Sally ve Anne testi
Sally ve Anne testi, gelişimsel psikolojide bir kişinin diğerlerine yanlış inançlar atfetmek konusunda sosyal bilişimsel yeteneklerini ölçmek için kullanılır. (Wimmer & Perner, 1983).
Testin içeriği
Testi yapan "Sally" ve "Anne" adında iki oyuncak bebek kullanır. Sally’nin bir sepeti ve Anne’in bir kutusu vardır. Teste tabi tutulanlara (genelde çocuklar) basit bir parodi oynanır. Sally sepetine bir misket koyar ve sahneden ayrılır. Sally orada değilken ve ne olduğunu göremezken Anne Sally’nin sepetinden misketi alır ve kendi kutusuna koyar. Sally daha sonra geri döner ve çocuklara Sally’nin misketi için nereye bakacağını düşündükleri sorulur. Çocuklar, eğer Sally’nin ilk olarak içinde olmadığını bilmediğinden misketini aramak için sepetine bakacağını anlarlarsa testi "geçer".
Dört yaşın altındaki normal çocuklar ve her yaştan otistik çocukların tamamı Sally’nin misketinin alındığından habersiz olduğunun farkına varmadan "Anne'in kutusu" diye cevap verecektir.
Baron-Cohen’in otizmde zihin teorisi çalışmalarında, 61 çocuk "Sally" ve "Anne" ile test edilmiştir.[1]
Bebekler tanıtıldıktan sonra çocukların bebeklerin adını anlayıp anlamadıkları test edilmiştir (Adlandırma sorusu).
Bundan sonra Sally bir misket alır ve sepetine saklar. Daha sonra yürüyüş yapmak için odadan çıkar. Sally dışarıdayken, yani onun haberi olmadan, Anne Sally’nin sepetinden misketi alır ve kendi kutusuna koyar. Sally döner ve çocuğa anahtar soru sorulur: 'Sally misketi için nereye bakacak? ' (İnanç sorusu).
Daha sonra iki kontrol sorusu sorulmuştur: Gerçeklik sorusu ve bellek sorusu.
Gerçeklik sorusu "Aslında misket nerededir? " dir. Bu çocuğun misketin sepetten kutuya aktarıldığına dikkat edip etmediğinden emin olmak içindir.
Bellek sorusu "Misket başlangıçta neredeydi?" dir. Bu soru Sally’nin misketi nerede bıraktığını çocuğun unutmadığından emin olmak için sorulur.
Çocuğun bu testi geçebilmesi için 'inanç sorusunu' başarması gerekir. Çocuk Sally’nin kendi inançları olduğunu ve bunların gerçeklerle örtüşmediğini göstermesi gerekir. 'İnanç sorusunun' doğru cevabı Sally’nin sepetini göstermektir. Bu çocuğun, Sally’nin misketinin kendi sepetinde olduğuna inandığını bildiğini gösterecektir. Doğru olmayan cevap Anne’în kutusunu göstermektir çünkü Sally, Anne’in misketi kendi kutusuna sakladığını bilmemektedir.
Yorumu
Bu testi geçen çocukları iki farklı inanç kümesi olduğunu anladıkları varsayılır:
- kendi inançları, kendi gördükleri, duydukları, anımsadıkları, hayal ettikleri üzerine kurulmuş olan ve
- diğerlerinin inançları, onların gördükleri, duydukları üzerine kurulmuş olan.
Bu testi geçen çocukların şu zihinsel yeteneklere sahip olduklarına inanılır:
- diğer kişilerin, kendilerininkilerden farklı algıları, duyguları, inançları ve düşünceleri olacağını ayırt edebilmek;
- diğerlerinin, kendilerinin bildiği her şeyi bilemeyeceğini ayırt edebilmek;
- diğer kişilerin düşüncelerini ve duygularını anlayabilmek;
- diğer kişilerin başkalarıyla olan ilişkilerini öngörebilmek.
Testten geçemeyen çocuklar için bazı psikologlar "zihin teorisi" eksikliğinden söz eder. Bu bağlamda "zihin" algı, inanç, düşünce ve bellek gibi psikolojik süreçler anlamında kullanılır. Ancak Sally ve Anne testinde başarılı olamamak zihinsel durumların farkında olmamak anlamına gelmez.
Büyük insansı maymunlar ve diğer maymunlar
Diğer büyük insansı maymunların insan benzeri zihin teorisi olmadığı bilindiğinden, bunun atalarımızın diğer büyük insansı maymunlardan ayrıldıktan sonra oluştuğu varsayılmaktadır. Suddendorf, bunun 1,8 milyon yıl önce "Homo erectus" ile oluştuğunu önermiştir.
Eleştiriler
Açıkçası, testte oynanan senaryo Sally’nin misketin yeri hakkındaki beklentilerini belirlemek için yeterli bilgi vermemektedir. Örneğin, Sally ve Anne’in daha önce misketin olası yerleri hakkında konuşup konuşmadıkları söylenmemektedir. Dolayısıyla "Bilmiyorum" bir anlamda en doğru cevaptır.
Olumlu bir cevap ancak durum hakkında belirtilmeyen kısımlar üzerine varsayımlarda bulunarak verilebilir. Yapılabilecek birçok varsayım kümesi bulunur ve verilebilecek az sayıda cevap olması nedeniyle testin birçok olası varsayımı yeterli derecede ayırt edemediğini göstermektedir. Ayrıca cevapları "geçer" ve "geçmez" olarak kategorilendirmek bu bilgilerin çoğuna ulaşmayı da engeller. Geçmek için çeşitli yollar vardır ve kalmak için ise daha da fazla yol bulunur.
Bu sorunlar nedeniyle testi tanı aracı olarak kullanmanın sınırları bulunur. Testin standart yorumu sosyal anlayışın gelişiminin en yaygın modelinin belirli bir aşamasını tanımlar ama standart modeli izlemeyenlere uygulandığında yanıltıcı olabilir.
Notlar
- ^ Baron-Cohen S, Leslie AM, Frith U (1985). "Does the autistic child have a 'theory of mind'?" (PDF). Cognition. 21 (1). ss. 37-46. doi:10.1016/0010-0277(85)90022-8. PMID 2934210. 28 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Şubat 2008. (İngilizce)
- Suddendorf T. & Whiten, A. (2001). "Mental evolution and development: evidence for secondary representation in children, great apes and other animals." Psychological Bulletin, 629–650. (İngilizce)
