Hazar Denizi dünyanın en büyük gölü veya eksiksiz bir deniz olarak sınıflandırılan dünyanın en büyük iç su kütlesidir. Adını Hazar Kağanlığı'ndan almıştır. Güneydoğu Avrupa ve güneybatı Asya'dadır ve dünyanın en büyük tuzlu su gölüdür. Hem deniz, hem de göl özelliklerini taşımaktadır. Petrol yataklarınca zengindir. Tektonik göllere örnektir. Endoreik bir havza olarak, Avrupa ile Asya arasında, Kafkasya'nın doğusunda, Orta Asya'nın geniş bozkırlarının batısında ve Batı Asya'daki İran platosunun kuzeyinde yer almaktadır. Denizin yüzey alanı 371.000 km2 ve hacmi 78.200 km3'tür. Tuzluluk oranı yaklaşık %1,2 olup, bu oran çoğu deniz suyunun tuzluluğunun yaklaşık üçte biri kadardır. Kuzeydoğuda Kazakistan, kuzeybatıda Rusya, batıda Azerbaycan, güneyde İran ve güneydoğuda Türkmenistan ile sınırlanmıştır. Hazar Denizi çok çeşitli canlı türlerine ev sahipliği yapmaktadır ve en çok havyar ve petrol endüstrileriyle tanınmaktadır. Petrol endüstrisinden kaynaklanan kirlilik ve Hazar Denizi'ne akan nehirler üzerine inşa edilmiş barajlar, denizde yaşayan organizmaları olumsuz etkilemiştir.
Hazarlar, İdil (Volga) Nehri kıyıları ve Kırım yarımadası arasında imparatorluk kuran bir Türk halkıdır. Yahudi, Bizans ve Arap kaynaklarına göre, Hazar ülkesinde yaşayan halkın büyük çoğunluğunun Uygur, Hazar, Ön Bulgar, Sabir ve Peçenek gibi Türk boyları olduğu bilinmektedir. Hazarların büyük bir bölümü 8. yüzyılda Museviliği benimsemiştir.
Hazarca, Orta Çağda, Orta Asyalı yarı göçebe Türk boyu olan Hazarların konuştuğu dildir. Hazarca, tarihî Türk dillerinden biri olmasına karşın Türkî dillerin hangi koluna ait olduğu tartışmalıdır. Bazı araştırmacılar Hazarcanın İran dilleri veya Kafkas dilleriyle yakın ilişkisi olduğunu varsayarlar.
Birinci Bulgar İmparatorluğu, Ön Bulgarların 681'de bugünkü Balkan bölgesinde Asparuh komutasında kurdukları devlettir. Devlet bugünkü Bulgaristan, Arnavutluk, Bosna, Hırvatistan, Yunanistan, Macaristan, Kosova, Kuzey Makedonya, Moldova, Karadağ, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Türkiye ve Ukrayna topraklarını içine alan yaklaşık Türkiye kadar bir toprak büyüklüğü olan (750.000 km²) topraklarda kurulmuştur.
Volga ya da İdil Avrupa'nın en uzun ırmağıdır. Rusça Volga adı Ana Slavca Vlga'dan (nem) gelir. Baltık-Fin dilleri kökenli valkea (beyaz) ve "Valgõ" sözcüklerinden de adının geldiği iddia edilmektedir. Uzunluğu yaklaşık 3531 km olan Volga, Moskova ile Sankt-Peterburg arasındaki Valday Tepeleri'nden doğar. Deniz seviyesinden 28 metre aşağıda olan Hazar Denizi'ne dökülür. Valday tepelerinde bulunan birçok göl ve bataklıktan gelen kaynak kollarının birleşmesiyle meydana gelen Volga, Rjev'den itibaren ulaşıma elverişli bir hâlde akar. Moskova Kanalı'yla birleştiği yerden sonra genişliği 230 metreyi bulur. Bundan sonra nehirde düzenli bir ulaşım sağlanır. Volga'nın yatağı üzerinde beş adet baraj bulunur. Bu barajlardan Volgograd Baraj Gölü'ndeki santral, dünyanın belli başlı hidroelektrik tesislerinden biridir.
İdil Bulgar Devleti, 9. yüzyılda kurulmuş bir Türk Devleti. Büyük Bulgarya Hanlığı'nın Hazarlar tarafından dağıtılıp Ön Bulgarlar halkının bölünmesinden sonra meydana gelmiştir ve 13. yüzyılda Moğollar devleti yıkıncaya kadar ayakta kalmayı başaran bir devlet olmuştur. İslamiyeti kabul eden ilk müslüman Türk devletidir.
Volga Deltası, Avrupa'da ülkenin iç kısmında olan nehir deltalarının en büyüğüdür. Avrupa'nın en büyük nehir sistemini meydana getirir. Volga nehri Kalmıkya Cumhuriyeti'nin kuzey doğusundaki, Rusya'nın Astrahan eyaletinden Hazar Denizi'ne akar. Delta hazar çukurunda yer alır. Deltanın uzak doğu kısmı Kazakistan'a uzanır. Delta, Astrahan şehrinden 60 km akıntı yönünde Hazar Denizi'ne boşalır.
Samara, Rusya'nın Volga Federal Bölgesi'nde bulunan Samara Oblastı'nın başkenti olan şehir. Tatarların yoğunlukla yaşadığı bir şehirdir.
İtil, aşağıdaki anlamlara gelebilir:
- İtil Nehri ya da Volga Nehri, Avrupa'nın en uzun nehri.
- İtil (şehir) ya da Atil, Hazar Kağanlığı'na 8. ile 10. yüzyıllar arasında başkentlik yapan şehir.
- ITIL, Bilgi Teknolojisi Altyapı Kütüphanesi'nin kısaltması.
Hazar Kağanlığı ya da kısaca Hazarlar, 7. ve 11. yüzyıllar arasında; Hazar Denizi'nin çevresinde; Van Gölü'nden, Karadeniz kıyılarından, Kiev'e; Aral Gölü'nden, Macaristan'a kadar olan geniş topraklarda hüküm sürmüş, Doğu Avrupa'da yerleşik bir Türk devletidir. Hazar kelimesi, gez(mek) anlamına gelen kaz- kökünden türemiştir. Ka-zar; gezer yani serbest dolaşan, bir yere bağlı olmayan anlamına gelmektedir. Hudūd al-'Ālam adlı esere göre, Hazar kağanları Ansa' sülalesindendir ve Orta Asya'dan gelmişlerdir. Hazarların bir süre Büyük Hun Devleti'ne bağlı kavimler arasında bulunmuş olmaları ihtimali vardır. 586'dan sonraki Bizans kaynaklarında Hazarlar, "Türkler" olarak geçmektedir.
Volga-Don Kanalı, İdil Nehri ile Don Nehri'ni en kısa mesafe ile bağlayan kanal.
İtil ; Hazar Kağanlığı'na 8. yüzyılın ortalarından, 10. yüzyılın sonlarına kadar başkentlik yapan şehir. Hazarların çağdaşı olan Arap seyyah ve coğrafyacı İbn Havkal ve İstahrî, Hazar ismini; ne bir milletin, ne de bir halkın ismi olduğunu belirtip sadece başkenti İtil olan ülkeye verilen isim olarak nitelemişlerdir. Volga deltasında ve Hazar Denizi'nin kuzeybatısında yer alır. Bu nedenle ekonomik açıdan gelişebilecek bir noktada bulnumaktaydı.
Árpád Hanedanı, Orta Avrupa'da kurulan Macar Krallığı'nın ilk hanedanlığı.
Kırım, Doğu Avrupa'da, Karadeniz'in kuzey kıyısında yer alan ve Karadeniz ile Azak Denizi tarafından çevrelenen Ukrayna’da bulunan bir yarımada. Ukrayna'nın Herson Oblastı'nın güneyinde ve Rusya'nın Kuban bölgesinin batısında bulunmaktadır. Perekop Kıstağı ile Herson Oblastı'na bağlanmaktadır ve Kerç Boğazı ile Kuban'dan ayrılmaktadır.
Bökey Orda, Hazar Denizi'nin kuzeyinde Ural ve Volga nehirleri arasında bulunan bir Kazak hanlığı idi. 1801 yılında Bökey Han tarafından kurulmuş olup 1845 yılında Jangir Han'ın ölümünün ardından Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edilmiştir.
Volga Hidroelektrik Santrali, Volga GES veya Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Kongresi Stalingrad/Volgograd Hidroelektrik Santrali, Avrupa'nın en büyük hidroelektrik santrali. Volga Nehri Hazar Denizi'ne akmadan hemen önce, Volga-Kama barajlarının sonuncusuydu. 1960 ve 1963 yılları arasında dünyanın en büyük elektrik santrali idi. Günümüzde RusHydro tarafından işletilmektedir.
Karadeniz-Hazar stepleri veya diğer ismiyle Pontus stepleri, Moldova, Kuzey Kafkasya, Güney Ukrayna, Güney Rusya ve Kazakistan'ın kuzeybatısının küçük bir bölümünü kapsayan, Avrasya steplerinin bir parçası olan geniş bir bozkır arazisidir. Palearktik biyocoğrafik bölgesinin de bir parçası olan bozkırlar, ılıman çayır, savan ve çalılık biyomlarını içerir.
Volga ticaret yolu, Kuzey Avrupa ve Kuzeybatı Rusya'yı, Volga Nehri üzerinden Hazar Denizi ve Sasani İmparatorluğu ile birleştirdi. Ruslar bu yolu, Hazar Denizi'nin güney kıyılarında Müslüman ülkelerle ticaret yapmak için kullandı ve bazen Bağdat'a kadar nüfuz etti. Volga Bulgarları bir göçebe konfederasyonu oluşturdu ve Volga nehri üzerinden Ruslar, Viking halkları ve Doğu Roma İmparatorluğu ile ticaret yaptı. Satranç, Pers ve Arap topraklarından Hazar-Volga ticaret yollarıyla Eski Rusya'ya tanıtıldı.
Hazar Depresyonu veya Pricaspian/Peri-Hazar Depresyonu/Ovası, yeryüzündeki en büyük kapalı su kütlesi olan Hazar Denizi'nin kuzey kısmını kaplayan alçak bir düzlük bölgedir. Aral ve Hazar denizlerini kapsayan daha geniş Aral-Hazar Depresyonu'nun daha büyük kuzey kısmıdır.
