Samora Machel

Samora Machel
1. Mozambik Devlet Başkanı
Görev süresi 25 Haziran 1975 - 19 Ekim 1986
Yerine gelen	Joaquim Alberto Chissano
Kişisel bilgiler
Doğum	Samora Moisés Machel 29 Eylül 1933 Xilambene
Ölüm	19 Ekim 1986 (53 yaşında) Mbuzini, Güney Afrika Cumhuriyeti
Evlilik(ler)	Josina Mutemba (1969-1971) Graça Machel (1975-1986)

Samora Moisés Machel (29 Eylül 1933 - 19 Ekim 1986), Mozambikli askeri komutan, devrimci ve siyasetçi. Machel, Afrika ülkesi Mozambik Halk Cumhuriyeti'nin (günümüzde Mozambik Cumhuriyeti) 1975 yılında bağımsızlığını kazanmasında büyük rol oynamış, 1975 yılında üstlendiği devlet başkanlığını 1986 yılındaki ölümüne kadar yürütmüştür. 1986 yılında devlet başkanlığı uçağı Mozambik, Esvatini ve Güney Afrika Cumhuriyeti sınırlarının olduğu dağlık bölgede yere çakılmış ve Machel ölmüştür.

Samora Machel, Portekiz sömürgesi olan Mozambik’deki Gaza eyaleti Madrogoa köyünde dünyaya geldi. Ailesi çiftçilikle geçiniyordu. Machel bu köyde büyüdü ve misyonerlerin kurduğu ilkokulu bitirdi. 1942 yılında Sougene kasabasındaki ortaokula devam etti. 1954 yılıyla beraber Lourenço Marques’de(bugünkü Maputo) hasta bakıcılığı yüksek okuluna başlar.Miguel Bombarda Hastanesindeki eğitimini kayıt parasını ödeyemeyince eğitimini tamamlayamaz. Hastanede işçi olarak çalışır ve gece okuluna devam ederek eğitimini tamamlar. Bağımsızlık savaşaına katılmak üzere ülkeden çıkıncaya kadar hastanedeki işine devam eder.

Hastanede siyah hastabakıcıların beyazlara göre daha az maaş almasıyla oluşan muhalefet fikirleriyle beraber marksizme ilgi duyan Machel bu dönemdeki fikirlerini daha sonra gazetecilere şöyle aktaracaktır: “Zengin adamın köpeği adamın zenginliğinin kaynağı olan işçilerinden daha fazla aşı oluyordu.” Büyükbabaları da 19.yüzyılda Portekiz sömürge yönetimine karşı savaşmış olan Machel 1962 yılında Mozambik Kurtuluş Cephesi FRELIMO’ya katılır. 1963 yılında FRELIMO içinde askeri eğitim alacak ve 1964 yılında kuzey Mozambik’de gerçekleştirilen Portekiz Ordusuna karşı ilk saldırıda yer alacaktır. 1969 yılında FRELIMO ordusunun komutanı olacaktır. Özellikle köylüler tarafından desteklenen ordu halka silahlı savaşla devrime ulaşılabileceğini göstermek ister. Şubat 1969’da FRELIMO başkanı Eduardo Mondlane’nin suikast sonucu öldürülmesi üzerine liderlik üç kişiden oluşan kurula geçer; Samora Machel, Marcelino dos Santos ve Uria Simango. Simango partiden 1970 yılında ihraç edilince Machel başkanlık görevine geçer.

Portekiz’de 25 Nisan 1974 günü gerçekleşen Karanfil Devriminin sonucunda António de Oliveira Salazar diktatörlüğü alaşağı edilecek ve özellikle Portekiz Komünist Partisi ve sol kamuoyunun etkisiyle yıllar süren savaşların ardından sömürge ülkeleriyle bağımsızlık üzerine görüşmelere başlanır. Bağımsızlıklarını kazanan ve halihazırda Portekiz Ordusuyla savaş halinde bulunan ülkeler Angola, Mozambik, Gine-Bissau’dur. Machel’in devrimci hükûmeti başa gelince 25 Haziran 1975 günü Machel ülkenin ilk devlet başkanı, Marcelino dos Santos ise başkan yardımcısı olacaktır.^[1] Machel hemen geleneksel marksist prensipleri yerine getirmeye başlayacak, Portekizlilere ait büyük çiftliklere ve fabrikalar el koyacak, okulları tüm halka açacak ve köylüler için ücretsiz sağlık hizmeti başlatacaktır. Kırda toprak reformu yapılacak ve köyler tarım komünleri olacak şekilde birlikte örgütlenecektir.

Enternasyonalizme alanında da açılım yapan FRELIMO iktidarı, Rodezya ve ırkçı Güney Afrika yönetimlerindeki beyaz azınlığa karşı savaşan devrimci gruplara destek sağlayacak ve ülkesinde barınıp eğitim görmelerine izin verecektir. Rodezya ve Güney Afrika ise buna karşılık Mozambik’deki FRELIMO iktidarına karşı çıkan RENAMO örgütüne destek verecek ve ülkede sabotaj faaliyetleri gerçekleştirmesine yol açacaktır. Sovyetler Birliği ile iyi ilişkilere sahip olan Machel’e 1975 yılında Lenin Barış Ödülü verilecektir.

Mozambik ekonomisinin istenen seviyede gelişememesinin ardında bağımsızlıktan sonra apar topar ülkeden ayrılan Portekizli uzman ve teknik personelin ülkeden ayrılmasını gösterirler. Portekiz ile ateşkes imzalanan Eylül 1974 ile bağımsızlığın ilan edildiği Haziran 1975 arasındaki dönemde ülkedeki baskı reimine dahiledilmemiş beyazlardan kalmaları istense de yoğun bir göç yaşanacaktır. Ülkede özellikle Eylül ve Ekim aylarında FRELIMO iktidarına karşı beyazlar ve muhalif siyahlardan oluşan grupların saldırıları olmuş, bu saldırılar ise beyazlara ve muhaliflere karşı katliamlara varan aşırılıklara yol açmıştır.^[2]

19 Ekim 1986 günü Samora Machel, Zambiya’nın başkenti Lusaka’da katıldığı uluslararası bir toplantıdan Tupolev Tu-134 başkanlık uçağıyla dönerken uçağın Lebombo Dağlarına çarpması sonucu ölecektir. Kazadan toplam 10 kişi kurtulacak ancak Machel’in yanı sıra Mozambik hükûmetinde bakanlık görevi yapan yetkililerin de aralarında olduğu 24 kişi hayatını kaybedecektir. Machel’e suikast yapıldığı çeştili kaynaklarca iddia edilse de^[3] kurulan araştırma komisyonları bu iddiaları destekleyecek bir bulguya ulaşamamıştır.^[4]

Machel’in dul eşi, uçak kazasının kaza olmadığını sürekli olarak iddia etmiş ve olayın peşini bırakmayarak kocasının katillerini bulacağını belirtmiştir. 1998 yılında Graça Machel zamanın Güney Afrika cumhurbaşkanı Nelson Mandela ile evlenir.

1999 yılında uçak kazasının olduğu Mbuzini bölgesinde kazada hayatını kaybedenler için bir anıt yapılır. Güney Afrika hükûmetince finanse edilen anıtta uçakta yer alan 4 kişilik Sovyet uçuş ekibi, 2 Kübalı doktor, Zambiya ve Zaire’nin Mozambik elçileri de anılır.^[5] Ayrıca Moskova’da bir caddeye Samora Machel’in ismi verilmiştir.

• FRELIMO
• Portekiz Sömürge Savaşları