Salıpazarı
| Salıpazarı | |
|---|---|
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Samsun |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Salih Başara |
| • Belediye başkanı | Refaettin Karaca (BBP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 164,51 km² |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 22.923 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 55530 |
| İl alan kodu | 362 |
| İl plaka kodu | 55 |
Salıpazarı, Samsun'un bir ilçesidir.
Terme ve Çarşamba ilçelerine ait Alanyaykın, Düzköy ve Bereket köylerinin birleşmesiyle 1973 yılında belediye olmuştur. 4 Temmuz 1987 tarihinde ilçe teşkilâtı kurularak Samsun'a bağlanmıştır. Salıpazarı ismini her hafta salı günü ilçede kurulan pazardan almaktadır.
Tarih
I. Dünya Savaşı'ndan önce yörede Türk köylerinin yanında Rum, Ermeni ve Gürcü nüfusunun yaşadığı bilinmektedir. I. Dünya savaşı sırasında özellikle Ermeni çeteleriyle Türk halkı arasında çatışmalar yaşanmıştır. Ancak Türk halkının mücadelesi sonunda Ermeniler bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştır. Ermenilerin ilçeyi terk etmek zorunda kalmasının sebebi Durmuşoğlu Ali Ağa'nın tufan mezarlığında büyük bir Ermeni cephaneliğini ele geçirmesi ve bunları Müslüman halka dağıtmasıdır.
İlçede bir fındık bahçesinde yosunlarla kaplanmış çeşitli kayaların üzerinde Oğuz boylarından Peçenekler ve Kıpçakların kullandığı Runik Türkçe yazılar ve tamgalar bulunmuştur.[1]
Yine bir fındık bahçesinde eski uygarlıklara ait kaya mezarlar bulunmuştur.[1]
Coğrafya ve ulaşım
Samsun'a uzaklığı 54 km olan ilçenin güneyi Erbaa ve Akkuş, doğusu Terme, batısı Ayvacık, kuzeyi ise Çarşamba ilçeleriyle çevrilidir. Salıpazarı'nın denize kıyısı yoktur.
İlçenin kuzeyi düzlük, güneyi engebelidir. Yeşilçay ve Terme Çayı ilçe merkezinde kesişmektedir. Bu çaylar üzerinde üç köprü vardır. Bunlardan Kurt Köprüsü Gökçeli köyünü, Maviren Köprüsü ise Yavaşbey köyünü Salıpazarı'na bağlar. 15.471 nüfusa rağmen salı günleri ilçe merkezine kurulan pazar sâyesindeki hareketliliğin dışında genel olarak sessiz bir görüntüye hakimdir. İlçeye ulaşım Çarşamba'dan kalkan özel halk otobüsleri ve Terme'den kalkan minibüslerle yapılmaktadır. Terme Çayı'nın ve Yeşilçay'ın bir araya toplanmasıyla büyük bir gölet oluşturulmuştur. Ayrıca bu çayların kenarlarında turistlerin konaklayabileceği alabalık tesisleri bulunur.
İklim ve bitki örtüsü
Salıpazarı iklimi iki kısımda değerlendirilebilir. Ovalık kesimde tipik Orta Karadeniz iklimi hakimdir ve yazlar serin, kışlar ılık geçer. Fakat yüksek kesimlere çıkıldıkça iklim sertleşir. Kışın iki metreyi aşan kar yağışı gözlenir.
İlçe arazisinin %80'i engebeli, dağlık konumdadır. Son derece gür ve yeşil bir bitki örtüsüne sahiptir. Ormanlık alanlarda meşe, kızılağaç, kestane ve özellikle fındıklıklar büyük yer kaplar. Bunların yanı sıra bu ağaçlıkların büyük kısmı kestane ağaçlarından meydana gelmekle beraber yörenin kestanesi ve kestane balı da meşhurdur ve bu bitki örtüsü arasında çok çeşitli ot ve bitkilere de rastlamak mümkün olup birçok ot türü (kaldırık, kırçan ve sirken) gibi ot ve bitkiler ise yöre halkınca çeşitli yemek türlerinin yapımında kullanılmaktadır.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[2] | 29.561 | 3.644 | 25.917 |
| 2000[3] | 25.113 | 6.303 | 18.810 |
| 2007[4] | 20.986 | 6.847 | 14.139 |
| 2008[5] | 21.350 | 6.474 | 14.876 |
| 2009[6] | 20.941 | 6.156 | 14.785 |
| 2010[7] | 20.393 | 6.086 | 14.307 |
| 2011[8] | 19.902 | 6.177 | 13.725 |
| 2012[9] | 19.379 | 6.220 | 13.159 |
| 2013[10] | 19.623 | 19.623 | veri yok |
| 2014[11] | 19.167 | 19.167 | veri yok |
| 2015[12] | 18.869 | 18.869 | veri yok |
| 2016[12] | 18.714 | 18.714 | veri yok |
| 2017[12] | 18.546 | 18.546 | veri yok |
| 2018[12] | 22.923 | 22.923 | veri yok |
| 2019[12] | 19.990 | 19.990 | veri yok |
| 2020[12] | 19.709 | 19.709 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Tarihî ve turistik yerler
Garpu Kalesi: Cevizli-Konakören köyleri arasında yer almaktadır. Garfu ya da Gerfu adıyla da bilinir. MÖ 7. yüzyıla ait olduğu ileri sürülmektedir. Bir rivayete göre Amazonlara aittir. Klasik anlamda bir kaleye benzememektedir. Kalede üzeri taşla kapatılmış iki kuyu bulunur. Önemli bir mimarî kalıntı yoktur, kapı ve merdiven izlerinden hareketle taş örgüye benzetilen bir kısım vardır. Giriş kapısı kayadan oyularak, merdivenler ise kayaların yontulması suretiyle yapılmıştır.
Eğri Kale (Çıngıraklı Kale): Kırgıl mahallesindeki kale, inanışa göre kul yapısı değildir. Bunu Nuh zamanında gemilerin bağlanması için Yaradan yapmıştır. İlk kar buraya yağar, üstüne duman çökerse havanın bozacağına inanılır.
Albak Camii: İlçe merkezine 1 km uzaklıktadır. Yeşil Çay'ın derince bir kayalıktan geçmesiyle oluşmuş doğal alan yanındaki tahta camiyle birlikte güzel bir gezinti yeridir. Şu andaki caminin yerinde Selçuklu yapımı bir cami olduğu ve zamanın tahrîfâtından dolayı yerine bugünkü caminin yapıldığı bilinmektedir.
Çağlayan Köyü: Adından da anlaşılacağı gibi dere yatağına kurulu olan mahallede çok sayıda şelâle vardır. İlçeye uzaklığı 7 km'dir. Mahallede ayrıca alabalık üretim çiftliği ve lokantası vardır. Yolların kötü olması; şelâlelerin yeterince ilgi çekememesine sebep olmaktadır.
Değirmen: Gökçeli Mahallesi'nde 500 yıllık bir değirmen vardır. Kesme taştan yapılmış olan kemeri hâlâ ayaktadır. Bugün yine un değirmeni olarak faaliyet göstermektedir.
Çatak Ahmet Ağa Camii: Gökçeli mahallesinde 115 senelik bir camidir.
Yeşil Camii: Yeşil mahallesindedir. Ahşap malzeme kullanılarak 300 sene önce inşâ edildiği kaydedilmiştir
Karaman Camii: Karaman mahallesindedir. Ahşap malzeme kullanılarak ve 300 sene önce inşa edildiği kaydedilmiştir.
Türbeler: Samzama Kadem ve Topal Hacı türbeleri vardır. Halk tarafından hürmet edilip evliyâ kabul edilen kişilere aittir.
Yeşil Türbe: Yeşil mahallesi mezarlığındadır. Yapılış tarihi bilinmemektedir. Oda şeklindeki bina içindedir. Köylüler tarafından onarımı gerçekleştirilmiştir. Dilek yeri olarak bilinir
Meşe Tekkesi: Kırgıl mahallesinde eski mezarlıkta bulunan bir mezardır.
Hazan Tekke: Şehir merkezini tepeden gören bu tekke; İstiklâl Harbi'nde bu alanda şehit düştüğüne inanılan Hasan adındaki bir zâta aittir. Kıbrıs Barış Harekâtı sırasında buradan kırmızı bir ışığın çıkıp Kıbrıs tarafına gittiği söylentisi vardır. Mezarın bulunduğu tepeye Hasan Tekke adı verilmiştir. Mezar, tepenin tam zirvesindedir. Ayrıca bu tepe; Salıpazarı ve Çarşamba ilçelerinin manzarasını seyretmek için çok münâsip bir yerdir. Bununla birlikte bazı köylerde tekke olduğuna inanılan çok sayıda mezar vardır.
Diğer gezilebilecek yerler arasında Çağlayan şelâlesi ve alabalık çiftliği, Kınalık Ormanı, Karacaören Deresi ve çağlayanları, Yavaşbey Göne Çınaraltı piknik alanı, Kayaköprü alabalık tesisleri, ilçe merkezine yakın Köprübaşı alabalık tesisleri ve Saklıbahçe alabalık tesisleri sayılabilir.[13]
Şenlikler
Her yıl 5, 6 ve 7 mayıs tarihlerinde Tahnal, Esatçiftliği ve Avut mahallesinde Hıdrellez şenlikleri düzenlenir. Şenliklerde güreş müsabakaları ve at yarışları yapılmaktadır. İlçede ayrıca yine mayıs ayı içinde çilek festivalleri yapılmaktadır.
Ekonomik yapı
İlçe ekonomisi tarıma dayanmaktadır. Çoğunlukla fındık tarımı yapılmakta olup pirinç, mısır, pancar da yetiştirilmektedir. Bir kısım hâne halkı da hayvancılıkla uğraşmaktadır.
Eğitim-öğretim
Okuryazar oranı yüksektir. İlçede ilköğretimden ortaöğretimin sonuna kadar öğrenim görülebilecek okullar mevcuttur ancak yüksekokul bulunmamaktadır. 2010 yılında ilçeye bir Anadolu lisesi, 2016 yılında da Anadolu İmam Hatip Lisesi açılmıştır.
Altyapı
Ulaşım
Salıpazarı ilçesi ile Çarşamba ilçesi arasında yapımı 1995 yılında başlamış, 2016 yılında bitmiş ve modern bir yapıya kavuşmuştur. Ayrıca Salıpazarı ile Terme arasındaki yolun da ıslahı için projeler hazırlanmış durumdadır. İlçenin merkezinden Terme yoluna, şehir merkezinden dolaşmadan geçilmesi için 100.Yıl Bulvarı açılmıştır. Ayrıca bu bulvarın sonunda, Salıpazarı Devlet Hastanesi'nin yeni hizmet binası, Salıpazarı Kapalı Spor Salonu, Salıpazarı İmamhatip Ortaokulu ve Salıpazarı Anadolu İmam-Hatip Lisesi bulunmaktadır. Köy yolları ise son dönemde Büyükşehir Belediyesinin de desteğiyle betonarme olarak onarılmaktadır.
Elektrik
Bütün köylerde elektrik hizmeti vardır.
İçme suyu
İçme suyu köylerde meydan çeşmesi ve şebeke şeklindedir. Toplam 33 mahalleden 15'inde şebeke suyu bulunur, diğer 18 mahallede şebeke suyu bulunmamaktadır. Halk, kendi imkânları ile dağ özlerinden tesisat çekerek evlerine su getirir, meydan çeşmelerinden içme suyu kullanan köyler de mevcuttur.
Kaynakça
- ^ a b Salıpazarı Belediyesi (6 Ekim 2011). "Fındık Bahçesinde Tarih Çıktı". Salıpazarı Belediyesi. 14 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2011.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Salıpazarı Nüfusu - Samsun". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Samsun Salıpazarı Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Salıpazarı ilçesinin târîhî ve turistik yerleri". www.tarihiyerlerimiz.net. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014.
