İçeriğe atla

Sami mitolojisi

Finlandiya Rovaniemi'deki Arctikum müzesinde Sámi davul

Geleneksel Sámi ruhani uygulamaları ve inançları bir tür animizm, çok tanrıcılık ve antropologların şamanizm olarak düşünebilecekleri geleneklere dayanır. Dini gelenekler, Laponya'da bölgeden bölgeye önemli ölçüde değişebilir.

Geleneksel Sami dini genellikle Animizm olarak kabul edilir. Samiler, tüm önemli doğal nesnelerin (hayvanlar, bitkiler, kayalar, vb.) bir ruha sahip olduğuna ve geleneksel Sami inançlarında sıkça görülen çok sayıda ruhun varlığına inanırlar.[1] Samilerin geleneksel inançları ve uygulamaları genellikle ölülere ve hayvan ruhlara hürmetin önemini vurgular. Ren geyiği gibi insanları ayakta tutan yerel hayvanlarla ilişki dini konular da vardır.

Tanrılar ve hayvan ruhları

Ayı ibadeti dışında doğayı gözeten Haldi gibi başka hayvan ruhları da vardır. Bazı Sami halkının Horagalles adında bir gök gürültüsü tanrısı vardır. Rana Niejta "yeşil, bereketli toprağın kızı" olarak anılır.[2] Kuzey yıldızına kadar uzanan, Fin mitolojisinde de bulunan dünya ağacının veya sütununun sembolü de bazen görülebilir.[3]

Bazı Sami halkları orman ruhunu, Laib Olmai, geleneksel olarak sürüleri olarak kabul edilen orman hayvanları ile ilişkilendirilir ve avda iyi ya da kötü şans verir. Bir yazara göre, onun iyiliği o kadar önemliydi ki, her sabah ve akşam ona dua ve adaklar sunardılar.[4]

Sieidi taşları

Balsfjord'da bir sieidi taşı

Kuzey İskandinavya'da çevredeki kırsal alanlardan farklı olağandışı arazi biçimlerine sahip ve manevi öneme sahip olduğu düşünülebilecek yerler olan sieidi taşları bulunabilir. Her ailenin veya klanın kendi yerel ruhları vardır ve onlara koruma ve iyi şans için teklifte bulunurlar. Storjunkare bazen bir insana veya hayvana benzeyen, bir dağın tepesinde veya bir mağarada veya nehirlerin ve göllerin yakınında kurulmuş taşlar olarak tanımlanır. Onlara, kışın altlarına taze dallar sererek, yazın ise yaprak veya çimen sererek onurlandırma törenleri yapılırdı. Storjunkare tüm hayvanlar, balıklar ve kuşlar üzerinde güce sahipti ve onlar için avlanan veya avlananlara şans verdi. Onlara ren geyiği teklif edilirdi ve her klanın ve ailenin kendi fedakarlık tepesi vardı.[5]

Noaidi

Bir noaidi insan dünyası ve saivo arasında bir erkek arabulucudur.

Atalar

Samilerin dünya görüşünün misyonerlerin bakış açısından en uzlaşmaz unsurlarından biri, "yaşayanların ve ayrılanların aynı ailenin iki yarısı olarak görüldüğü" fikriydi. Sami dini bu durumu temel kabul ederken, Hristiyanlar ölülerin yaşayanlarla herhangi bir ilgisi olma olasılığını kesinlikle göz ardı ettiler.[6] Bu inanç sadece bir din değil, aynı zamanda atalarıyla yaşayan bir diyalog olduğu için toplumları da aynı zamanda yoksullaştı.[7]

Tanrıların listesi

Sami dini, bölgeler ve kabileler arasında biraz farklıydı. Tanrılar benzer olsa da, adlarının yazılışı bölgelere göre değişebilir. Tanrılar da örtüşebilirdi: bir bölgede bir tanrı birkaç ayrı tanrı olarak görünebilir ve başka bir bölgede bir tanrı birkaç tanesinde birleştirilebilirdi. Bu varyasyonlar nedeniyle, birbirleriyle biraz karıştırıldılar. Samilerin ana tanrıları şunlardı:[8][9][10][11]

  • Akka - Maderakka, Juksakka ve Uksakka - kolektif bir doğurganlık tanrıçaları grubu.
  • Beaivi - güneş tanrıçası, insanlığın annesi.
  • Bieggagallis - güneş tanrıçasının kocası, insanlığın babası.
  • Bieggolmai 'Rüzgarların Adamı' - rüzgarların tanrısı.
  • Biejjenniejte - şifa ve tıp tanrıçası.
  • Horagalles - gök tanrısı.
  • Jahbme akka - ölülerin tanrıçası ve yeraltı dünyasının ve ölülerin krallığının metresi.
  • Ipmil 'Tanrı' - Hristiyan Tanrısı
  • Lieaibolmmai - avın ve yetişkin erkeklerin tanrısı.
  • Madder-Attje - Maderakka'nın kocası ve kabilenin babası. Karısı yeni doğanlara bedenlerini verirken, o onlara ruhlarını verirdi.
  • Mano, Manna veya Aske - ay tanrısı.
  • Mubpienålmaj - Hristiyanlıktaki Şeytan'dan etkilenen kötülük tanrısı.
  • Radien-attje - Yaratıcı ve yüksek tanrı, dünyanın yaratıcısı ve baş ilahi varlık. Sami dininde, o pasiftir ya da uykudadır ve genellikle dini uygulamaya dahil edilmez. Eşiyle insan ruhunu yarattı. Ayrıca Waralden Olmai olarak da adlandırıldı.
  • Raedieahkka - Radien-attje'nin karısı. Eşiyle birlikte insanlığın ruhunu yarattı.
  • Rana Niejta - bahar tanrıçası, Radien-attje ve Raedieahkka'nın kızı.[2] Rana yeşil veya verimli toprak anlamına gelir, Sami kızları için popüler bir addı.
  • Radien-pardne - Radien-attje ve Raedieahkka'nın oğlu. Pasif babasının aktif vekili olarak görevlerini ve iradesini yerine getirir.
  • Ruohtta - hastalık tanrısı ve ölüm tanrısı. Bir ata binerken tasvir edildi.
  • Stallo - vahşi doğanın korkulan yamyam devleri.
  • Tjaetsieålmaj - "suyun adamı", su, göller ve balık tutma tanrısı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "The Decline of the Sámi People's Indigenous Religion". University of Texas. 31 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b Donner (1876). "Lieder der Lappen - Lappalaisia lauluja". Suomi-sarjan Toinen Jakso, 2 Oso: 13. 
  3. ^ Leeming, pp. 135
  4. ^ Pre- and Proto-historic Finns by Abercromby, pp. 161
  5. ^ Pre- and Proto-historic Finns by Abercromby, pp. 163-164
  6. ^ The End of Drum-Time: Religious Change among the Lule Saami, 1670s-1740s. Uppsala: Almqvist & Wiksell International. 1993. 
  7. ^ "The Decline of the Sámi People's Indigenous Religion". TexasU. 31 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Hofberg, Herman, Lapparnes hednatro, 1879 ('Sami Paganism')
  9. ^ Holmberg-Harva, Uno, Lapparnas religion: (Lappalaisten uskonto, 1915), Centre for Multiethnic Research [Centrum för multietnisk forskning], Uppsala, 1987 ('The faith of the Sami')
  10. ^ Karsten, Rafael, Samefolkets religion: de nordiska lapparnas hedniska tro och kult i religionshistorisk belysning, Stockholm, 1952 ('The Sami religion')
  11. ^ Reuterskiöld, Edgar, De nordiska lapparnas religion, Norstedt, Stockholm, 1912 (The religion of the Northern Sami)

Kaynakça

  • Pre- and Proto-historic Finns. D. Nutt. 1898. 
  • Bäckman, Louise, (Ed.) (1985). Saami Pre-Christian Religion: Studies on the Oldest Traces of Religion Among the Saamis. Stockholm: Almqvist & Wiksell. 
  • European Mythology. Oxford University Press. 2003. ss. 133-141 Finnic and Other Non-Indo-European Mythologies. ISBN 9780195143614. 31 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Mısır tanrıları Mısır mitolojisinde adı geçen tanrılardır.

Monoteizm veya tek tanrıcılık, tek bir tanrının varlığına ya da Tanrı'nın birliğine duyulan inanç olarak tanımlanır. Monoteizm sözcüğü, etimolojik açıdan Yunanca mono (tek) ve theoi (tanrı) sözcüklerinden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Roma mitolojisi</span> Antik Romada yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütünü

Roma mitolojisi, Antik Roma'da yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütününe verilen isimdir. Genelde iki ana bölümü olduğu düşünülür; ilk bölüm ki daha sonraları etkin olmuştur ve edebidir, genellikle Etrüsk mitolojisindeki öğelerin Romalılaştırılmış hallerinden meydana gelir, ikinci bölüm ise daha erken dönemlerde etkin olmuş olan ve daha çok kültik olan farklı uygulama ve inançlara sahip daha özerk bir bölümdür.

<span class="mw-page-title-main">Pers mitolojisi</span>

Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz'den Hoten'e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Etrüsk mitolojisi</span> Etrüsklerin mitolojik yazın ve inançları ile birlikte yaptıkları dini adet ve uygulamalar

Etrüsk mitolojisi veya Etrüsk dini, Etrüsklerin mitolojik yazın ve inançları ile birlikte yaptıkları dini adet ve uygulamaların bütünüdür.

<span class="mw-page-title-main">Aztek dini</span>

Aztek mitolojisi veya Aztek dini, Tolteklerin çöküşünün ardından 13-16. yüzyıllar arasında Meksika Vadisi'nde önemli bir uygarlık olarak ortaya çıkan Aztekler tarafından geliştirilmiş bir inanç, efsane ve gelenekler bütünüdür. 100'den fazla tanrısıyla çok tanrılı pantheona sahip sahip Aztek dini, gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle eş zamanlı olarak aynı coğrafi bölgede ortaya çıkmış inançlar, mitler, kültürel ve kozmik imgelerden yoğun oranda etkilenmiştir. Ayrıca Aztek dini çok önemli ve sıkı bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik açıdan çok gelişmiştir. Seremoniler ve ritüeller büyük bir titizlikle, belirli takvimleri çok sıkı bir şekilde takip ederek gerçekleştirilir ve dinî olduğu kadar siyasi ve toplumsal açıdan da önem arz ederdi. Ayrıca uzun yıllar boyunca kurgu eserlerinde yer almış antik ritüellerde insan kurban edilmesi anlayışı da Aztek inancında yer etmiş, ritüellerde gerçekten insan kurban edilmiştir.

Hitit mitolojisi, Mezopotamya kaynaklarından esinlenmiş olmakla beraber, Hatti ve Hurri etkisinde de kalmıştır. Hititler, ele geçirdikleri bölgelerde tapınılan tanrı ve tanrıçalara gösterdikleri saygıdan ve onları yerel ölçekte de olsa tanımalarından dolayı "Bin Tanrılı Halk" adını almıştır.

Antik Roma'da din, kökenleri büyük ölçüde Antik Yunan ve İtalya Yarımadası'nın pagan geleneklerinden alan, inanç ve kültlerin bileşimidir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Mısır dini</span>

Antik Mısır dini, Antik Mısır toplumunun ayrılmaz bir parçası olan ve çok tanrılı ve ritüelleri karmaşık bir inanç sistemi vardı. Mevcut olduğuna inanılan ve kuvvetler ve doğa unsurları, kontrolünde olan birçok tanrılar ile Mısırlıların etkileşimi üzerinde yoğunlaşmıştır. Mısırlı din uygulamalarını tanrılar sağlamakta ve halk ise onların beğenisi kazanmak için bir çabaları vardı. Mısır'ı tarihteki kral ile aynı statüsü ile aynı olan ve aynı zamanda tanrı olan Firavunlar yönetirdi. Firavunlar bir insan olmasına rağmen, Firavunların tanrıların soyundan olduğuna inanılıyordu. Firavunlar insanlar ve tanrılar arasında arabulucu olarak görev aldılar, evrendeki düzeni korumak ve tanrıların tekliflerini yerine getirmek zorundaydılar. Mısırlılar tanrılar için muazzam tapınaklar yapmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Aborijin mitolojisi</span>

Avustralya ve Tazmanya’ya 40 bin ile 60 bin yıl önce gelen ve günümüzde bile avcı toplayıcı olarak yaşayan Aborijinler, pek çok klan ve dil grubuna ayrıldığından bir bütün olarak Aborijin mitolojisinden söz etmek zordur. Buna rağmen sözlü geleneğe dayanan yaratılış ile insan-doğa ilişkisini açıklamaya yoğunlaşan söylence ve mitolojiler arasında benzerlikler bulmak mümkündür. Aborijinler yeryüzü üzerinde mevcut canlı ve cansız tüm varlıkları kutsal olarak kabul etmekte, ata totemi kültüne dayanan bir inanç sistemi geliştirmiş olup, Rüya Zamanı adını verdikleri bir dönemde ata ruhlarının yeryüzü üzerinde dolaşarak dağ, dere, göl, deniz, bitki, hayvan ve insanları yarattığına inanmaktadırlar. Aborijin mitolojisinde en önemli tanrısal varlık her şeyden ve atalardan önce var olduğuna inanılan ‘Her şeyin Babası’ olup, çeşitli kabilelerde Baiame, Biame’, ‘Nooralie’ ve Mungan Ngour bu ruhun oğlu ise ‘Daramulun’, ‘Gayundi’, ‘Gnawdenoorte’ ve ‘Tun-dun’ adlarıyla bilinmektedir. İnanışa göre Baiame hayvanları yarattıktan sonra önce erkek ardından kadını yaratırken diğer hayvanların şikayetlerini dikkate alarak mükemmelleştirmiş, insanların uyması gereken dini kuralları ve tören geleneklerini oluştururken, Aborijin dini törenlerinde özellikle inisiasyon sırasında kullanılan 'boğa gümbürtüsü' çalgısı tjuringa veya inma'yı da insana hediye etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de din</span> Çin içerisindeki birçok din

Çin, dünyanın en eski ve sürekli öğreti ve felsefi geleneklerinin beşiği olmuştur. Çin'de batıdaki anlamıyla bire bir örtüşen bir din anlayışı hiç olmamıştır. Milattan önce 6. yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan düşünce okulları kendi içinde özgün olarak sürekli gelişmiştir. Bu yüzden Çin'de inanç sistemleri olarak Çin kültürünü tarihi boyunca şekillendiren Konfüçyüsçülük, Taoizm ve çok sonradan gelen Budizm düşünce okulları sıralanır. Bu iç içe geçmiş düşünce okulları kendi aralarında kökten farklı bir evren anlayışı taşımazlar ancak klasik anlamıyla batıda ortaya çıkan Musevilik, Hristiyanlık ve Müslümanlık dinlerinden kökten ayrıdırlar. Bu düşünce okulları öncesinde de Çin'in hem toplayıcı ve avcı şamanik toplumlarında hem de yerleşik tarım toplumları döneminde kainatın doğuşuyla ilgili anlatılan masal ve efsanelerde evrenin; klasik dinlerde olduğu gibi bir yaratıcı tarafından yaratılmasından çok her şeye hamile olan ve hiçbir şeyin henüz bir biçimi olmadığı karanlık bulamaç bir şeyden doğduğu inançları yer bulmaktadır. Bu bulamaç, karanlık hiçbir nesnenin henüz şekil almadığı ama her şeye hamile olunan bu hale masallarda Hundun, düşünce okullarında Dao denmektedir. Dao'dan Gök ve Yer yani somut ve soyut olan her şey doğar, yin ve yang değişim ilkeleriyle her şey biçim alır ve dönüşür. Günümüzde Kuantum Kuramı'nın kozmogoni görüşleri Çin'de ortaya çıkan bu evren anlayışına daha yakın durmaktadır. Gök uzayı, yer ise yıldızlar, gezegenler gibi yoğun her şeyi temsil etmektedir. Dao düşünce okulunda Gök ve Yerin ham doğası yani kendiliğindenlik hali olan Zìrán (自然)'a uyması çabasız çabayı uygulaması en uygun yönetim olarak anlatılırken, Konfüçyüsçü okullara göre ise Gök ve Yer ilişkisi hiyerarşik ele alınır, erdem ve görevlere önem verilir, dolayısıyla devletin yönetimi ve halk ile ilişkisi buna uymalıdır anlayışı hakim olmuştur. Çin imparatorları, özellikle Konfüçyüs okuluna göre Gök gibi olmalıydılar ve bu yüzden "Göğün Vekaleti"ni (Tianming) talep edip Çin efsanevi ve geleneksel pratiklerine katılırlardı. Yaygın inanç sistemi bu şekilde kendini gösterirken sonraki yüz yıllarda Batıda ortaya çıkan dinler Çin'de yayılmak istemiş olsa da halk arasında bu inanç sistemleri çok rağbet görmemiştir. Ancak günümüzde sayıları fazla olmasa da Çin'de Hristiyanlık ve müslümanlık da yaşamaktadır. 1949 Mao Zedong devriminden beri Çin, bir ateist ve Marksist kurum olan Çin Komünist Partisi tarafından yönetilmektedir. Bu dönemde bilimsel bir zemini olmayan hiçbir görüşe izin verilmedi. Dini hareketler ve kurumlar önce hükûmet kontrolü altına alındı, sonra Kültür Devrimi (1966-1976) sırasında baskıya uğradı. Devrimin yumuşama döneminde geleneksel öğretiler ve sonradan gelen dini örgütlere haklar verilmeye başlanmıştır. Hükûmet henüz beş tane öğreti ve dini resmen tanımaktadır: Budizm, Taoizm, İslam, Protestanlık ve Katoliklik. 21. yüzyılın başında kurumsal idarelerde Konfüçyüsçülük ve Çin halk gelenekleri giderek daha fazla tanınma kazanmaktadır.

Gürcü mitolojisi, Hristiyanlık etkisinin görülmeye başladığı tarihten önceki Gürcülerin mitolojisini ifade eder. Gürcü mitleri ve efsaneleri esas olarak popüler masallarla günümüze ulaşmıştır. Bu efsanelerin çoğu, 3 ve 4. yüzyıllarda Gürcistan'ın Hristiyanlaşmasıyla dini efsanelerle kaynaşmıştır.

Ajatar ya da Ajattara, Fin mitolojisine göre kötücül dişi bir ruh.

<span class="mw-page-title-main">Av ilâhları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Av ilâhları, hayvan avcılığı ve avcılık sırasında kullanılan alet ve becerilerle ilgili mitolojilerde görülen tanrı ve tanrıça figürleridir. Av ilâhları çok tanrılı dinlerdeki ortak figürlerden biridir.

Zulu mitolojisi, Güney Afrika'da yaşayan Zuluların geleneksel inaçlarına verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Kenan mitolojisi</span> dinler grubu

Kenan dini, antik Levant'ta yaşayan Kenanlılar tarafından en azından Erken Tunç Çağı'ndan Ortak Çağ'ın ilk yüzyıllarına kadar uygulanan eski Semitik dinler grubunu ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Rüzgâr tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Rüzgar tanrısı, rüzgarları kontrol eden ilahi varlıktır. Rüzgar hava ile ilişkili bir durum olduğu için hava tanrıları da bu liste içinde görülebilir. Pek çok çok tanrılı dinde görülür.

Doğurganlık tanrısı, doğurganlık, cinsellik, hamilelik, doğum ve ekinlerle ilişkili bir tanrı veya tanrıçadır. Bazı durumlarda bu tanrılar bu deneyimlerle doğrudan ilişkilidir, diğerlerinde ise daha soyut sembollerdir. Doğurganlık ayinleri ibadetlerine eşlik edebilir. Aşağıdaki, doğurganlık tanrılarının bir listesidir.

İran dinleri, Antik İran'da ortaya çıkan dinlerdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.