İçeriğe atla

Salata

Yeşil salata tabağı.
Karışık salata
Karışık salata
Karnabahar salatası

Salata, genellikle sebze veya meyvelerden oluşan sade karışım ya da üzerine yoğurt ya da salata sosu dökülmesiyle hazırlanan ve yemeklere eşlik eden yiyecek karışımı. Kimi zaman içine et ya da peynir gibi yiyecekler de konulur. Mevsimine ve yapıldığı yöreye özgü sayısız çeşidi yapılır. Antik Çağda Romalılar, Yunanlar ve Persler ot ve yeşillikleri karıştırarak karışık salata benzeri bir yemek yapmaktaydı.[1][2]

Etimoloji

Türkçedeki salata kelimesi İtalyanca salata (> insalata) kelimesinden dilimize geçmiştir[3] ve köken olarak Latince sal ("tuz") kelimesine dayanır.

Arka yapı

Et yemeğin yanında servis edilen basit bir salatada pişmemiş yeşillik dışında pişmiş sebzelerle de kullanılabilir. Tarhun, maydanoz, frenk maydanozu, frenk soğanı, menekşe, hodan ve geyik otu gibi taze otlar ve çiçekler dışında jülyen kesilmiş pancar, katı yumurta, trüf, salata sosuna batırılmış sarımsaklı ekmek kabukları ve kornişon gibi malzemeler de salataya garnitür olabilir.[4]

Basit salatalar için hazırlanan soslar genel olarak vinaigrette tarzı soslardır. Yağ dışında şarap sirkesi, hardal, tuz ve biber içerir. Bu basit vinaigrette sosun birçok çeşidi vardır:[4]

İsmi Kullanıldığı salatalar Sosun malzemeleri
Domates suyu Kabak, patates, yer elması Kaynatılarak azaltılmış taze domates suyu, yağ, sirke, tuz, biber
Domuz yağı Yaban hindiba, kırmızı lahana, mısır salatası, karahindibaDomuz pastırmasından yağ, tuz, biber, ısıtılmış sirke
Gasconne Hindiba, escarole Ezilmiş sarımsak, yağ, sirke, tuz, biber, sarımsaklı ekmek kabukları
Hamsi Kereviz, hindiba, pişmiş sebze 2 ezilmiş hamsı filetosuna yağ, sirke ve karabiber eklenir
Hardal kreması Jülyen kesilmiş kereviz, hindiba Hardal, krema, limon suyu, tuz, biber
Hint Pişmiş sebze Yağda kavrulmuş soğan, köri tozu, yağ, limon suyu, ezilmiş sarımsak, tuz, biber
Krema Lahana, marulKrema, şarap sirkesi veya limon suyu, tuz, biber
Marseillaise HindibaEzilmiş sarımsak, yağ, sirke, tuz, biber
Gasconne salata sosuna benzer
Kırmızı biber Kereviz, pişmiş sebze Fırında pişirilmiş soğan, yağ, sirke, tuz, toz kırmızı biber
Rémoulade Her salatada kullanılabilir Üç ufalanmış yumurta sarısı, yağ, sirke, tuz, biber

Çeşitleri

  • Fasulye salatası
  • Güz salatası
  • Havuç salatası
  • Hindiba salatası
  • Ispanak salatası
  • Kabak salatası
  • Karides salatası
  • Kavun salatası
  • Kereviz salatası
  • Kırmızı lahana salatası
  • Kırmızı pancar salatası
  • Kış salatası

Osmanlı mutfağındaki çeşitleri

Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de çok çeşitli salata tarifleri vardır.[5] Bunlar:

  • Yeşil salata
  • Domates salatası
  • Karnabahar salatası
  • Dövme hıyar salatası
  • Çerkez salatası
  • Sardalya salatası
  • Istakoz salatası
  • Rozbi salatası
  • Bakla filizi salatası
  • Teke salatası
  • Marul salatası
  • Çiroz balığı salatası
  • Frenk teresi salatası
  • Hindiba salatası

Kaynakça

  1. ^ Lynne Olver. "TheFood Timeline: history notes--salad". 29 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020. 
  2. ^ "salad-recipe.net". 3 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 June 2020. 
  3. ^ Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu yayınları:549, onuncu baskı 2005, sayfa: 1688
  4. ^ a b Montagné, Prosper. The New Larousse Gastronomique. s. 787. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2022. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Adana kebabı</span> Adana menşeili bir kebap türü

Adana kebabı, Adana'ya özgü, "zırh" adı verilen, satıra benzer bir bıçak ile elde kıyılan parça etten yapılan Türk mutfağında bir kebap veya şiş köfte çeşidi.

<span class="mw-page-title-main">Aşçılık</span> yemek yapma

Aşçılık, besinlerin çeşitli yöntemlerle yemeye hazır duruma getirilmesine denir. Ahçılık olarak da bilinir. Ev ekonomisi'nin temel bileşenlerinden biridir. Şef, aşçı, yardımcı şef, pasta şefi, mutfak şefi, fırıncı, gastronomcu, çikolatacı gibi mesleklerle sıkı ilgilidir. Birçok ülkelerde aşçılık mesleği öğrenmek için aşçılık okulu, aşçılık fakültesi, aşçılık akademileri bulunmaktadır. Aşçılığın en temel yöntemi pişirmedir. Ama "aşçılık" terimi, pişirmenin yanı sıra kurutma, isleme, dondurma ya da salamura gibi başka yöntemleri de kapsar. Besinler birkaç nedenden dolayı pişirilir. Bazı besinleri çiğ yeme düşüncesinden hoşlanmayız. Belirli besinleri pişirerek yemeye alışık olduğumuzdan, pişirmenin besinlere iyi bir tat kazandırdığına inanırız. Öte yandan pişirildiklerinde besinlerde değişiklikler oluşur ve bu da bazı besinlerin yenmesini ve sindirilmesini kolaylaştırır. Moleküler gastronomi, fizik ve kimya perspektifinden beslenmenin bilimsel yaklaşımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kumpir</span> patatesle yapılan Türk yemeği

Kumpir, özellikle Orta Anadolu'nun bazı kesimlerinde patatese verilen addır. 1990'lı yıllarda ise fırınlanmış iri patatesin ezilmesi ve içine türlü mezelerin eklenmesiyle yapılan bir yemeğin adı olarak yaygınlaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Meze</span> özellikle içki sofralarında yer verilen küçük ve çeşitli yemek tabakları

Meze Doğu Akdeniz'de ve özellikle Türk mutfağında yer alan bir yiyecek grubudur. Genelde soğuk servis edilir. İspanyol tapası ve İtalyan antipastisine benzer. Ana yemek öncesi aperatif olarak yenildiği gibi, çilingir sofralarının da vazgeçilmez öğesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sos</span> Yemeğin üzerine dökülen sıvı veya yoğun sıvı karışım

Sos, aşçılıkta bir yemeğin hazırlanmasında kullanılan veya yemeğin servisi sırasında üzerine dökülen sıvı veya yarı katı (yoğun) haldeki yardımcı yemektir. Soslar tek başına tüketilmez, ana yemeğe lezzet, su veya görsel güzellik katma amacıyla kullanılır. Sos sözcüğü Fransızca bir sözcük olup (sauce), Latince'de "tuzlu" anlamına gelen salsus sözcüğünden gelir. Genellikle soslar sıvı bileşenler içerirken, makarna türü yiyeceklere ilave edilen soslar daha çok katı bileşenler içerir. Hazırlanma şekillerine ve amaçlarına göre soslar soya sosu, beşamel sos veya salata sosu gibi isimler alır.

<span class="mw-page-title-main">Mayonez</span>

Mayonez, İspanya ve Fransa kökenli soğuk sos. 18. yüzyılda Fransız yemek kitaplarında 'Mayonez' adı verilen sos görünmeden önce, İspanya ve Fransa'da benzer sosların çeşitli versiyonları vardı. Asıl ününü 1756'da Richelieu Dükünün Menorca'yı işgal etmesinden sonra, dükün aşçısının "aioli bo" isimli yerel sosu Fransa'da orijinal tarifte bulunan sarımsağı çıkararak kullanmaya başlaması ile kazanmıştır. İsminin ise dükün işgal ettiği Mahon limanından geldiğine inanılır. Mayonez doypack ve kavanozlarda satışa sunulur. Hellmann's, Unilever, Duke's Mayonnaise, Kewpie, Sir Kensington’s, Boar's Head, McCormick & Company gibi markalardır.

<span class="mw-page-title-main">Rus salatası</span>

Rus salatası, Amerikan salatası veya olivye salatası küp şeklinde kesilmiş patates ve diğer sebzeleri mayonezle karıştırarak yapılan bir salatadır.

<span class="mw-page-title-main">Fransız mutfağı</span> maestro

Fransız mutfağı, Fransa'da geliştirilmiş, zenginliği ve çeşitliliğiyle ünlü, yemek pişirmenin sanatsal yönünü ön plana çıkaran bir ulusal mutfaktır. Fransız mutfağının kökeni Orta Çağına uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Patates salatası</span> Haşlanmış patateslerden yapılan yemek

Patates salatası, haşlanmış patatesten yapılan yemek.

<span class="mw-page-title-main">Tayland mutfağı</span>

Tayland mutfağı Tayland'ın milli mutfağıdır. Birden fazla Güneydoğu Asya geleneğini harmanlamıştır ve hafif hazırlanmış, güçlü aromatik unsurlar ihtiva eden yemekleriyle tanınır. Tayland mutfağında baharatlar çok yaygın kullanılmaktadır. Diğer Asya mutfaklarında olduğu gibi Taylandlı şefler de yemeklerde denge, detay ve çeşitliliğe çok önem verirler. Tayland yemeklerinde, her bir yemekte ya da tüm sofrada, ekşi, tatlı, tuzlu ve acı olmak üzere dört ana lezzetin dengesi gözetilir.

<span class="mw-page-title-main">Fettuş</span> sebze yaprakları ve karışık yeşilliklerle hazırlanan salata

Fettuş فتوش veya Fattoush, fetuş, fatuş, fattouche) kızartılmış veya fırınlanmış pita ile yapılan Levant mutfağı ve Türk mutfağı'na ait bir salata türüdür. Salata içeriği sebze yaprakları ve karışık yeşilliklerle kombine edilerek hazırlanmaktadır. Fettuş, fatta veya fattat olarak bilinen yemek grubuna ait bir ürün olup bayatlamış yassı ekmek kullanılarak hazırlanır.

<span class="mw-page-title-main">Panzanella</span> Toskana mutfağına ait bir salata

Panzanella ya da panmolle Toskana mutfağı'na ait, ekmek ve domatesle hazırlanan, yaz mevsiminde tutulan bir salata türüdür. Hazırlanışında ıslatılmış bayat ekmek yumruları ve domates bazen soğan ve fesleğen kullanılır, zeytinyağı ve sirke katılarak hazırlanılır. Toskana dışında İtalya'nın bazı diğer merkezi bölgelerinde de beğenilerek tüketilmekte olan bir salata türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kosova mutfağı</span>

Kosova mutfağı, Kosova'ya özgü etnik grupların geleneksel yemeklerinden oluşan, Balkan mutfağının bir temsilcisidir. Arnavutluk ile tarihsel ve etnik bağları nedeniyle, Arnavut mutfağından önemli ölçüde etkilenmiş ve diğer Balkan ülkelerinin unsurlarını da benimsemiştir.

Aillade sosu Güney Fransız mutfağından bir sarımsaklı salata sosu. Genellikle soğuk et, balık, patates ve sirke soslu (vinaigrette) yemekler ile beraber servis edilir. Sosu hazırlamak için ceviz ve sarımsak birlikte eziliyor. Mayonez yapar gibi yavaşça ezmeye yağ eklenir. Arpacık soğan, frenk maydanozu, tuz, kara biber ve maydanoz gibi çeşniler de içerebilir. 18. yüzyılda, M. Duchat'ın anlatısına göre, aillade sosu Languedoc'da yoksullar tarafından yedikleri etler için hazırlanan bir sos idi.

Ravigote sosu Fransız mutfağından bir yeşil sosdur. Genellikle midye, yengeç, deniz tarağı, ve alablık salatası gibi balık ve deniz mahsullü yemekler ile birlikte servis edilir ama ızgara ete de yakışıyor.

Romanya mutfağı, geleneksel olarak en çok Türk mutfağından, daha sonra da Avusturya, Alman, Yunan ve Macar mutfaklarından etkilenmiştir. Köfteler, çorbalar, dolmalar, tatlılar, salatalar dört yüzden yıldan fazla egemenliği altında kaldıkları Osmanlı İmparatorluğu'nun yemeklerine çok benzer. Alkollü içkilerden en çok şarap içilir. Romanya şarabı, dünyada en çok üretilen ilk on arasındadır. Bira da tercih edilen alkollü içkilerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Ranch sos</span> Çeşni tarzı

Ranch sos, Amerikan mutfağı kökenli bir salata sosu. Sos genellikle yayıkaltı, tuz, sarımsak, soğan, hardal, otlar ve baharatların, mayonez ya da başka bir yağ emülsiyonu sos ile karıştırılmasından elde edilir. Ekşi krema ve yoğurt bazen yayıkaltı ve mayonezin yanında veya yerine kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sezar salatası</span>

Sezar salatası limon suyu, zeytinyağı, yumurta, Worcestershire sos, ançuez, sarımsak, Dijon hardalı, Parmesan peyniri ve karabiber ile hazırlanan yeşil marul ve krutonlu yeşillik salatasıdır. Türkiye'de ançüez yerine genellikle ızgara tavuk göğsü kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Hazırlanan yemekler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste hazırlanan yemekler listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Macar mutfağı</span> Macaristanın mutfak gelenekleri

Macar mutfağı, Macaristan ulusunun ve onun birincil etnik grubu olan Macarların mutfağının karakteristik özelliklerini ortaya koyar. Geleneksel Macar yemekleri öncelikle et, mevsim sebzeleri, meyveler, ekmek, süt ürünleri ve peynirlere dayanmaktadır.