İçeriğe atla

Salih el-Ali

Salih el-Ali
Arapça: صالح العلي
Salih el-Ali 1919 İsyanı sırasında
DoğumSalih Ahmed el-Ali
1883
Eş-Şeyh Bedir, Osmanlı Suriyesi, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm13 Nisan 1950 (65-66 yaşlarında)
Tartus, Suriye
Tanınma nedeni1919 Nusayri İsyanı'nın komutanı

Salih el-Ali veya Şeyh Salih Ahmed el-Ali (Arapça: الشيخ صالح أحمد العلي) (1884, eş-Şeyh Bedir - 13 Nisan 1950, Tartus), Büyük Suriye İsyanı'ndan önce Suriye'deki Fransız Mandası'na karşı ilk isyanlardan biri olan 1919 Suriye İsyanı'nı komuta eden Suriyeli bir Nusayri liderdi.[1]

Arka plan

Salih el-Ali, 1883 yılında Suriye'nin kuzeybatısındaki El Nusayriye Dağları'nda yer alan Şeyh Bedir'de Nusayri ileri gelenlerinden bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Suriye'den çekilmelerinden önce 1918 yılında Osmanlılarla çatıştığı[2] ve babasının eşini taciz eden iki Osmanlı askerini öldürdüğü bildirilmektedir. Bu eylem ona bir asi olarak yerel bir ün kazandırdı. Yerel efsaneye göre babasının ölümünden sonra onun için bir türbe inşa etti ve burada mucizeler gerçekleştirdi.[3]

Fransızlara karşı isyan

Ana madde: 1919 Nusayri İsyanı

İsyanın başlangıcı

1918'de Fransızlar Suriye kıyılarını işgal etti ve iç bölgelere doğru ilerlemeye başladı. 15 Aralık 1918'de Salih el-Ali, Şeyh Bedir kasabasında önde gelen Nusayri ileri gelenlerini bir toplantıya çağırdı. El-Ali, katılımcıları Fransızların Suriye kıyılarını işgal ederek bölgeyi ülkenin geri kalanından ayırma niyetinde olduğu konusunda uyardı ve onları ayaklanmaya ve Fransızları Suriye'den kovmaya çağırdı. Fransız yetkililer toplantıyı duyduklarında, Salih el-Ali'yi tutuklamak için Kadmus'tan Şeyh Bedir kasabasına bir kuvvet gönderdiler. El-Ali ve adamları bu kuvveti Vadi El-Uyun'un batısındaki Niha köyünde pusuya düşürdüler. Fransız kuvvetleri yenilgiye uğradı ve 35'ten fazla kayıp verdi.[2]

İsyanın organizasyonu

Soldan sağa doğru oturanlar: Şükri el-Kuvvetli (geleceğin devlet başkanı), Sadullah el-Cabiri (geleceğin başbakanı), Rida eş-Şurbaci (Ulusal Blok'un kurucularından), 1919 Suriye Kıyı İsyanı'nın komutanı Şeyh Salih el-Ali. Ayaktakiler Hacı Edib Heir (solda) ve Halep İsyanı'nın komutanı İbrahim Hananu

İlk zaferden sonra Ali, isyancılarını kendi genel komutanlığı ve askeri rütbeleri olan disiplinli bir güç olarak örgütlemeye başladı. Ordu yerel halk tarafından desteklendi ve bazı kadınlar su ve yiyecek sağlayarak tarlalarda çalışan erkeklerin yerini aldı.[2] El-Ali ayrıca Halep'te İbrahim Hananu'nun isyanı, Telkele'de Dandaşi aşiretinin ayaklanması ve Antakya'da Suphi Bereket'in isyanı ile de ittifak kurdu. Ayrıca o dönemde Fransa ile savaş halinde olan Türkiye'den Kemal Atatürk'ten de para ve silah yardımı aldı.[1]

Temmuz 1919'da Fransızların isyancı mevzilerine yönelik saldırılarına misilleme olarak el-Ali, Fransızlarla müttefik olan birkaç İsmaili köyüne saldırdı ve işgal etti. İki taraf arasında bir ateşkes imzalandı, ancak Fransızlar Kaf el-Jaz köyünü işgal edip yakarak ateşkesi ihlal etti. El-Ali, Fransızların kendisine karşı askeri operasyonlarını yürüttüğü Kadmus'a saldırarak ve burayı işgal ederek misilleme yaptı.[2]

Son aşamalar

Fransızlar, 24 Temmuz 1920'de Meyselun Muharebesi'nde geçici bir orduyu yenerek Şam'ı ele geçirdikten sonra güç dengesi Fransızların lehine değişmeye başladı. Bu sıralarda el-Ali, İbrahim Hananu'nun aracılığı ile Güney Anadolu'da Fransız işgaline karşı savaşan Türk Kemalist güçleriyle işbirliği yapmaya başladı. Ocak 1921'de doğrudan Mustafa Kemal'e hitaben yazdığı ve Fransızlara karşı ortak "cihat" için silah istediği mektup Ankara'daki Türk ATASE askeri arşivlerinde muhafaza edilmektedir.[4] Kasım 1920'de General Henri Gouraud, Nusayriye Dağları'nda Salih el-Ali'nin kuvvetlerine karşı tam teşekküllü bir harekât düzenledi. El-Ali'nin eş-Şeyh Bedir köyüne girdiler ve birçok Nusayri ileri gelenini tutukladılar. El-Ali kuzeye kaçtı, ancak büyük bir Fransız kuvveti mevzilerini ele geçirdi ve el-Ali saklanmaya başladı.[2] Lazkiye'de toplanan bir Fransız askeri mahkemesi onu gıyabında ölüme mahkûm etti.[1]

Sonraki yıllar

Şeyh Salih el-Ali

El-Ali, General Gouraud 1922'de genel af ilan edene kadar saklandı. Evine döndü ve 13 Nisan 1950'de Tartus'ta ölene kadar tüm siyasi faaliyetlerden uzak durdu.[1]

Miras

Salih el-Ali, Suriye'nin bağımsızlığını kazanmasından sonra tanınan bir şahsiyet haline geldi. El-Ali, 1922'den bu yana ilk kez kamuoyu önüne çıktığında, 17 Nisan 1946'daki Tahliye Günü kutlamalarında Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli'nin onur konuğu oldu.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Moubayed, Sami M. (2006). Steel & Silk: Men & Women Who Shaped Syria 1900–2000. Cune Press. ss. 363-364. ISBN 1-885942-41-9. 
  2. ^ a b c d e Moosa, Matti (1987). Extremist Shiites: The Ghulat Sects. Syracuse University Press. ss. 282-283. ISBN 0-8156-2411-5. 
  3. ^ Douwes, Dick (2011). "Modern History of the Nizari Ismailis of Syria". Farhad Daftary (Ed.). A Modern History of the Ismailis: Continuity and Change in a Muslim Community. I. B. Tauris. s. 33. ISBN 9780857735263. 
  4. ^ Winter, Stefan (2016). A History of the 'Alawis: From Medieval Syria to the Turkish Republic. Princeton University Press. ISBN 9780691173894. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2022. s. 244-254

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arap Alevileri</span> Dini ve etnik topluluk

Aleviler, Arap Alevileri veya Nusayriler, çoğunlukla Levant bölgesinda yaşayan, dini ve etnik bir topluluktur. Şiiliğin erken dönemlerinde ortaya çıkan bir Galiyye kolu olduğu düşünülmektedir. On iki imamcı mezhebin ilk imamı olarak saygı duyulan Ali bin Ebu Talib, Alevi inancının bazı yorumlarında ilahi bir varlık olarak görülmektedir. Grubun 9. yüzyılda İbn Nusayr tarafından kurulduğuna inanılmaktadır. Bu nedenle Alevilere "Nusayri" de denilmektedir, ancak bu ifade günümüzde topluluğa mensup kişilerce tercih edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Henri Gouraud</span> Fransız asker (1867-1946)

Henri Joseph Étienne Gouraud, Fransız asker. Mayıs 1915'te yönetimindeki 10. tümenle Çanakkale Savaşı'na katılmış. Haziran 1915'te Birinci Kerevizdere Muharebesi ve Zığındere Muharebesi sırasında sağ kolu kopmuş, iki bacağı da kırılmıştır. Tekrar askeri hizmete geri dönen Gouraud, Fas ve Avrupa'da çeşitli görevlerde bulundu.

2011'den bu yana Suriye İç Savaşı'nın bir sonucu olarak, savaşta farklı gruplar tarafından kullanılan ve Suriye'yi temsil etmek için kullanılan en az iki bayrak var. Baas Partisi liderliğindeki Suriye Arap Cumhuriyeti'nin görevdeki hükümeti, başlangıçta Birleşik Arap Cumhuriyeti tarafından kullanılan kırmızı-beyaz-siyah üç rengini kullanırken, Suriye Ulusal Koalisyonu gibi Suriyeli muhalif gruplar yeşil-beyaz-siyah üç rengini kullanıyor. Bu bayrak ilk olarak Suriye Mandası tarafından kullanılan "bağımsızlık bayrağı"ydı.

<span class="mw-page-title-main">Alevi Devleti</span> Fransız Suriye Mandasındaki eski devlet

Alevi Devleti veya Nusayri Devleti, 1922'ye kadar Alevi Bölgesi olarak adlandırıldı, başlangıcından 1922'de Suriye Federasyonu'na entegrasyonuna kadar yerel olarak baskın olan Arap Alevilerinden oluşan, I. Dünya Savaşı'ndan sonra günümüz Suriye'sinin kıyısında bir Fransız manda bölgesiydi. Milletler Cemiyeti Fransız Mandası 1920'den 1946'ya kadar sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Fransız Suriye ve Lübnan Mandası</span> Günümüzdeki Suriye ve Lübnan topraklarında 1923-1946 yıllarında Fransa egemenliğinde kalmış manda yönetimi

Fransız Suriye ve Lübnan Mandası (1923-1946), Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun bölünmesi sonrasında Suriye ve Lübnan'la ilgili olarak kurulan bir Milletler Cemiyeti mandası. Manda sisteminin sömürgecilikten farklı olması gerekiyordu, yöneten ülke, sakinleri kendi kendini yönetmeye uygun kabul edilene kadar mütevelli olarak hareket etmeyi amaçladı. Bu noktada, görev süresi sona erecek ve bağımsız bir devlet doğacaktı.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı Suriye Cephesi</span>

I. Dünya Savaşı sırasında İngilizler, Osmanlı kuvvetlerini hızlı bir şekilde mağlup etmek için Arabistan'da bulunan Araplar ile anlaştılar. Bu antlaşma ile Araplar savaş bitince bağımsız olacaklardı. Fakat Rusya'da gerçekleşen Bolşevik İhtilali sırasında Vladimir Lenin, Rus Çarlığı sırasında imzalanan gizli antlaşmaları gün yüzüne çıkardı. Bu antlaşmalardan bir tanesi Sykes-Picot Anlaşmasıydı. Bu antlaşmaya göre Orta Doğu'yu İngilizler ve Fransızlar tarafından paylaşılıyordu. Bundan sonra toplanan San Remo Konferansında da Araplara bağımsızlık söz konusu bile değildi. Bunun üzerine Araplar silahlandı.

<span class="mw-page-title-main">Fransa-Suriye Savaşı</span> Fransa-Suriye askerî ilişkileri

Fransa-Suriye Savaşı 1920'de yeni kurulan Suriye Arap Krallığı'nın Haşimi hükümdarları ile Fransa arasında gerçekleşti. Meyselun Muharebesi'nde doruğa ulaşan bir dizi çatışma sırasında Fransız kuvvetleri, 24 Temmuz 1920'de Şam'a girerek Haşimi hükümdar Kral Faysal ve yandaşlarının güçlerini yendi. 25 Temmuz'da Suriye'de, Alaeddin ed-Dürubi'nin başkanlığında yeni bir Fransız yanlısı hükûmet ilan edildi ve Suriye bölgesi sonunda Suriye ve Lübnan Mandası altında birkaç bağımlı devlete bölündü. Irak'taki yeni mandadaki konumlarından endişe duyan İngiliz hükümeti, kaçak Faysal'ı Irak'ın yeni kralı ilan etmeyi kabul etti.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Hananu</span> Suriyeli siyasetçi (1869–1935)

İbrahim Hananu veya İbrahim Hanano (1869-1935), bir Osmanlı Kürt belediye yetkilisi ve daha sonra kuzey Suriye'deki Fransız varlığına karşı çıkan bir isyanın lideriydi. Kuzey Suriye'de önemli miktarda toprak sahibi olan Kürt kökenli bir ailenin üyesiydi. ve Hananu ailesi Kürt Rişvan aşiretindendir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Arap Krallığı</span> 1919-1920 Batı Asyada fiili devlet

Suriye Arap Krallığı ; varlığı dört aydan biraz fazla sürmüş, Hicaz Krallığı'ndan sonra kurulmuş ikinci modern Arap devleti. Kısa süreli bu devletin yöneticisi, Mekke emiri Hüseyin'in oğlu I. Faysal'dı. Tüm Büyük Suriye'de hak iddia etmesine rağmen, Faysal hükûmeti ancak sınırlı bir bölgeyi kontrol ediyordu ve varlığı da Birleşik Krallık'ın desteğine bağlıydı. İngiltere ise, Fransa ile birlikte genel olarak, Büyük Suriye fikrine karşıydı ve Faysal'ı kral olarak tanımayı reddediyordu. Nihayetinde, Faysal'a bağlı birlikler, 25 Temmuz 1920'de, Fransız kuvvetlerine teslim oldular.

<span class="mw-page-title-main">Halep Devleti</span> Fransız Suriye Mandasındaki eski devlet

Halep Eyaleti San Remo Konferansı ve Kral I. Faysal'ın Suriye'deki kısa ömürlü monarşisinin çöküşünü takiben, Fransa'nın Levant Yüksek Komiseri General Henri Gouraud tarafından Suriye'nin Fransız Mandası'nda kurulan beş devletten biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Devleti</span> 1925ten 1930a kadar Fransız manda bölgesi

Suriye Devleti, Halep Devleti ile Şam Devleti'ni birleştiren 5 Aralık 1924 tarihli kararname - 1 Ocak 1925 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere - ile oluşturulan bir Fransız Manda devletiydi. Halep Devleti, Şam Devleti ve Nusayri Devleti için merkezi bir meclis sağlayarak oluşturulan Suriye Federasyonu'nun (1922-1924) halefiydi. Nusayri Devleti, Suriye Devleti'ne katılmadı.

<span class="mw-page-title-main">Suriye'nin modern tarihi</span> 1918 sonrası Suriye tarihi

Suriye'nin modern tarihi, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlıların Suriye üzerindeki kontrolünün Fransız kuvvetleri tarafından sona erdirilmesi İşgal Edilmiş Düşman Toprakları Yönetimi'nin kurulmasıyla başlar. Kısa ömürlü Suriye Arap Krallığı 1920'de ortaya çıktı, ancak kısa bir süre sonra Fransız Mandası halini aldı. Manda, kısa ömürlü özerk Halep Devleti, Şam Devleti, Nusayri Devleti ve Cebel el-Dürzi Devleti'ni kurdu. Özerklikler 1930'da Mandatör Suriye Cumhuriyeti'ne dönüştürüldü. Suriye Cumhuriyeti, Nisan 1946'da bağımsızlığını kazandı. Cumhuriyet, Arap-İsrail Savaşı'na katıldı ve 1950'ler ve 1960'lar boyunca siyasi istikrarsızlık durumunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Ata Bey el-Eyyubi</span> Suriyeli siyasetçi (1877-1951)

Ata Bey el-Eyyubi Suriye devlet başkanı ve başbakanı olarak görev yapan bir Osmanlı memuruydu. Suriye'nin Şam kentinde, önde gelen bir siyasi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi, İstanbul'da kamu yönetimi okudu ve profesyonel kariyerine Osmanlı kamu hizmetinde başladı.

<span class="mw-page-title-main">Meyselun Muharebesi</span> Fransa-Suriye Savaşında bir muharebe

Meyselun Muharebesi, Meyselun Geçidi Muharebesi veya Han Meyselun Muharebesi olarak da adlandırılır, Suriye Arap Krallığı güçleri ile Fransız Levant Ordusu arasında 24 Temmuz 1920'de Şam'ın yaklaşık 25 kilometre batısında Anti-Lübnan Dağları'ndaki Han Meyselun yakınlarında yapılan dört saatlik bir savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Sultan el-Atraş</span> Önde gelen Arap Dürzi lider ve Suriye milliyetçisi

Sultan el-Atraş,, yaygın olarak bilinen adıyla Sultan Paşa el-Atraş, önde gelen bir Suriye milliyetçisi Arap Dürzi lider ve Suriye Devrimi'nin (1925-27) başkomutanıydı. Fransızlara karşı savaştı. Suriye ve Dürzi tarihinin en etkili isimlerinden biri olarak Cebel el-Dürzi'nin ve genel olarak Suriye'nin kaderinin belirlenmesinde önemli bir rol oynadı.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Suriye İsyanı</span> Suriye ve Lübnan Mandasındaki Fransız yönetimine karşı 1925-27 ayaklanması

Büyük Suriye İsyanı, 1925 İsyanı veya Büyük Suriye Devrimi, 1925 ile 1927 yılları arasında Suriye Devleti ve Büyük Lübnan genelinde yaşanan genel bir ayaklanmadır. Önde gelen isyancı güçler, Sünni, Dürzi, Alevi ve Hristiyan grupların katıldığı güney Suriye'deki Cebel el-Dürzi Devleti savaşçılarından oluşuyordu. Ortak amaç, I. Dünya Savaşı'nın ardından Türk yönetiminden Fransız yönetimine geçen yeni manda bölgelerindeki Fransız egemenliğine son vermekti.

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahman Şehbender</span> Suriyeli siyasetçi (1879-1940)

Abdurrahman Şehbender, Suriye'deki Fransız Mandası döneminde önde gelen bir Suriyeli milliyetçi ve Fransız otoritesiyle uzlaşmanın önde gelen bir muhalifiydi. Arap milliyetçiliğine olan bağlılığı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve onun "Türkleştirme" politikaları dönemine kadar uzanmaktadır. Birinci Dünya Savaşı sırasında Arap İsyanı'nı destekledi ve kısa bir süre Emir Faysal'ın dışişleri bakanlığını yürüttü.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf el-Azma</span> Suriye savaş bakanı (1883-1920)

Yusuf el-Azma, Ali Rikabi ve Haşim el-Etasi hükûmetlerinde Suriye savaş bakanı ve Kral I. Faysal döneminde Arap Ordusu genelkurmay başkanıydı. Ocak 1920'den Meyselun Muharebesi sırasında Fransız istilasına karşı Suriye kuvvetlerine komuta ederken ölümüne kadar savaş bakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">1919 Alevi İsyanı</span> Suriyedeki Fransız yönetimine karşı 1919-21 ayaklanması

Alevi İsyanı, Şeyh Salih el-Ali liderliğinde İşgal Edilmiş Düşman Toprakları Yönetimi'nin Fransız yetkililerine karşı ve daha sonra Fransa-Suriye Savaşı'nın bir parçası olarak Suriye'de yeni kurulan Fransız Mandası'na karşı, özellikle kıyıdaki Cebel Ensariye dağlık bölgesinde gerçekleşen bir isyandı. İsyan, Suriye'deki Fransız güçlerine karşı ilk silahlı direniş eylemlerinden biriydi ve lideri Şeyh Salih, Şam'daki geçici Arap hükûmetine bağlılığını ilan etti. İbrahim Hananu'nun Halep kırsalındaki isyanı ve Suphi Bereket'in Antakya'daki isyanı da dahil olmak üzere ülkedeki diğer Fransız karşıtı isyanların liderleriyle koordinasyon kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Hananu İsyanı</span> 1920-21 yılları arasında Kuzey Suriyede Fransız kuvvetlerine karşı isyan

Hananu İsyanı, 1920-1921 yıllarında Suriye'nin kuzeyinde, özellikle Halep'in batı kırsalında yoğunlaşan Fransız askerî güçlerine karşı bir isyandı. İsyana verilen destek, Suriye'de Fransız Mandası'nın kurulmasına karşı muhalefetten kaynaklanıyordu. İsmini önde gelen komutanı İbrahim Hananu'dan alan isyan esas olarak Cebel Harim, Cebel Kusayr, Cebel Zaviye ve Cebel Sahyun bölgelerindeki dört müttefik isyandan oluşuyordu. İsyancılar kırsal kesimdeki liderler tarafından yönetiliyordu ve çoğunlukla Fransız güçlerine karşı gerilla saldırıları düzenliyor ya da önemli altyapılara sabotaj yapıyorlardı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.