Said Halim Paşa
| Said Halim Paşa | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917 | |
| Hükümdar | V. Mehmed |
| Yerine geldiği | Mahmud Şevket Paşa |
| Yerine gelen | Talat Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 19 Şubat 1864 Kahire, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 5 Aralık 1921 (57 yaşında) Roma, İtalya |
| Ölüm nedeni | Suikast |
| Defin yeri | II. Mahmud Türbesi, İstanbul |
| Partisi | İttihat ve Terakki |
| Mesleği | Siyasetçi, devlet adamı |
| Nemesis Operasyonu |
|---|
 |
| Arka plan |
| Öldürülenler |
|
| Suikastçiler ve planlayanlar |
|
| Sonrası |
Said Halim Paşa, (Osmanlıca: سعيد حليم پاشا, 19 Şubat 1864, Kahire - 5 Aralık 1921, Roma[1]), 12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917 tarihleri arasında, fiili gücün İttihat ve Terakki ve özellikle de Talat Paşa - Enver Paşa - Cemal Paşa üçlüsü elinde olduğu bir dönemde sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.
Hayatı
İlk yılları
19 Şubat 1864 tarihinde Kahire'de doğdu. Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın dört oğlundan biri olan Mehmet Abdülhalim Paşa'nın oğludur. Said Halim Paşa, ilk ve orta tahsilini Kahire'de özel olarak yaptı, Arapça, Farsça, İngilizce ve Fransızca öğrendi. Daha sonra İsviçre'de beş yıl siyasal bilgiler öğrenimi gördü.
Memurluğu ve siyasi kariyeri
1888'de Mîr-i Mîran rütbesi ile ve Mecîdî nişanı ile Şûra-yı Devlet (Danıştay) âzâsı oldu. Kendisine, 1889'da II. ve 1892'de I. rütbe Osmânî ve 1899'da murassa Mecîdî nişanı, 1900'de de Rumeli Beylerbeyi pâyesi verildi. 1908'de ise bulunduğu Şûrâ-yı Devlet âzâlığından kadro dışı bırakıldı, ancak aynı dönemde Belediye genel seçimlerinde Yeniköy Belediye Dairesi Reisliği'ne tayin olundu. Daha sonra Cemiyet-i Umumiye-i Belediye İkinci Reisliği, 1908'de de Âyân Meclisi âzâlığı yaptı. 23 Ocak 1912-23 Temmuz 1912 tarihlerinde Şura-yı Devlet Reisliği de kendisine verildi.
1912'de Reislikten çekildi. Bu sırada İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin Genel Sekreterliği'ne seçildi, Mahmut Şevket Paşa'nın sadrazamlığı sırasında 1913'te de ikinci defa Şûrâ-yı Devlet Reisliği'ne ve üç gün sonra Hariciye Nezareti'ne (Dışişleri Bakanlığı'na) atandı. Mahmut Şevket Paşa'nın 11 Haziran 1913'te öldürülmesinin ardından, önce vezirlik rütbesi verilerek Sadâret Kaymakamlığı'na, ertesi gün de (12 Haziran 1913) Sadrazamlık (Başbakanlık) makamına getirildi.
1913 Eylül'ünde, Bulgarlarla Edirne'nin Osmanlı Devleti'nde kalması ve Meriç nehri hudut olmak üzere sulh imzalanması hizmeti sebebi ile Padişah tarafından İmtiyaz Nişanı ile onurlandırıldı.
Osmanlı Devleti 1914 yılında tarafsızlığının ihlal edilmesi nedeni ile I. Dünya Savaşı'na katıldı. Bu süreçte Almanya sefiri Baron Wangenheim ile Yeniköy'de Said Halim Paşa Yalısı'nda ittifak anlaşması imza edildi. 1915'te Hariciye Nazırlığı'ndan, 3 Şubat 1917'de Sadrazamlıktan çekildi (yerine Talat Paşa geçti).
Mondros mütarekesinin imzalanmasından sonra Ermeni kırımında rol oynadığı suçlaması ile 10 Mart 1919'da tutuklandı ve 28 Mayıs 1919’da önce Limni'ye ardından Malta'ya sürüldü. Ankara Hükûmeti'nin İngilizlerle yaptığı 23 Ekim 1921 tarihli anlaşma gereğince serbest kaldığı 29 Nisan 1921'de İtalya'nın başkenti Roma'ya yerleşti.[2]
Öldürülmesi
6 Aralık 1921 akşamı araba ile otelinin kapısına geldiği sırada Arşavir Şıracıyan adlı bir Ermeni bir militanın silahlı saldırısına uğrayarak hayatını kaybetti.
Cinayet günü katil tarafından anlatılanlara göre Said Halim Paşa kahvaltıdan sonra dostu Azmi Bey ile Capitol’deki müzeleri ziyaret ettikten sonra Guglielmo Fiori’nin idaresindeki arabayla eve döndü. Eve döndüğünde saat 17.35'ti. Azmi Bey ödemeyi yaparken kısa boylu, tıknaz, koyu renk giyinmiş biri arabaya yöneldi ve Said Halim Paşayı alnından tek el ateş ederek vurdu. Kovalamaca sonrası katil kaçarken hastaneye kaldırılan eski paşanın vefat ettiği öğrenildi.[3]
Naaşı İstanbul'a getirildi, Yeniköy'deki yalısından alınarak 20 Ocak 1922 günü büyük bir törenle II. Mahmut Türbesi'nin bahçesine, babası Halim Paşa'nın yanına defnedildi.[2][4][5]
Galatasaray Spor Kulübü ile ilişkisi
Tevfik Fikret'in ardından Galatasaray Spor Kulübü'nün hâmi Başkanlığını üstlenmiş, savaş şartlarında kulübün zarar görmemesini sağlamıştır.[6]
Yayınlanmış Eserleri
- Buhranlarımız ve Son Eserleri İz Yayıncılık
- Buhran-ı ictimaimiz- Kubbealtı Sahaf
- Said Halim Paşa - Bütün Eserleri Anka Yayınları 2003
İlgili eserler
- Ahmet Şeyhun. Said Halim Pasha: Ottoman Statesman and Islamist Thinker (1865-1921) Istanbul: Isis Press, 2003
- Ahmet Şeyhun. Said Halim Paşa: Osmanlı Devlet Adamı ve İslamcı Düşünür (1865-1921) İstanbul: Everest Yayınları, 2010.
- M. Cengiz Yıldız, Said Halim Paşa’da Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçilik (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloj;
- M. Cengiz Yıldız, "Osmanlı'nın Son Dönemindeki Üç Düşünce Akımının Sosyolojik Analizi: Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçilik", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 7, 1995.
- M. Cengiz Yıldız, "Said Halim Paşa'da Üç Tarz-ı Siyaset: Batılılaşma, İslamcılık ve Milliyetçlik", TYB Akademi Dergisi, Sayı: 3, Eylül 2011.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018.
- ^ a b Çelebi, Mevlüt (1 Kasım 2022). "İtalya'da Ermeni Terörü: İtalya basınında Sait Halim Paşa suikasti". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. ss. 476, 477. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023.
- ^ Çelebi, Mevlüt (1 Kasım 2022). "İtalya'da Ermeni Terörü: İtalya basınında Sait Halim Paşa suikasti". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. ss. 477, 478. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023.
- ^ Şimşir, Bilal (2000). Şehit Diplomatlarımız (1973-1994) (2015 bas.). Ankara: Bilgi Yayınevi. ISBN 975-494-924-7.
- ^ İbnülemin Mahmut Kemal İnal, “Mehmed Said Halim Paşa”, Son Sadrazamlar IV, Dergȃh Yayınları, İstanbul 1982, s.1893-1932; M. Hanefi Bostan, “Said Halim Paşa (1864- 1921)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 35. Cilt, s.557-560.
- ^ Tekil, Süleyman. Galatasaray Tarihi, 1905-1985, sf (17). İstanbul: Galatasaray Spor Kulübü, 1986.
Dış bağlantılar
- Said Halim Paşa (kitapçık)
- http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=350557&idno2=c350388#219 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Mahmud Şevket Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 12 Haziran 1913 - 3 Şubat 1917 | Sonra gelen: Talat Paşa |
