İçeriğe atla

Sambucus nigra

Sambucus nigra
Biyolojik sınıflandırma
Cins: Sambucus
Tür: nigra


Sambucus nigra Avrupa'nın çoğuna özgü Adoxaceae familya’sındaki çiçekli bitkiler’den oluşan bir tür kompleksi’dir.[1] Çok kullanılan isimleri mürver, kara mürver, Avrupa mürveri ve Avrupa kara mürveri‘dir.[2][3] Başta güneşli yerler olmak üzere hem ıslak hem de kuru verimli topraklar da dahil olmak üzere çeşitli koşullarda yetişir. Bitki yaygın olarak süs çalısı veya küçük ağaç olarak yetiştirilir.

Hem çiçekleri hem de yemişleri başta likör ve şarap olmak üzere çok eskilerden beri mutfakta geleneksel olarak kullanılır.[4]

Mürver yaygın olarak besin takviyesi ve geleneksel tıp’ta kullanılsa da sağlığın korunması veya hastalıkların tedavisi için herhangi bir fayda sağladığına dair bilimsel bir kanıt yoktur.[5]

Tanımı

Mürver, 6 metre (20 ft) yüksekliğe ve ene kadar büyüyen,[4] nadiren 10 metre (33 ft) yüksekliğe ulaşan, yaprak döken çalı veya küçük ağaç’tır. Gençken açık gri olan kabuk, uzunlamasına çatlaklı, lentisel’leri belirgin olan kaba gri bir dış kabuğa dönüşür.[6]

Yaprak’lar karşılıklı çiftler halinde düzenlenmiş olup 10-30 santimetre (4-12 inç) uzunluğunda, beş ila yedi (nadiren dokuz) yaprakçıkla pinnat, yaprakçıklar 5-12 cm (2-4+3⁄4 in) uzunluğunda ve 3-5 cm (1+1⁄4-2 in) eninde ve tırtıklı kenarlıdır. Genç sapların içi boştur.[7]

Hermafroditik çiçek’lerin beş organı vardır[8] ve bunlar ilkbaharın sonlarından yaz ortasına kadar 10–25 cm çapında büyük, yassı demetlerde bulunur. Tek tek çiçekleri fildişi beyazı olup çapı 5-6 milimetre (3⁄16-1⁄4 in), beş yapraklı ve sinekler tarafından tozlaşır.

Meyvesi parlak, koyu mor ila siyah bakka 3–5 mm çapındadır ve sonbaharın sonlarında sarkık salkımlar halinde büyür.[4] Mürver meyvesinin koyu rengi, zengin fenolik içeriğinden, özellikle de antosiyanin’lerden kaynaklanır.[9]

  • Çiçekler
    Çiçekler
  • Çiçek salkımları ve yapraklar
    Çiçek salkımları ve yapraklar
  • Meyve salkımı
    Meyve salkımı
  • Çınarda epifit olarak büyür
    Çınarda epifit olarak büyür

Sınıflandırma

Alttürler

Ana madde: Sambucus

Asya ve Kuzey Amerika'ya özgü, benzer olan ve bazen Sambucus nigranın alt tür’ü olarak değerlendirilen, aralarında S. nigra subsp. canadensis[10] ve S. nigra subsp. cerulea adlı yakından ilişkili başka türler de vardır.[11]

Etimoloji

Latince özel sıfat nigra "siyah" anlamına gelir ve meyvelerin derin koyu rengini ifade eder.[12] Ağaç için İngilizce terimin "eski" kelimesinden değil, Anglo Sakson dilinde ateş anlamına gelen æld kelimesinden geldiğine inanılır çünkü dalların içi boş gövdeleri ateşe hava üflemek için körük olarak kullanılırdı.[13]

Dağılım ve yaşam alanı

Sambucus nigra'nın anavatanı Türkiye kadar ulaşan doğu Avrupa'dır.[14] Britanya Adaları'nın yerlisidir ve buralarda yaygındır.[15] Dünyanın diğer birçok kıtasının bazı bölgelerine ekilmiştir.[14]

Çitler, çorak yol kenarları ve ormanlar türün tipik yaşam alanlarıdır.[8]

S. nigranın İrlanda'da çalılıklarda ve orman çalılıklarında çok yaygın olduğu kaydedilmiştir.[16][17]

Ekoloji

Yaşlı badana mantarı
Jöle kulak mantarı

Diğer mürver meyveleri gibi Sambucus nigra da mürver badana mantarı ve jöle kulak mantarına maruz kalır. S. nigra'nın yabani nüfuslarındaki güçlü kokulu çiçekleri, çiçek salkımları arasında polen aktarımına katkıda bulunabilecek çok sayıda küçük çiçek trips’ini çeker.[18]

Yaban hayatında değeri

Mürver, katır geyiği, Kanada geyiği, koyun ve küçük kuşlar gibi hayvanlar için iyi dereceli yemdir. Meyveler, başta Karabaş ötleğen’ler olmak üzere, meyve yiyen birçok kuş için önemli bir besindir.

Olgun mürver meyveleri Kuzey Kaliforniya'da göç eden şerit kuyruklu güvercinlerin en sevdiği besindir ve bazen kısa sürede bu kuşlar tüm bir çalıyı soyabilirler. Bu tür büyük ve küçük memeliler için[19] iyi bir yaşam ortamı sağlamanın yanı sıra sinek kuşları, ötleğenler ve vireolar da dahil olmak üzere pek çok kuş için yuva ortamı sağlar. Aynı zamanda spring azure kelebeğinin larva konakçısıdır.[20]

Çiçekler ve olgun meyveler (ancak olgun tohumlar dahil) dışında, bitkinin tüm kısımları memelilere zehirlidir ve siyanojenik glikozit sambunigrin (C14H17NO6, CAS numarası 99-19-4) içerir.[21] Kabuk kalsiyum oksalat kristalleri içerir.

Yetiştirme

Britanya ve Kuzey Avrupa'daki çit ve çalılıkların çok yaygın bir özelliğidir.

Bazı türler ve çeşitler alacalı veya renkli yapraklara ve diğer ayırt edici niteliklere sahiptir ve süs bitkisi olarak yetiştirilir. S. nigra f. porphyrophyllanın koyu bordo veya siyah yaprakları ve soluk pembe çiçekleri vardır.

Aşağıdaki çeşitler Kraliyet Bahçıvanlık Derneği'nin Bahçe Liyakat Ödülünü kazanmıştır:[22]

  • S. nigra f. laciniata (kesilmiş yapraklı mürver)[23]
  • S. nigra f. porfirofil 'Eva'[24]
  • S. nigra f. porfirofil 'Gerda'[25]
Soluk pembe çiçekli, mor, kesik yapraklı mürver çeşidi

Zehirlilik

Mürver bitkisinin meyveleri de dahil olmak üzere bileşenleri çiğ tüketildiğinde zehirli olabilen alkaloid’ler, lektinler ve siyanojenik glikozitler gibi çeşitli fitokimyasalları içerir.[9] Bitkinin tohumları ve tüm yeşil kısımları siyanojenik glikozitler içerir.[5] Meyvelerin, yaprakların, kabukların veya sapların tüketimi eğer uygun şekilde hazırlanmazsa mide bulantısı, kusma ve şiddetli ishal’e neden olabilir.[5][9][26] Mürver bitkisinin bileşenleri veya ürünleri hamilelikte veya alerjisi veya mide-bağırsak hastalığı olan kişilerce tüketilmemelidir.[9][26] Mürver ürünleri reçeteli ilaçlarla birlikte kullanıldığında yan etkilere neden olabilir.[9][26]

Kullanım

Koyu mavi veya mor meyveler ham hallerinde hafif zehirlidir ancak pişirildikten sonra yenilebilir.[5][27] Reçel, jöle,[27] Hint turşusu ve Pontack sosu yapmak için kullanılabilirler.

İskandinavya ve Almanya'da mürverden yapılan çorba (örneğin Alman Fliederbeersuppe) geleneksel bir yemektir.[28]

Çiçek başları Kuzey Avrupa ve Balkanlar'da içecek olarak demlenerek kullanılır. Bu içecekler ticari olarak mürver çiçeği şurubu veya Elderflower pressé olarak satılır.[29]

Avrupa'da mürver çiçeklerinden şurup veya içecek yapılır (Romence: Socată, İsveççe: fläder(blom)saft, Danca: hyldeblomstsaft / hyldedrik) ), içmeden önce su ile seyreltilir.

Bu geleneksel içeceğin son zamanlarda popülaritesi bazı ticari meşrubat üreticilerini mürver çiçeği aromalı içecekleri (Fanta Shokata, Freaky Fläder) piyasaya sürmeye teşvik etti.

Çiçekler ayrıca hafif bir hamura batırılıp daha sonra mürver çiçeği börekleri yapmak için kızartılabilir.[30]

Mürver meyvelerinden mürver şarabı yapılabilir.[27] Macaristan'da, 1  litre brendi yapmak için 50  kilogram mürver meyvesi gerektiren mürver brendi’si yapılır.

Güneybatı İsveç'te mürver çiçeğiyle tatlandırılmış snaps likörü yapmak gelenekseldir.

Mürver çiçekleri, St-Germain gibi likörlerde ve hafif alkollü köpüklü mürver çiçeği 'şampanyasında' kullanılır ancak daha alkollü ev yapımı bir çeşiti de yapılabilir.

Belçika'nın Beerse kentinde mürver meyvelerinden beers vlierke denilen bir çeşit cin (felemenkçe: jenever) yapılır.

  • Mürver reçeli
    Mürver reçeli
  • Sambuci flos: bitki çayında kullanılan kurutulmuş sambucus nigra çiçekleri
    Sambuci flos: bitki çayında kullanılan kurutulmuş sambucus nigra çiçekleri
  • 1900'de "Godfrey'in Mürver çiçekleri özü" reklamı
    1900'de "Godfrey'in Mürver çiçekleri özü" reklamı

Geleneksel tıp

Mürver geleneksel tıpta yerli halklar ve bitki uzmanları tarafından kullanılır.[5][31] Çiçek ve meyve özleri soğuk algınlığı ve grip belirtileri için kullanılır [5][9] ancak herhangi bir hastalığın tedavisinde etkili olduğuna dair çok kaliteli klinik kanıt yoktur.[5][9]

Kaynakça

  1. ^ "Flora Europaea Search Results". Rbg-web2.rbge.org.uk. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017. 
  2. ^ "Sambucus nigra". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi. 
  3. ^ "Plants profile for Sambucus nigra L. (black elderberry)". Natural Resources Conservation Service, US Department of Agriculture. 2023. 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2023. 
  4. ^ a b c RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Michael and Vikram: Dorling Kindersley. 2008. ISBN 978-1405332965. 
  5. ^ a b c d e f g "European elder". National Center for Complementary and Integrative Health, US National Library of Medicine. 1 Ağustos 2020. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  6. ^ Clapham, A.R., Tutin, T.G. and Warburg, E.F. 1968 Excursion Flora of the British Isles Second Edition Cambridge. 0-521-04656-4
  7. ^ Vedel, H. and Lange, J. 1971. Trees and Bushes in Wood and Hedgerow. p. 196. Methuen and Co. Ltd. 0416-61780-8
  8. ^ a b Parnell, J. and Curtis, T. 2012. Webb's An Irish Flora. Cork University Press. 978-185918-4783
  9. ^ a b c d e f g "Elderberry". Drugs.com. 4 Ağustos 2021. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  10. ^ "Sambucus mexicana". Calflora. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2012. 
  11. ^ "Sambucus nigra ssp. caerulea". Calflora. 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2012. 
  12. ^ Harrison, Lorraine (2012). RHS Latin for Gardeners. United Kingdom: Mitchell Beazley. ISBN 978-1845337315. 
  13. ^ "Elder (Sambucus nigra) - British trees -" (İngilizce). Woodland Trust. 30 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2017. 
  14. ^ a b "Sambucus nigra L". Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. 25 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  15. ^ "Sambucus nigra". Online Atlas of the British and Irish Flora. Biological Records Centre and Botanical Society of Britain and Ireland. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  16. ^ Hackney, P. 1992. Stewarts and Corry's Flora of the North-east of Ireland. Institute of Irish Studies The Queen's University of Belfast. 0 85389 446 9(HB)
  17. ^ Webb, D.A., Parnell, J. and Doogue, D. 1996. An Irish Flora. Dundalgan Press Ltd, Dundalk. 0-85221-131-7
  18. ^ Scott-Brown, A.S.; Arnold, S.E.J.; Kite, G.C.; Farrell, I.; Farman, D.I.; Collins, D.W.; Stevenson, P.C. (2019). "Mechanisms in mutualisms: A chemically mediated thrips pollination strategy in common elder". Planta. 250 (1): 367-379. doi:10.1007/s00425-019-03176-5 Özgürce erişilebilir. PMID 31069523. 
  19. ^ "Sambucus nigra subsp. cerulea". Fs.fed.us. 28 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017. 
  20. ^ The Xerces Society (2016), Gardening for Butterflies: How You Can Attract and Protect Beautiful, Beneficial Insects, Timber Press.
  21. ^ Campa, Cristiana; Schmitt-Kopplin, P; Cataldi, T R; Bufo, S A; Freitag, D; Kettrup, A (2000). "Analysis of cyanogenic glycosides by micellar capillary electrophoresis". Journal of Chromatography B. 739 (1): 95-100. doi:10.1016/S0378-4347(99)00375-8. PMID 10744317. 
  22. ^ "AGM Plants - Ornamental" (PDF). Royal Horticultural Society. July 2017. s. 95. 5 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ekim 2018. 
  23. ^ "Sambucus nigra f. laciniata / RHS Gardening". Apps.rhs.org.uk. 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  24. ^ "RHS Plantfinder - Sambucus nigra 'Eva'". 21 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2018. 
  25. ^ "Sambucus nigra f. porphyrophylla 'Gerda'". Apps.rhs.org.uk. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  26. ^ a b c "Elderberry". Memorial Sloan Kettering Cancer Center. 2020. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020. 
  27. ^ a b c Fagan, Damian (2019). Wildflowers of Oregon: A Field Guide to Over 400 Wildflowers, Trees, and Shrubs of the Coast, Cascades, and High Desert. Guilford, CT: FalconGuides. s. 16. ISBN 978-1-4930-3633-2. OCLC 1073035766. 
  28. ^ Jørgensen, Ulla; Hansen, Merete; Christensen, Lars P.; Jensen, Karina; Kaack, Karl (12 Mayıs 2000). "Olfactory and Quantitative Analysis of Aroma Compounds in Elder Flower (Sambucus nigra L.) Drink Processed from Five Cultivars". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 48 (6): 2376-2383. doi:10.1021/jf000005f. ISSN 0021-8561. PMID 10888553. 
  29. ^ Kikbracken, J. 1995. Easy way guide Trees. Larousse.
  30. ^ Mabey, Richard (2012). Food for free. Londra: Collins. s. 83. ISBN 978-0-00-743847-1. OCLC 761378530. 
  31. ^ "Sambucus nigra: Elderberry - European Elder, Black elderberry, American black elderberry, Blue elderberry". Plants for a Future. 17 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017. 

Ek Kaynakça

  • Blanchan, Neltje (1900). Wild Flowers: An Aid to Knowledge of our Wild Flowers and their Insect Visitors. New York: Doubleday. OCLC 16950204. 
  • Rushforth, K. (1999). Trees of Britain and Europe. HarperCollins 0-00-220013-9.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Sambucus nigra ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ihlamur</span> bitki cinsi

Ihlamur (Tilia), Malvaceae (ebegümecigiller) familyasına bağlı, Kuzey Yarımküre'nin ılıman ve yarı tropik bölgelerinde yetişen ağaç cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Meyve</span> çiğ halde yenilebilir gıda

Botanikte meyve çiçeklenmeden sonra yumurtalıktan oluşan, çiçekli bitkilerde tohum taşıyan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rezene</span>

Rezene, maydanozgiller (Apiaceae) familyasından; iki metreye kadar boylanan, iki yıllık, kokulu, otsu bitki türüdür. Anavatanı, Akdeniz havzası ve Yakın Doğu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Limon</span> turunçgillerden bir meyve

Limon, yıl boyunca büyümeyi sürdüren, küçük bir ağaç türü ve bu ağacın meyvesidir. Halk dilinde suluzırtlak, cıcık ve zıvrak da denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kara dut</span> Dutgiller familyasından bir bitki türü

Kara dut veya bilimsel adıyla Morus nigra, Güneybatı Asya ve İber Yarımadası kökenli olmakla birlikte, çok uzun süredir kültürü yapılmasından dolayı, doğal yayılış alanı tam anlamıyla bilinemeyen, Moraceae familyasına mensup, çiçekli bir bitki türüdür. Bitki, yüksek kromozom sayısı ile bilinmektedir. Bitki, Morus alba'nın siyah meyveli bireyleri ile karıştırılabilir ancak yaprağının alt yüzünün tek tip tüylerle kaplı olması ile ayırt edilir.

<span class="mw-page-title-main">Ahududu</span>

Rubus idaeus veya Ahududu ya da Frambuaz, Rubus cinsine bağlı, Avrupa ve Asya'nın kuzeyine özgü meyve veren bir bitki türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Gilaburu</span> Ağaç türü

Gilaburu veya bilimsel adıyla Viburnum opulus; Caprifoliaceae familyasına mensup; Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Asya'ya özgü çiçekli bir bitki türüdür.

<i>Sambucus</i>

Sambucus, Adoxaceae familyasına bağlı bir bitki cinsidir. Önceleri hanımeligiller (Caprifoliaceae) familyası içerisinde değerlendirilmekle birlikte son yıllarda Adoxaceae familyasıyla kesin genetik akrabalığı ortaya çıkmıştır. Dünya üzerindeki dağılımı astorpikal bölgelerde yoğunlaşmıştır. Hem kuzey hem de Güney yarımkürede yetişmesine karşın Kuzey'de daha yaygındır. Güney yarımkürede çoğunlukla Avustralya ve Güney Amerika ülkelerinde görülür.

<span class="mw-page-title-main">Ortanca</span>

Anayurdu Japonya olan ortanca, 70-75 cinsiyle Asya ve Amerika'nın yerel bitkisi olup, gösterişli çiçekleri nedeniyle Dünyanın birçok yerinde yaygın olarak yetiştirilen, 1-3 metre arası boylanabilen, kışın yapraklarını döken, çalı gövdeli bir süs bitkisidir. En büyük tür çeşitliliği doğu Asya'da özellikle Kore, Çin ve Japonya'dadır.

<i>Lonicera</i>

Lonicera (Hanımeli), Caprifoliaceae familyasına ait, çalı ve/veya sarmaşık grubundan bir bitkidir. Yaklaşık 180 türü vardır, bunun 100 kadarı Çin'dedir. Avrupa ve Kuzey Amerika'da 20şer türü vardır. En çok bilinen türleri Lonicera periclymenum, Lonicera japonica ve Lonicera sempervirens dir.

<span class="mw-page-title-main">Civanperçemi</span> papatyagiller familyasının üyesi olan çiçekli bitki

Civanperçemi, Papatyagiller familyasının üyesi olan çiçekli bir bitkidir. Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika gibi kuzey yarımkürenin ılıman bölgelerine özgüdür. Yol kenarları, çayırlar, tarlalar ve kıyı kesimleri gibi hem nemli hem de kuru bölgeler için ortak olan civanperçemi, hayvancılıkta yem olarak kullanılması amacıyla Yeni Zelanda ve Avustralya gibi yerlere de götürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Yoğurt otu</span>

Galium aparine Rubiaceae ailesine mensup bir bitkidir.

<i>Geranium sylvaticum</i>

Orman turnagagası, Orman ıtırı veya bilimsel adıyla Geranium sylvaticum, turnagagasıgiller familyasından çiçekli bitki türüdür. Avrupa ve Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesinde yaygındır. Ayrıca Türkiye'nin Bolu ve Bursa illerinde de bu türe rastlanmıştır.

<i>Dianthus deltoides</i>

Dianthus deltoides, Batı Asya ve Avrupa ‘nın çoğuna özgü Dianthus türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Asma</span> asmagillerden, dalları çardak üzerine yayılan üzüm vb. bitkiler.

Vitis, çiçekli bitki Vitaceae familyasındaki asma bitkilerinin kabul edilen 79 türünün bir cinsidir.

<i>Pyrus communis</i> bitki türü

Pyrus communis, Rosaceae (gülgiller) familyasından bir ağaç türü.

Mahonia aquifolium, Kuzey Amerika'nın batısına özgü Berberidaceae familyasından bir çiçekli bitki türüdür. 1-3 metre boyunda ve 1,5 m genişliğinde büyüyen yaprak dökmeyen bir çalıdır. Bitki dikenli yaprakçıklardan oluşan pinnate yaprakları ve erken ilkbaharda açan yoğun sarı çiçek kümeleri ve sonrasında koyu mavimsi-siyah meyveler ile belirgindir.

<span class="mw-page-title-main">Pandanaceae</span>

Pandanaceae, Batı Afrika'dan Pasifik'e kadar Eski Dünyanın tropik ve subtropik bölgelerine özgü bir çiçekli bitki ailesidir. Pandanus amaryllifolius ve karuka gibi türler önemli besin kaynakları olmak üzere, en önemlisi tip cinsi Pandanus olan beş cinste toplam 982 bilinen tür içerirler. Aile muhtemelen Geç Kretase döneminde ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz hardal</span>

Beyaz hardal, Brassicaceae familyasına ait bir yıllık bitkidir. Bazen Brassica alba veya B. hirta olarak da adlandırılır. Tohumları için yetiştirilir ve hardal sosu yapmakta, yem bitkisi olarak veya yeşil gübre olarak kullanılır. Menşei Akdeniz bölgesi olduğu düşünülse de günümüzde dünya çapında yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Viburnum tinus</span>

Viburnum tinus, aynı zamanda laurustinus veya laurestine olarak da bilinen, Akdeniz bölgesi, Avrupa ve Kuzey Afrika'ya özgü çiçekli bir bitki türüdür. Latince "Laurus" adı, yapraklarının defne yapraklarına benzerliğinden dolayı gelir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.