İçeriğe atla

Salat Tepe Höyüğü

Arkeolojik Höyük
Adı:Salat Tepe
il:Diyarbakır
İlçe:Bismil
Köy:Yukarısalat
Türü:Höyük
Tahribat:Yapılaşma[1]
Tescil durumu:Tescilli[1]
Tescil No ve derece:878 / 1
Tescil tarihi:09.10.1991
Araştırma yöntemi Kazı

Salat Tepe Höyüğü, Diyarbakır il merkezine 35 km. ve Bismil ilçesine 14 km. mesafede yer alan bir höyüktür. Dicle'ye katılan Salat Deresi'nin doğuya kıvrım yaptığı kesimdedir. Salat Deresi vadisinden 30 metre yükseklikte olan höyük 115 x 100 metre boyutlarındadır. Tepenin üstünde 45 x 30 metrelik düz bir alan bulunmaktadır. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi tarafından Yukarı Salat Höyük adıyla tescil edilmiştir.[1]

Kazılar

Höyük ilk olarak Guillermo Algaze ve ekibi tarafından, Ilısu Barajı su toplama havzasında yapılan yüzey araştırmalarında 1989 yılında saptanmıştır. Daha sonra 1998 ve 1999 yıllarında Prof. Dr. A. Tuba Ökse başkanlığında bir ekip tarafından, kapsamlı yüzey araştırmalarıyla yeniden incelenmiştir. Ardından ODTÜ - TAÇDAM (Tarihsel Çevre Değerlerini Araştırma Merkezi) tarafından "Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi" çerçevesinde, yine Prof. Dr. A. Tuba Ökse bilimsel başkanlığında kurtarma kazıları yapılmıştır. İki yıl ara verilen kazılara 2005 yılında yeniden başlanmıştır.[2] Ilısu Barajı kurtarma kazıları kapsamında yürütülen kazı, Diyarbakır Arkeoloji Müzesi başkanlığında yürütülmektedir.[not 1]

Tabakalanma

Salat Höyük'te saptanan tabakalanma,

Buluntular

Dönemin yerel yöneticilerine ya da büyük toprak sahiplerine ait olduğu düşünülen anıtsal bir yapı ilginçtir. Bir önceki Kalkolitik Çağ yerleşimi üzerine çakıltaşı döşenmiş, bunun üzerine büyük kireçtaşı bloklar dizilerek bir platform oluşturulmuş, kerpiç duvarlar bu tabanın üzerine inşa edilmiştir. Duvarlar 130 cm. kalınlıkta olup 35 x 35 x 8 cm.lik kerpiç tuğlalar kullanılarak örülmüştür. Yedi metrelik bir avlunun etrafında çok odalı bir plan göstermektedir ve iki katlıdır. Duvarlar ortadaki avluya devrilmiş ve bazı tuğlalar üst üste yığılmıştır. Sağlam kalan duvarlarda çatlaklar ve açılmalar vardır. Bir dokuma tezgâhı ve bazı odalarda yangın izlerine rastlanmaktadır. Bütün bu buluntular yerleşmenin MÖ 16.- 17. yüzyılda deprem geçirdiği şeklinde yorumlanmaktadır.[4][5]

Orta Tunç Çağı tabakalarında oval planlı, iri taşlardan çamur kullanılarak duvar örülmüş bir kuyu mezar bulunmuştur. Hocker durumda iki gömüt ile onların üzerine bırakılmış üçüncü bir gömüt vardır. Gömüt hediyelerinin durumu, daha sonra mezarın soyulmuş olduğu şeklinde yorumlanmaktadır. Bölgede Orta Tunç Çağı için benzer bir mezar bulunmadığı, örneklerinin Kuzey Suriye'de Erken Tunç Çağı'na tarihlenen mezarlar olduğu belirtilmektedir.[6]

Kalkolitik Çağ yerleşme tabakalarında Uruk Dönemi'yle ilişkilendirilen duvarlar ve fırınlar bulunmuştur. Bu tabakanın altında ise Obeyd ve Halaf tabakalarına ulaşılmıştır.[5] Kazılarda Kalkolitik Çağ'da Halaf – Obeyd geçiş evresine tarihlenen bulgular vardır. Bu yerleşimin Geç Obeyd Dönemi'nde de devam ettiği belirtilmektedir.[7]

Geç Tunç Çağı'nda iskana ilişkin çok az kanıt ele geçmiştir. Demir Çağı için de durum aynıdır. Bu dönemlerde höyükte geçici yerleşmeler olduğu düşünülmektedir.[5]

Elde edilen bitki kalıntılarının incelenmesinde ağırlıklı olarak tahıl ve baklagillerle ilgili bulgulara ulaşılmıştır. Tahıllardan ekmeklik buğday (Triticum aestivum), kaplıca buğdayı (Triticum monococcum), karıklı buğday ve arpa bulunmuştur. Tahıllardan sonraki sırayı baklagiller almakta, ağırlıklı olarak mercimek yanında nohut ve burçak bulunmuştur.[8]

Değerlendirme

Başlangıçta yapılan yüzey araştırmalarında bulunan seramiklere göre höyük, MÖ 4. binyıldan Helenistik Dönem sonlarına kadar iskan edildiği ortaya çıkmaktadır. MS 7. yüzyıldan itibaren yerleşme olmayıp tepenin mezarlık olarak kullanılmış olduğu belirtilmektedir.[2]

Dış bağlantılar

Notlar

  1. ^ Diyarbakır Arkeoloji Müzesi'nce Ilısu Barajı Kurtarma Kazıları hakkında genel bir bilgi için [1] 28 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ Tabakalanma ayrıntıları için Salat Tepe Stratigrafisi[]

Kaynakça

  1. ^ a b c TAY – Yerleşme Ayrıntıları
  2. ^ a b TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları
  3. ^ "salattepe.com". 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2012. 
  4. ^ Yasemin Esentürk, Tuba Ökse, Ahmet Görmüş, Anadolu Bronz Çağı'ndan Deprem İzleri – Uluslararası Deprem Sempozyumu, Kocaeli – 1007 10 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 758
  5. ^ a b c "Current Archaeology in Turkey". 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2012. 
  6. ^ 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, Sh.: 274-275
  7. ^ 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, (2008) Cilt 1 Sh.: 25
  8. ^ Elif Cihangir, Salat Tepe'de Arkeobotanik Çalışmalar – Hacettepe Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Obeyd kültürü</span>

Obeyd Kültürü ya da Ubeyd Kültürü, Güney Mezopotamya'da MÖ 5.900 – 4.300 tarihleri arasında var olmuş bir yerel ve tarihöncesi kültürdür. Güney Mezopotamya'nın en eski yerleşimi olarak Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'dan Kalkolitik Çağ'a uzanan ve Uruk Dönemi başlarına kadar süren bir kültürdür.

Değirmentepe Höyüğü, Malatya ilinin 24 km. kuzeydoğusunda Karakaya Barajı Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür.

Pirot Höyük ya da İkiz Höyük, Malatya ilinin yaklaşık 42 km. doğusunda yer alan bir höyüktür. Adını, hemen yakınında bulunan Kıyıcak köyünden almıştır.

Köşkerbaba Höyük, Malatya İl merkezinin 31 km. kuzeydoğusunda, Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür. Öncesinde Fırat kıyısından 100 metre içerdeydi. Höyük adını hemen yakınındaki bir yatırdan almaktadır. Höyüğün en üst tabakası eski yıllarda köprü inşaatı sırasında büyük ölçüde tahribata uğramıştır.

Şemsiyetepe Höyüğü, Elazığ il merkezinin batısında, Bilaluşağı Köyü'nün hemen güneyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğün büyük bir bölümü günümüzde Karakaya Baraj Gölü kıyısında kalmıştır. Höyük, 70 x 90 metre ölçülerinde, 5-6 metre yükseklikte dairesel ve küçük bir tepedir. Esasen höyük orta boy bir yerleşme sayılırdı, fakat Fırat günümüze kadar yerleşmenin kuzey ve kuzeybatı kesimini yemiştir.

Bakla Tepe Höyüğü, İzmir il merkezinin 30 km. güneyinde, Menderes (Cumaovası) ilçesinde, Tahtalı Barajı nedeniyle terk edilen Bulgurca Çiftlik Köyü'nün hemen yakınında yer alan bir Höyüktür. Yıllardır bakla yetiştirilen bir alan olduğundan Köy'de Bakla Tepe olarak bilinmekteydi. Tarihöncesi bir yerleşimin höyükten köy altına kadar uzandığı, sapılan sondalardan anlaşılmaktadır.

Kavuşan Höyük, Diyarbakır ili Bismil ilçesinin 10 km güneydoğusunda, Şeyhan Deresi ile Dicle'nin birleştiği bölgenin hemen doğusunda yer alan bir höyüktür. Dicle kıyısından 65-70 metre kadar güneydedir. Höyüğü kuzey yarısı Dicle tarafından yenmiş olup, güney yamaçları ise Şeyhan Deresi alüvyonlarıyla örtülmüştür. Yüzey de yaygın tarım yapılmasıyla tahrip olmuştur. Höyük boyutları 175 x 75 metre olup, yükseklik kuzey kesimde 8 metre iken güneyde 2 metre kadardır. Alan olarak 1,5 hektar olduğu belirtilmektedir.

Kenan Tepe Höyüğü, Diyarbakır ili Bismil ilçesinin 15 km. doğusunda, Dicle Nehri'nin batı tarafında yer alan bir höyüktür. Tarımsal faaliyetler nedeniyle kısmen tahrip olmuş olan höyük 225 x 350 metre boyutlarındadır. Yerleşmenin 4,5 hektarlık bir alana yayılmış olduğu belirtilmektedir. Yayılma alanı, yukarı yerleşme olarak tanımlanan asıl höyük ve aşağı yerleşme denen, bunun kuzeydoğusu yönündeki geniş alandır.

Ziyaret Tepe Höyüğü, Diyarbakır ilinin Bismil ilçesi güneydoğusunda, Dicle ve Batman Çayı'nın birleşme noktasının 20 km. batısında, Dicle'nin güney kıyısında yer alan bir höyüktür. Bölgedeki büyük höyüklerden biri olup, ovadan 22 metre yükseklikte 3 hektarlık bir alandır. Kuzey taraftaki höyüğün (akropol) üç tarafında uzanan "aşağı şehir" ise 29 hektarlık bir alana yayılmıştır. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi tarafından Tepe Höyüğü adıyla tescil edilmiştir.

Hakemi Use Tepe, Diyarbakır ili Bismil ilçesi sınırları içinde yer alan bir höyüktür. Aslında biri, günümüzde tarla seviyesine inmiş iki höyükten, kazı yapılan diğeridir. Kazı yapılan höyük, yüzey araştırmaları Orta Çağ seramikleri veren diğer höyük sakinleri tarafından mezarlık olarak kullanılmaktaydı. Höyük, günümüz Suriye sınırında 150 km. içeride, Önasya'nın önemli neolitik yerleşimlerinden biri olan Çayönü'nden kuş uçumu 80 km. doğuda, Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. batısında, Dicle'nin eski yatağının sağ kıyısında yer almaktadır. Tepe, 120 metre çapında ve 4 metre yüksekliğindedir.

Tilkitepe Höyüğü ya da eski kaynaklarda Şamramaltı Van il merkezinin 7 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Günümüzde Van Havaalanı sınırları içinde olup kısmen havaalanı olarak kullanılmaktadır. Höyük 55 metre çapında, 6-7 metre yüksekliğindedir.

Şaraga Höyük, Şanlıurfa ili Birecik ilçesi yakınlarında ve Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür. Önemli bir tarihi merkez olan Karkamış'ın 10 km kuzeyindedir. Höyük, 200 x 150 metre boyutlarında ve 25 metre yüksekliktedir.

Tepecik / Makaraz Tepe Höyüğü, Elazığ İl merkezinin yaklaşık olarak 31 km. doğusunda, günümüzde Keban Baraj Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür. Höyüğün asıl ismi Makaraz Tepe'dir. Fakat arkeolojik yazında daha çok Tepecik olarak geçmektedir. Tepe, 200 metre çapında olup 16-17 metre yüksekliktedir.

Tülintepe Höyüğü, Keban Baraj Gölü suları altında kalmadan önce Elazığ il merkezinin 21 km. doğusunda yer almış olan bir höyüktür. Höyük 250 x 200 metre boyutlarında ve 20 metre yüksekliğindeydi.

Kurban Höyük, Atatürk Baraj Gölü suları altında kalmadan önce, Şanlıurfa İl merkezinin 60 km kuzey-kuzeybatısında, Bozova İlçesi'nin Cümcüme Köyü'nün 2 km batısında, Fırat Nehri kıyısında yer alan bir höyüktü. Höyük, nehrin güney kıyısındaki 1,5 km genişlikteki alçak bir teras üzerine kurulmuştu. İlk yerleşmenin üst teraslardan kesen vadilerden birinin alüvyal deltasında kurulmuştu. Oldukça alçak, semer biçimindeki iki tepeden oluşur. Güney taraftaki daha yüksek olup, 250 x 180 metre boyutlarında ve ovadan 10 metre yüksekliktedir. Kuzeydeki höyük ise 170 x 120 metre boyutlarında ve 4 metre yüksekliktedir. Toplam olarak 6 hektarlık bir alana yayılmış olan yerleşimin 3 hektarlık bölümü kazılmıştır.

Yenice Yanı Höyüğü, Diyarbakır İli'nin 50 km. doğusunda, Bismil İlçesi'nin 10 km. güneydoğusunda, Dicle'nin kollarından Seyhan Çayı vadisinde, çayın doğu kıyısında yer alan bir höyüktür. Yenice Köyü'nün Eski Mezarlık Mevkiindedir. Tepe, 150 x 80 metrelik boyutlarıyla küçük sayılabilecek bir höyüktür ve yaklaşık olarak 1,2 hektarlık bir alana yayılmaktadır.

Müslümantepe Höyüğü, Diyarbakır İli, Bismil İlçesi'ne bağlı Şahintepe Köyü'nün kuzeybatı kenarında, Dicle Nehri'nin güney kıyısında yer alan bir höyüktür. Güneyden Dicle'ye doğru genişleyen, tarıma uygun bir vadide, yine güneyden vadi tabanı içine giren, yarımada şeklinde doğal bir kayalık üzerinde kurulmuştur. Bismil İlçesi'ne 22 km. mesafededir. Bu kayalık, yerleşmenin savunulması açısından elverişli bir durum yaratmaktadır.

Mezraa Höyük, Şanlıurfa ili'nin güneybatısında, Birecik İlçesi'nin kuş uçuşu 7 km güneyinde, Mezraa Belde'sinin 1,5 km güneydoğusunda, Fırat'ın doğu kıyısında yer alan bir höyüktür. Tepe, 180 x 140 metre boyutlarında olup ova seviyesinden 13 metre yüksekliktedir.

Giricano Höyüğü, Diyarbakır İli Bismil İlçesi'nin 11 km. güneydoğusunda, Dicle Nehri'nin kuzey kıyısında yer alan bir höyüktür. Nehre hakim konumdaki tepe 170 x 120 metre boyutlarında olup 25 metre yüksekliktedir. Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. kuzeybatısında, Hakemi Use'nin 2 km. kuzeyindedir.

Aşağı Salat Höyüğü, Diyarbakır'ın Bismil İlçesi'nin 20 km. doğusunda, Yukarısalat Belde'sinin 3 km. güneyinde, günümüzde 10 – 15 haneli Aşağı Salat Mahallesi'nin altında yer alan bir höyüktür. Dicle Nehri kıyısındaki höyük Salat Çayı'nın Dicle'ye katıldığı yerin 2 km. doğusundadır. Tepe, yaklaşık olarak 150 x 100 metre boyutlarında, nehir seviyesinden 3 metre yükseklikteki bir teras üzerindedir. Kültür dolgusu 5 metre kadar olan höyüğün güney yamacı Dicle taşkınlarıyla tahrip olmuştur. Güneydoğu kesiminin ise su ile aşınmıştır. Aşağı Salat Höyüğü Kuzey Mezopotamya kültür alanı içinde kurulmuş küçük bir köy yerleşimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Salat Vadisi'nden gelen doğal yol, Dicle Nehrini Höyük'ün de yer aldığı Salat Mevkii'nde geçerek doğuya ve güneye yönelmektedir. Höyük'ün yaklaşık 50 metre güneybatısında bir mezarlık alanı yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.