İçeriğe atla

Sakarya Deltası

Endemik sahil sığırkuyruğu

Sakarya deltası, Sakarya nehrinin taşıdığı çökellerle Karadenize döküldüğü alanda oluşan delta ovası. Sakarya deltası aynı denize dökülen Kızılırmak ve Yeşilırmak gibi denize doğru bir çıkıntı yapmaz. Delta daha çok doğu-batı doğrultusunda, kıyıya paralel gelişmiştir. Denizin birden derinleşmesi ve güçlü akıntılar denizi doğru çıkıntıyı engellemiştir.

Delta ekosistemi subasar (longoz) ormanlar, tatlı su gölleri, deniz kıyısı ve kıyı kumulları ekosistemleri barındırır. Sahile yakın alanlarda halkın harım adını verdiği küçük göller, bataklık alanlar bulunur. Akgöl, Acarlar longozu, Küçükboğaz gölü, Anagöl, deltadaki önemli göllerdir. Denize doğru belirsiz bir çıkıntı yapan delta, Karadeniz kıyılarındaki en zengin, biyoçeşitlilik bakımından önemli kumul sistemlerinden biridir. Delta balıkçılık açısından da önemlidir.[1] Nesli tehlikede olan Mersin balığı Sakarya ağzında yaşatılmaya çalışılmaktadır.[2][3]

Küçük tepecikler halindeki delta kumulları ortalama 5 m'lik yüksekliğe sahiptir. Bu alan Türkiye'nin kesintisiz en uzun kumul habitatıdır.

Delta, bitkiler, kuşlar, memeliler, amfibiler, sürüngen ve iç su balıklarını birlikte barındırır. Sibirya kazı ve kadife ördek için kışlama alanıdır. Kıyı kesimleri deniz kuşları, göller ise ördekler açısından önemlidir. Mersin balığı (Acıpenser stellatus), Mersin morinası (Huso huso), Çoka balığı (Acıpenser ruthenus), Şip balığı (Acıpenser nudiventris), Karaca balığı (Acıpenser gueldenstaedtii), Kolan balığı (Acıpenser sturio) balıkları nesli küresel düzeyde tehlikede olan türlerdir.[1][4] Türkiye'ye ait bir endemik türlerden, bir kurbağa türü Bombina bombina arifiyensis[5] ile duvar kertenkele türü olan Podarcis muralis kefkenensis[6] alanda yaşar.

Deltada bitkisel açıdan küresel ölçekte tehlikede olan Karadeniz salkımı (Silene sangaria)[7] ile Sahil sığırkuyruğu (Verbascum degenil)[8] kumul bitkilerini barındırır.

Delta üzerinde yöre halkı yoğun şekilde tarım ve hayvancılık yapmaktadır. Sahil ve Acarlar longozu turizm, yapılaşma ve sanayileşme baskısı altındadır. TURÇEK longozun korunmasına çalışmaktadır. Yapılaşma sahildeki delta kumullarını bitme noktasına getirmiştir. Melen projesi kapsamında Akgöl içme ve kullanma suyu rezervuarına dönüştürülmeye çalışmaktadır.[1]

Deltanın yaşadığı ciddi sorunlardan birisi de kıyı gerilemesi olayıdır. Yapılan limandan sonra ortaya çıkan olay kıyı sistemini zarar vermeye başlamıştır. 2008'de biten liman mendireklerinden sonra başlayan kıyı erozyonu 100 m'ye kadar yaklaşmıştır.[9] 2010'da kıyıdaki evler dalgalar tarafından yıkıldı.[10]

Deltadaki sulak alanlardan:Küçükboğaz gölü
İçme suyu rezervuarına çevrilmeye çalışılan Akgöl

Galeri

  • Endemik Silene Sangaria (Karadeniz Salkımı)
    Endemik Silene Sangaria (Karadeniz Salkımı)
  • Acarlar longozu
    Acarlar longozu
  • Delta kumulları/Kıyı kumulları
    Delta kumulları/Kıyı kumulları

Kaynakça

  1. ^ a b c "Sakarya Deltası". turkiyesulakalanlari.com. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 
  2. ^ "5. MERSİN BALIĞI FESTİVALİ YAPILDI". www.denizhaber.com. 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2014. 
  3. ^ "KARASU MERSİN BALIĞI FESTİVALİ". www.tudav.org. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2014. 
  4. ^ "MERSİN BALlĞI YETİŞTİRİCİLİĞİ". atillaalpbaz.com. 23 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 
  5. ^ "Kırmızılı Kurbağa". 24 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 
  6. ^ DURMUŞ, Hakan. "Ankara ve Bursa Podarcis Muralis(Sauria: Lacertidae) Populasyonlarının Taksonomik Karşılaştırması" (PDF). tubitak.gov.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 
  7. ^ "Türkiye Bitkileri Veri Servisi". tubives.com. 24 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 
  8. ^ "Türkiye Bitkileri Veri Servisi". tubives.com. 26 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 
  9. ^ USTAOĞLU,, B.; İKİEL, C. (2011). "Sakarya Deltasının Doğu Kesiminde Kıyı Çizgisi Değişiminin Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Analizi". SAÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 
  10. ^ "Sakarya'da Dev Dalgalar Evleri Yıktı". trthaber.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2014. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz</span> Avrupa ve Asya arasında yer alan bir iç deniz

Karadeniz, güneydoğu Avrupa ile Anadolu yarımadası arasında yer alan, kuzeyinde Ukrayna, kuzeydoğusunda Rusya, doğusunda Gürcistan; güneyinde Türkiye, batısında Romanya ve Bulgaristanla çevrili, Atlas Okyanusu'na Akdeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi aracılığıyla bağlanan bir iç denizdir. İstanbul Boğazı vasıtasıyla Marmara, Kerç Boğazı vasıtasıyla ise Azak Denizi'ne bağlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz Bölgesi</span> Türkiyenin Karadeniz kıyısındaki coğrafi bölgesi

Karadeniz Bölgesi, ismini Karadeniz'den alan, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcistan sınırına kadar uzanan Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Gürcistan, Doğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Marmara Bölgesi ve adını aldığı deniz ile komşudur. Türkiye'deki bölgeler arasında büyüklük bakımından üçüncü sırada yer almaktadır, ayrıca doğu batı genişliği ve yerel saat farkı en fazla olan bölgedir. Karadeniz Bölgesi'nin en büyük ve gelişmiş şehirleri sırasıyla 1.371.274 nüfusuyla Samsun, ardından Trabzon ve Ordu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Nehri</span> Türkiyenin Karadeniz bölgesinde bir ırmak

Sakarya Nehri Kızılırmak ve Fırat nehirlerinden sonra Türkiye'nin üçüncü en uzun, Kuzeybatı Anadolu'nun ise en büyük akarsuyudur. Nehir, ismini Yunan Mitolojisi'ndeki nehir tanrısı Sangarius'dan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karasu</span> Sakaryanın ilçesi

Karasu, Marmara Bölgesi'nde, Sakarya iline bağlı bir ilçedir. Doğusunda Kocaali ilçesi, güneyinde Hendek ilçesi, güneybatısında Ferizli ilçesi, batısında Kaynarca ilçesi ve kuzeyinde de Karadeniz ile çevrilidir. Marmara Bölgesi'nin Batı Karadeniz ile birleştiği yerde, Sakarya'nın kuzeyinde yer alan ilçe toprakları hafif dalgalı alçak alanlardan oluşmuştur. Karadeniz kıyısındaki düzlüklerin gerisinde hafif eğimlerle yükselen alanlar, bu alanların güneyinde de dalgalı düzlükler bulunur. Ancak birkaç yıl içerisinde kıyı bölümlerinin bir kısmına dalgakıran yapılarak akıntı kısmi engellenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Volga Deltası</span> Rusyada bir ırmak deltası

Volga Deltası, Avrupa'da ülkenin iç kısmında olan nehir deltalarının en büyüğüdür. Avrupa'nın en büyük nehir sistemini meydana getirir. Volga nehri Kalmıkya Cumhuriyeti'nin kuzey doğusundaki, Rusya'nın Astrahan eyaletinden Hazar Denizi'ne akar. Delta hazar çukurunda yer alır. Deltanın uzak doğu kısmı Kazakistan'a uzanır. Delta, Astrahan şehrinden 60 km akıntı yönünde Hazar Denizi'ne boşalır.

Göksu Deltası veya Silifke Ovası, Göksu Nehri'nin, Mersin ili, Silifke ilçe sınırlarında Akdeniz'e döküldüğü alanda oluşturduğu deltadır. Türkiye için, Çukurova'dan sonra Akdeniz kıyısındaki ikinci büyük deltadır. 1994'te Ramsar alanı ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Acarlar Longozu</span> Sakaryada subasar ormanı

Acarlar Longozu, Sakarya'nın kuzeyinde Karasu ve Kaynarca ilçeleri arasında yer alan Türkiye'nin tek parça halindeki en büyük longoz (subasar) ormanı. Genişliği 250–1250 m, uzunluğu 7,5 km'dir. Oluşumu açısından tipik bir kıyı set gölüdür. Karadeniz'le arasında 20–25 m yüksekliğinde kumullar, güneyinde ortalama 100 m yüksekliğinde alçak tepelerle sınırlanır. Sakarya nehrinin 6 km batısında yer alır, fazla suları Okçu deresiyle Sakarya Nehri'ne dökülür. Ulaşım açısından Karasu ile arasında yaklaşık 26 kilometre, Sakarya ile arasında yaklaşık olarak 50 kilometre mesafe vardır.

<span class="mw-page-title-main">Akyatan Gölü</span> Çukurova delta ovasındaki Türkiyenin en büyük lagün gölü

Akyatan Gölü, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Çukurova delta ovasında yer alan Türkiye'nin en büyük lagün gölüdür. Delta alanlarının deniz kıyısına yakın alanlarda göller, bataklıklar ve lagünler oluşur. Göl Adana ilinin Karataş ilçesi sınırlarında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kıyı gerilemesi</span> suatlındaki deniz yatağının su seviyesinin üstüne çıkmasıyla yaşanan jeolojik süreç

Kıyı gerilemesi, suatlındaki deniz yatağının su seviyesinin üstüne çıkmasıyla yaşanan jeolojik süreçtir. Kıyı bölgelerinin morfolojik yapısı birçok doğal ve beşeri faktöre bağlı olarak değişebilmektedir. Yer sistemini oluşturan alt sistemler ve öğelerde oluşan değişimler kısa sürede kıyı bölgelerine de yansımaktadır. Özellikle kıyı çizgileri bu değişimlere karşı duyarlıdır. Kıyı bölgelerinin morfolojisinin gelişiminde esas olarak dalgaların aşındırma, taşıma ve biriktirme faaliyetleri etkili olmakla birlikte, aralarında karmaşık ilişkiler bulunan çok çeşitli etmen ve süreçlerin etkili olduğu görülür. Bu nedenle kıyılar ve onların morfolojisi yer sisteminde oluşan değişmelere karşı duyarlı alanlar olup bu değişimi yansıtırlar. Kıyı çizgisi oluşumunu kontrol eden belirli morfodinamik koşulların değişmesi ile çarpıcı bir hızla değişebilir. Bu değişmeler hem doğal, hem de insan faaliyetleri nedeniyle gerçekleşebilir.

<span class="mw-page-title-main">Balık Gölü (Samsun)</span>

Balık Gölü, Samsun ilinde, Kızılırmak Deltasında yer alan kıyı set gölüdür.

<span class="mw-page-title-main">Simenit Gölü</span> Samsun Termede bir kıyı set gölü

Simenit Gölü, Yeşilırmak deltasının doğu kısmında bulunan, idari olarak Samsun'un Terme ilçesinde yer alan, sazlık ve bataklıkların geniş yer kapladığı bir kıyı set gölüdür. 1-2 metre yer yer de 5 metre derinliğe ulaşmaktadır. Geçmiş yıllarda göl için; Semenlik, Simenlik, Karasu ve Arapsazı isimleri de kullanılmıştır. Simenit gölünde drenaj kanalları açılması ve taşınan alüvyal malzemeler sulak alanları daraltmış, iki ayrı göl oluşmuştur. Diğer Gölün ismi Akgöl'dür. Göl çevresinde 3355 hektarlık Yaban Hayatı Geliştirme Sahası oluşturulmuştur. Simenit ve Akgöl çevresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ve Doğal Sit Alanı olarak koruma altında olup 15 Mart 2023 tarihinde "kesin korunacak hassas alan" ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Akgöl</span>

Akgöl, Sakarya'da Karasu ve Ferizli ilçeleri arasında, tatlı sulu alüvyal set gölüdür. Gölün 1 km kadar yakınından geçen Sakarya Nehri'nin biriktirdiği alüvyonların etkisiyle oluşmuştur.

Kızılırmak Deltası, diğer adıyla Bafra Ovası, Kızılırmak'ın Karadeniz'e döküldüğü yerde, taşıdığı alüvyonlarla oluşturduğu, delta ovası ve sulak alanlar kompleksidir. Samsun ilinde Ondokuzmayıs, Bafra ve Alaçam ilçeleri sınırlarındadır. 56.000 hektarlık alanıyla Türkiye'nin en büyük deltalarındandır.

<span class="mw-page-title-main">İğneada Longoz Ormanları Millî Parkı</span> Milli Park

İğneada Longoz Ormanları Millî Parkı, Marmara bölgesi, Kırklareli ili, Demirköy ilçesinde, 3.155 ha alanda, 2007 yılında kurulan millî park.

<span class="mw-page-title-main">Kıyı ilerlemesi</span>

Kıyılar, kara ve deniz ekosisteminin kesişim sahasında bulunan doğal ve beşeri kaynaklı olarak büyük ve hızlı değişimlerin yaşandığı en önemli alanlardan biridir. Kıyıların, dalga ve deniz akıntıları sonucu, iklim değişimleri, akarsuların taşıdığı materyaller vb. unsurlar ile doğal olarak değişimin yaşandığı ortamlar olması yanında tarihi çağlardan bu yana insanoğlunun başta yerleşim olmak üzere birçok faaliyetleri için kullandığı alanlar olması da kıyılardaki değişimin boyutunu göstermektedir. Kıyı çizgisinde meydana gelen değişim aynı zamanda kıyının alan kazanması veya alan kaybetmesi şeklinde alansal değişimi de oluşturmaktadır. Meydana gelen alan değişimleri kıyı ilerlemesi-gerilemesiveya deniz ilerlemesi-gerilemesi şeklinde olabilmektedir. Bu durumda kıyıda yaşanan değişimlerin aradan denize doğru ya da denizden karaya doğru olduğunu göstermektedir. Bu değişimler uzun dönemli ve kısa dönemli olarak sınıflandırılmaktadır.

Yeşilırmak Deltası ya da Çarşamba Ovası, Samsun'da, Karadeniz'e dökülen Yeşilırmak'ın oluşturduğu delta. Çarşamba ve Terme ilçelerinin kurulu olduğu delta 90.000 km²'lik alanı ile Karadeniz'in en büyük deltasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Paradeniz</span>

Paradeniz, Göksu Deltası'nda, Mersin ili sınırlarında bulunan lagün gölüdür. Deltada bulunan dört gölden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Yalı, Kocaali</span> Kocaali, Sakarya, Türkiyede mahalle

Yalı, Sakarya ili, Kocaali ilçesine bağlı mahalledir. Kocaali ilçe merkezini oluşturan eski merkez mahallesidir. İlçenin kuzeybatı bölümünü oluşturur.

Plaj gelişimi; deniz, göl veya nehir suyunun toprağı aşındırdığı kıyı şeridinde meydana gelir. Kumlar, kayalık ve tortul malzemeleri kum birikintilerine aşındıran, asırlık, tekrarlayan işlemlerle kumun biriktiği yerlerdir. Nehir deltaları, göl veya okyanus kıyılarını genişletmek için nehrin çıkışında birikerek yukarıdan silt bırakır. Tsunamiler, kasırgalar ve fırtına dalgalanmaları gibi felaketler plaj erozyonunu hızlandırır.

<span class="mw-page-title-main">Karacabey Longoz Ormanları</span> Bursada subasar ormanı

Karacabey Longoz Ormanı Bursa'nın Karacabey ilçesinde bulunan longoz ormanıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.