İçeriğe atla

Sakız Adası'nın Fethi

Sakız Adası'nın Fethi

Piri Reis'in eseri Kitâb-ı Bahriye'deki Sakız haritası
Tarih15 Nisan 1566
Bölge
Sonuç

Kesin Osmanlı Zaferi

Sakız adası Osmanlı topraklarına katıldı.
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı Devleti Ceneviz
Komutanlar ve liderler
Osmanlı İmparatorluğu Piyale PaşaCeneviz Cumhuriyeti Yincenzo Giustiniani
Güçler
80 kadırga ??

Sakız Adası'nın Fethi, Kaptanıderya Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması'nın 1566 yılında Sakız Adası'nı ele geçirerek Osmanlı topraklarına ilhak etmesiyle sonuçlanan deniz harekâtı.

Osmanlı Devleti'nin Sakız'a yönelik siyaseti

Sakız'da daha önceki yıllarda da Müslüman idaresi kurulmuştu. Nitekim 670 yılında Emevîler'ce Bizans İmparatorluğu'ndan kısa süreliğine alınan ada, 1089-1091 arasında İzmir ve civarında bir beylik kuran Türk denizcisi Çaka Bey tarafından ele geçirildi. Ada Bizans İmparatorluğu ve Dördüncü Haçlı seferi sonrasında kurulan Latin İmparatorluğu el değiştirdikten sonra, VIII. Mihail döneminde Bizans’ta Cenovalılar üstün duruma gelince 1261 tarihli Nif Antlaşması ile Sakız’da Ceneviz tebaasına konsolos tayin etme ve pazar yeri açma gibi ayrıcalıklar verildi. Bir sonraki İmparator II. Andronikos Aydınoğulları Beyliği tehdidi karşısında 1304’te yeni Foça hâkimi Cenevizli Benedetto Zaccaria’dan yardım istedi ve Sakız bir oldubitti ile bu kişinin denetimine geçti. Menteşe Beyliği’ne ait otuz gemilik bir Türk filosu 1306 yılında adayı yağmaladı ve halkını esir aldı. 1319’daki ikinci saldırı ise başarısız oldu. Bir süre tekrar Bizans'a bağlanan ada Cenovalı Simone Vignosi tarafından tekrar işgal edildi (15-21 Haziran 1346). Zayıf durumdaki Ceneviz Cumhuriyeti, armatör Simone Vignosi ile anlaşıp Ceneviz toprağı olarak kabul edilen Sakız’da Maona adıyla anılan şirketin tasarruf hakkını tanıdı. Şirket özellikle sakız ürününe dayalı paylaşımlı ortaklık tekelini esas alan, cumhuriyet sistemini andıran bir idare kurdu. Ada, Ceneviz Maona yönetiminde köle ticaretinde de bir merkez haline geldi.

Maona yönetimi, Venedik’in baskısına karşı Akdeniz’in bu stratejik adasını ellerinde tutabilmek için Batı Anadolu Türkmen beylikleri Aydınoğulları ve Saruhanoğulları'na 500’er düka altını vergi veriyordu. Yıldırım Bayezid bu beylikleri Osmanlı Devleti'ne katınca Sakız’a buğday gönderilmesini yasakladığı gibi, 60 gemilik bir filo yolladı. 1412 yılında Sakız’a yönelik ikinci bir Osmanlı hücumu da Cenova ve Rodos’tan gelen yardımlarla engellendi. I. Mehmed'in İzmir kuşatması esnasında 1428 yılında yapılan bir anlaşmayla Sakız'ın yıllık vergisi 4.000 düka altınına çıkarıldı. II. Murad döneminde ise Sakız'ın haraçgüzârlık statüsü devam etmekle birlikte ilişkilere dostane bir hava egemen oldu ve 1431 yılında adayı kuşatan Venedikliler’e karşı Osmanlı donanmasından yardım istendi. II. Mehmed’in İstanbul'u fethinden sonra ise Sakız-Osmanlı ilişkilerinin seyri değişti ve Maona yönetimi İstanbul’a elçiler gönderip yıllık vergiyi 6.000 düka altınına çıkarmak suretiyle barışı sağlamayı başardı. Bununla birlikte II. Mehmed 1455 yılında bir alacak meselesini gerekçe göstererek adaya önce Hamza Bey, ardından Yunus Bey komutasında iki filo gönderdiyse de sonuç alamadı. 1456 yılında Sakız üzerine daha geniş kapsamlı bir harekât hazırlıkları yapılırken, bu defa verginin 10.000 düka altınına çıkarılmasıyla bundan vazgeçildi.

Harekata giden süreç

16. yüzyılda Sakız adası

Sonraki dönemde vergilerin ödenmesi düzenli bir şekilde icra edilirken, Kanuni Sultan Süleyman döneminin sonlarında ödemelerin üç yıl boyunca kesintiye uğraması ilişkilerde gerginliğe yolaçtı. Gerginliğin bir başka sebebi de 1565 yılında Malta Kuşatması sırasında Sakız'dan Hospitalier Şövalyeleri'ne yardım gitmesiydi.

Sakız beyleri uyarılara rağmen üç yıllık vergi borçlarını ödemeyince, Osmanlı Devleti 1565 Nisan ayında kendilerine bir mektup göndererek, bu gecikmenin nedenlerini sordu ve borçlarını ödemelerini istedi. Bu uyarının ardından Sakız Beyleri hemen İstanbul’a bir temsilci göndererek vergilerine mahsuben 156.356 akçeyi Osmanlı hazinesine teslim ettiler ve geriye kalan 413.644 akçe için 40 gün vade istediler. Bu talepleri kabul edilmesine rağmen, vade dolduğunda kalan borç yine ödenmedi.

Bu durumda, Osmanlı Devleti verginin tahsili amacıyla 1565 yılı sonlarında Tulumbacılar çavuşlarından Hüseyin’i Sakız’a gönderdi. Sakız beyleri söz konusu meblağı toplamak için zamana gereksinim duyduklarını bahane göstererek, oyalama taktiğini sürdürdüler. Osmanlı Devleti Hüseyin Çavuş’tan uzun süre alınamaması ve verginin tahsil edilip edilemediğini öğrenilememesi üzere, Kanuni Sultan Süleyman 28 Mart 1566 tarihinde Kaptan-ı derya Piyale Paşa’yı donanmayla Sakız’a giderek Sakız beylerinin ve Hüseyin Çavuş'un İstanbul'a getirilerek, şimdiye kadar toplanan paranın kimde olduğunun, geriye kalan borcun ise neden ödenmediğinin sorgulanmasıyla ve borcun tahsil edilmesiyle görevlendirdi.

Harekat

Sakız'daki Ceneviz kalesi

Piyale Paşa 26 Mart 1566'da İstanbul’dan 70 kadırga ile hareket etti. Donanmaya Gelibolu’da 10 kadırga daha katıldı. Donanma 14 Nisan 1566 tarihinde Sakız’ın doğusundaki Passaggio mevkiine demirledi. Maona yöneticisi Yincenzo Giustiniani, limana gelerek parayı teslim etmediği gibi, Paskalya'yı bahane ederek Piyale Paşa'yı karşılamaya da gitmedi ve yerine iki temsilci gönderdi. Piyale Paşa ise temsilcileri dinledikten sonra, şehre dönmelerine izin verdi ve 15 Nisan 1566 tarihinde donanmayı üç bölüme ayırarak Sakız limanına girdi.

Esasen sadece Sakız vergisinin tahsiline memur edilmiş olan Piyale Paşa, adanın 12 yöneticisini huzuruna davet etti. Ancak, yöneticilerden borcun uzun süre daha ödenemeyeceği yanıtını alınca, onları tutuklayarak zincire vurdu. Piyale Paşa'nın emriyle harekete geçen yeniçeriler de çok zayıf bir dirençle karşılaşarak şehri ve kaleyi zaptettiler.

Harekatın sonrası

Daha sonra Ege Denizi'nden çıkarak Adriyatik Denizi'ne yönelen Osmanlı Donanması İtalya'nın Apulia sahillerini vurdu. Bu sırada Zigetvar Kuşatması sırasında ölen Kanuni Sultan Süleyman'ın yerine II. Selim tahta geçti. Piyale Paşa komutasındaki donanma, yeni padişah İstanbul'da tahta çıkmadan önce başkente döndü.

Ceneviz Cumhuriyeti'nin en doğudaki mülkü olan Sakız'ın kaybı, zenginliği Akdeniz ticaret rotalarına bağımlı olan bu deniz ticareti devleti açısından önemli bir darbe oldu.[1] Osmanlı İmparatorluğu, Ceneviz'e ait bir toprağa harekât düzenlerken bu ülkenin fiilen Osmanlılar'ın savaş halinde olduğu İspanya Krallığı denetiminde/müttefiki olmasıyla da irtibatlandırmıştı.[2]

Sakız adasında Türk yönetiminin başlaması

Sakız'ın Osmanlı topraklarına katılmasıyla eski Bizans topraklarındaki son Ceneviz kolonisi de ortadan kalktı. Piyale Paşa Sakız şehrine girdikten sonra kiliselerden birini camiye çevirdi ve Kanuni Sultan Süleyman adına hutbe okuttu. Sakız, müstakil bir sancak haline getirilerek Kaptanpaşa eyaletine bağlandı, sancak beyliğine de 50.000 akçe bedelle Kırşehir Beyi Gazanfer Bey gönderildi.

Aynı zamanda adaya bir kadı, imam, hatip ve müezzin tayin edildi. Ayrıca, reâyânın mahkemedeki işlemlerinin kolaylaştırılması amacıyla Sakız tercümanlığı vazifesi ihdas edildi. Türk idaresinin kurulmasının ardından Sakız’ın tahriri yapıldı. Bunun sonuçlarını yansıtan iki defterden 1566 tarihli ilkinde, adanın 8 kasaba, 31 mahalle, 52 karye ve 58 manastırdaki gayrımenkuller sayıldı. 1567'de yapılan ikinci tahrirde ise hâne ve cizye miktarı belirlendi. Yine, Sakız'ın zaptından bir süre sonra İstanbul’daki Fransız elçisinin ricası üzerine bir fermanla, adadan sürülen Katolikler’den isteyenlerin dönmelerine ve kendi kiliselerine sahip olmalarına izin verildi. Sakızlıların bir kısmı ise (1453'e kadar eski bir Ceneviz kolonisi olan) Galata’ya yerleşti.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Chius Vincta or the Occupation of Chios by the Turks (1566) and Their Administration of the Island (1566–1912)", Described in Contemporary Diplomatic Reports and Official Dispatches, Philip P. Argenti, Cambridge (1941), I. Bölüm
  2. ^ "The Papacy and the Levant, 1204-1571, Kenneth Meyer Setton, American Philosophical Society (1984), c.4, s.899

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Süleyman</span> 10. Osmanlı padişahı (1520–1566)

I. Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu'nun onuncu padişahı ve 89. İslam halifesidir. Batı'da Muhteşem Süleyman, Doğu'da ise adaletli yönetimine atfen Kanûnî Sultan Süleyman olarak da bilinmektedir. 1520'den 1566'daki ölümüne kadar, yaklaşık 46 yıl boyunca padişahlık yapan ve 13 kez sefere çıkan I. Süleyman, saltanatının toplam 10 yıl 1 ayını seferlerde geçirmiştir. Süleyman böylece imparatorluğun hem en uzun süre hüküm süren hem en çok sefere çıkan hem de en uzun süre sefer yapan Osmanlı Sultanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Turgut Reis</span> Türk Şehit Amiral - Osmanlı Beylerbeyi

Turgut Reis, Osmanlı İmparatorluğu donanmasında amirallik yapmış, Trablusgarp fatihi olarak anılan Türk denizcisidir. Beylerbeyi olarak görev yapmış, ayrıca Trablus Beyi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">II. Selim</span> 11. Osmanlı padişahı (1566–1574)

II. Selim, Sarı Selim veya Sarhoş Selim, 11. Osmanlı padişahı ve 90. İslâm halîfesidir. Kânûnî Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ın oğludur. Kardeşi Bayezid’e karşı Konya’da yapılan ve tarihte Konya Şehzâdeler Muharebesi olarak yer edinen savaşı kazanarak, babasının desteğini aldı. Babasının ölümü üzerine, hayattaki tek oğlu olarak 24 Eylül 1566 tarihinde on birinci padişah olarak tahta geçti. Padişahlığı sırasındaki ilk sefer batı yönlü yapıldı. Ülke sınırları Orta Avrupa’ya kadar genişledi. Kıbrıs, Tunus, Yemen ve Fas kayıtsız şartsız teslim olanlar arasındaydı. Ülkesinin denizlerde de egemenliğini genişleterek, deniz egemenliğine önem verdi.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu yükselme dönemi</span> Osmanlı İmparatorluğunun altın çağı olarak kabul edilen tarihî dönem (1453–1683)

Osmanlı İmparatorluğu yükselme dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş döneminden (1299-1453) sonra geldiği kabul edilen dönemdir. 29 Mayıs 1453 tarihinde İstanbul'un Fethi ile başladığı kabul edilen bu olgunluk döneminin ne zaman sona erdiğiyle ilgili farklı görüşler bulunmaktadır. Osmanlı aydını Kâtip Çelebi, imparatorluğun bu döneminin 1593'te Celâlîlerin ortaya çıkmasına kadar sürdüğünü belirtirken, Naîmâ ise 1683'teki Viyana bozgununu bu dönemin bitişi ve yeni bir dönemin başlangıcı olarak ilan eder.

<span class="mw-page-title-main">Aydınoğulları Beyliği</span> II. Dönem Anadolu Beyliği

Aydınoğlu Beyliği veya Aydınoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde, 14. yüzyıl başlarında Güneybatı Anadolu’da Aydın ve çevresinde kurulmuş; döneminde hayli etkili olmuş bir Türkmen beyliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Ceneviz Cumhuriyeti</span>

Cenova Cumhuriyeti veya kısaca Cenevizliler, 1005 yılından 1797 yılına kadar İtalya Yarımadası'nın kuzey batısında, Ligurya olarak bilinen bölgede, bugünkü Cenova merkezli olarak hüküm sürmüş bir denizci cumhuriyeti. 1100 yılına kadar bir şehir devleti olarak varlığını sürdürmüş devlet, büyüyerek ve güçlenerek Avrupa'da önemli bir konuma gelmiş, Venedik Cumhuriyeti'nin büyük bir rakibi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sakız Adası</span> Yunanistana bağlı ada

Sakız Adası, Yunanistan'ın Ege Denizi'nde yer alan bir adasıdır. Ülkenin Kuzey Ege bölgesine bağlı olan ada, Türkiye'den Sakız Boğazı ile ayrılır. Sakız ağaçları ve bu ağaçlardan elde edilen damla sakızı ile ünlüdür. Turistik yerleri arasında Orta Çağ köyleri ve 11. yüzyıldan kalma Nea Moni Manastırı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Piyale Paşa</span>

Piyale Paşa, Sultan I. Süleyman ve II. Selim döneminde 14 yıl kaptan-ı derya görevinde bulunmuş ve önemli zaferler kazanmış bir Osmanlı devlet adamı ve komutandır.

<span class="mw-page-title-main">Cerbe Deniz Muharebesi</span> 1560 yılında gerçekleşen deniz savaşı

Cerbe Deniz Muharebesi 1560 yılının Mayıs ayında Tunus'un Cerbe Adası açıklarında Kaptan-ı Derya Piyale Paşa kumandası altındaki Osmanlı Donanmasıyla İspanyol kuvvetlerinin başını çektiği bir Haçlı Donanması arasında yapılmış bir deniz savaşıdır. Osmanlıların büyük bir zafer kazandığı bu savaşta Haçlı gemilerinin yarısı batırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Müezzinzade Ali Paşa</span>

Müezzinzade Ali Paşa Piyale Paşa'dan sonra başa geçerek 1569-1571 yılları arasında Osmanlı Donanması'nın Kaptan-ı Deryalığını da yapmış Osmanlı denizcisi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Malta Kuşatması</span> Osmanlı İmparatorluğunun 1565te Maltayı Kuşatması

Malta Kuşatması ya da Malta Seferi, 1565 yılında Malta adasının Osmanlı İmparatorluğu kuvvetleri tarafından kuşatılması ve Hospitalier Şövalyeleri tarafından adanın savunulması sürecidir.

Baltaoğlu Süleyman Bey, 15. yüzyılda yaşamış Osmanlı devlet adamı ve kaptan-ı derya.

Arslan Paşa, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Hatvan, İstolni Belgrad, Pojega, Semendire ve Belgrad sancakbeyliği ile 1565-1566 yılları arasında Budin beylerbeyliği görevlerinde bulunan Osmanlı askeri ve devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sakız (şehir)</span> Yunanistanın Kuzey Ege bölgesi, Sakız ilçesi, merkez belediyesine bağlı kent

Sakız, Yunanistan'ın Kuzey Ege bölgesindeki Sakız Adası'nın ana şehridir. 2011'de Yunanistan'da yapılan bölgesel idareler reformundan beri Sakız Belediyesi'nin bir parçası ve idari birimidir. Belediye, 22.823 km2'lik bir alan kaplar. İzmir'in Çeşme ilçesinin tam karşısında yer alan Sakız'ın nüfusu 26,850 (2011) olup üzerinde bulunduğu adanın da hem başkenti hem de ana limanıdır. Sakız şehri, Sakız adasındaki 8 belediyeden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Maona</span>

Maona ya da Societas comperarum, Orta Çağ İtalya'sında alakalı şehir devletindeki iltizamların vergisinden satın alınan hisselerin paylarını işletmeye yönelik yatırımcı ortaklığıdır. Hisse senetleri, zengin tüccarlara ayrı ayrı satılıyordu ama vergi toplama güçlüğü sebebiyle bu tüccarlar bir arada çalışıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Ege Seferi (1537)</span>

Ege Seferi, 1537-1540 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda evre, Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının Ege Denizi'nde Venedik'e ait adaları fethetmeye yönelik iki askerî harekâtından biri.

<span class="mw-page-title-main">Ege Seferi (1538)</span> 1537-1540 Osmanlı-Venedik Savaşında evre, Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının Ege Denizinde Venedike ait adaları fethetmeye yönelik iki askerî harekâtından ikincisi (diğeri bir yıl önce)

Ege Seferi, 1537-1540 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda evre, Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının Ege Denizi'nde Venedik'e ait adaları fethetmeye yönelik iki askerî harekâtından ikincisi.

<span class="mw-page-title-main">1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı</span>

1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında Macaristan ve Erdel'in hakimiyeti konusundaki çekişme nedeniyle başlayan ve gerek Macaristan gerek Akdeniz'de büyük bir mücadeleye dönüştükten sonra karada ve denizdeki Osmanlı zaferleri üzerine 1555 ve 1559'daki iki ateşkesin ardından 1562 yılında İstanbul Antlaşması'yla sonuçlanan savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Ege Seferi (1455)</span>

Ege Seferi, Kaptan-ı derya Hamza Bey komutasındaki Osmanlı donanmasının İstanbul'un Fethinden (1453) sonra Ege Denizi'nde hâkimiyetini yerleştirme hedefine yönelik seferlerinden ilki.

<span class="mw-page-title-main">Nakşa Seferi</span>

Nakşa Seferi, Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının 1566 yılında Ege Denizi'ndeki Nakşa Dükalığı üzerine düzenlediği ve Kiklad Adaları'nı doğrudan Osmanlı yönetimine kattığı askerî harekât.