deşifresi, 19. yüzyılın başlarında, Hindistan'daki Doğu Hindistan Şirketi yönetimi sırasında, özellikle Kalküta'daki Bengal Asya Topluluğu'nda, Avrupa'nın akademik ilgisinin odak noktası haline geldi. Brahmi, Cemiyetin sekreteri James Prinsep tarafından 1830'larda Cemiyetin dergisinde yayınlanan bir dizi bilimsel makalede deşifre edildi. Buluşları, diğerleri arasında Christian Lassen, Edwin Norris, H. H. Wilson ve Alexander Cunningham'ın epigrafik çalışmalarına dayanıyordu.

Stigma(Ϛ), Yunan alfabesi'ndeki eski bir harftir. "ST" sesini temsil eder. Sigma harfinin, kelimenin sonuna gelen küçük harfine çok benzer. Bu yüzden karıştırılmamalıdır.

Digama(Ϝ) Yunan alfabesi'nin eski bir harfidir. Şekil olarak Lâtin harfi olan F'ye benzese de Yunan Digama'sı, Türkçedeki V sesine karşılık gelir. Eski adı ϝau'dur (vau). Daha sonralarda çift Gama'ya benzeyen şekli yüzünden "digama" diye adlandırılmaya başlandı.

Heta(Ͱ) Yunan alfabesi harfi olan Eta (İta)'nin eski adı idir. Arkaik Yunan alfabesinde, Η veya olarak yazılan harf, klasik ve modern Yunancan'nın İta harfi gibi sesli harf olarak değil, net Latin "H" harfi gibi sessiz harf olarak kullanıldı. Daha sonra, /ē/ sesini temsil eden sesli Η geliştiği zaman, bazı Yunan lehçesinde, (Ͱ) olarak yazılan ve /h/ sesi temsil eden yeni bir simge bulundu. Şimdi de, "heta" adı hem orijinal sessiz "H" için de, hem yeni Ͱ harfi için de kullanılıyor.

Kopa(Ϙ, Ϟ), Yunan alfabesinin eski bir harfidir. Koppa olarak da bilinir. Fenike alfabesi'nin kuf harfinden gelmektedir. Türkçedeki Qq sesine denk gelir.

Şo(Ϸ), eski Baktriya dilinin, Yunan alfabesine eklemiş olan eski bir harfidir. Şekil olarak Lâtin harfi olan Þ'ye benzese de Şo, Türkçedeki Ş sesine karşılık gelir.

San(Ϻ), Yunan alfabesinin eski bir harfidir. Şekil olarak Lâtin harfi olan M'ye benzese de Yunan San'ı, Türkçedeki S sesine karşılık gelir.

Yunancanın romanizasyonu, genelde Yunan alfabesi ile yazılan Yunanca metinlerin, Latin alfabesi ile temsili veya bunu yapmayı sağlayan bir sistemdir. Yunancanın romanizasyonu için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemler, kaynak metnin Eski Yunanca mı Modern Yunanca mı olduğuna ve arzu edilen dönüştürmenin transkripsiyon mu transliterasyon mu olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Kutsal İbranice veya klasik İbranice, İbranicenin arkaik bir formu olup, Akdeniz ile Şeria Nehri arasında kalan Kenan toprakları denen bölgede Semitik Kenan dillerinden biriydi. Ahit İbranicesi MÖ yaklaşık 10. yüzyıldan, İkinci Tapınak döneminin sonu olan MS 70 yılına kadar kullanılmıştır. Ahit İbranicesi en nihayetinde gelişip Mişna İbranicesine dönüştü ve bu dil MS 2. yüzyıla kadar devam etti. Tanah, sessiz harf iskeletinin ve Orta Çağ'da kullanılmaya başlanan sesli harf sisteminin geçirdiği evrelerin belgesel kanıtıdır. Ayrıca, kuzeydeki İsrail Krallığı ile güneydeki Yehuda Krallığı'ndaki lehçe farklılıkları da göze çarpmaktadır.

Pamfilyaca Digama(Ͷ), Yunan âlfabesinin eski bir harfidir.

<span class="mw-page-title-main">Etrüsk alfabesi</span> Orta ve Kuzey İtalyada Etrüskler tarafından kullanılan alfabe

Etrüsk alfabesi Etrüskler tarafından, İtalya'nın orta ve kuzey bölümlerinde, dillerini yazıya geçirmek için MÖ 700 ve MS 100 yılları arasında kullanıldı.