İçeriğe atla

Saho dili

Saho
Saaho
Ana dili olanlar
BölgeEritre'de Güney,
Kuzey ve Güney Kızıldeniz,
Etiyopya'da Tigray
EtnisiteSaholar
Konuşan sayısı178,800  (2007-2022)
Dil ailesi
Afro-Asyatik
  • Cushitic [en]
    • Lowland East [en]
      • Saho-Afar [en]
        • Saho
Yazı sistemiGe'ez alfabesi (Etiyopya'da kullanılır.)
Latin alfabesi (Eritre'de kullanılır.)
Tanınmış azınlık dili Eritre
Dil kodları
ISO 639-3ssy
Glottologsaho1246[1]
Sahu dili ile karıştırılmamalıdır.

Saho dili (Tigrinya: ሳሆኛ/ቋንቋ ሳሆ) Eritre, Sudan ve Etiyopya'da konuşulan bir Afro-Asya dilidir. Ailenin Cushitic [en] koluna aittir.[2]

Genel bakış

Saho dili, Saho halkı tarafından yerel olarak konuşulmaktadır. Geleneksel olarak, doğuda Erafayle körfezi, güneyde Laacasi Gade vadileri ve batıda Eritre yaylaları [en] (Güney'in doğu kanadındaki Shimejana bölgesi) veya daha önce Akele Guzai [en] eyaleti olarak bilinen Debub bölgesi ile sınırlanan Eritre bölgesinde yaşarlar.

Bu konuşma alanı, batıda Tigre [en] konuşmacıları ve doğuda Afar konuşmacıları ile diğer Afro-Asya konuşan topluluklarla sınırlanmıştır. Etiyopya'da Saho öncelikle Tigray Bölgesi'nde konuşulur. Dili diğer alanlarla birlikte ~250.000 kişi kullanmaktadır. Dört ana lehçesi vardır: Kuzey lehçesi, çoğunlukla Casawurta, Tharuuca, Casabat Care, vb. tarafından konuşulur; Merkezî lehçe esas olarak Minifere'li Faqhat Xarak tarafından konuşulur; Güney lehçesi esas olarak Minifire, Xazo, Dabrti-meela, Irob, Sancafe tarafından konuşulur.[]

Saho ayrıca tarihlerini belgelemek ve bilgi vermek için Arapça (latin harfleriyle) kökenli kelimeler de kullanmaktadır.

Eski İtalyan Eritre'deki Saho dili, İtalyanca ödünç kelimelerin güçlü etkisi altında kalmıştır.[3]

Ayrıca son zamanlarda dil, siber uzayda bir iletişim aracı olarak kullanılmaktadır. Ve tamamen saho dili ile tasarlanmış bir web sitesi bulunuyordu.[4]

Saho, Afar halkı tarafından ana dil olarak konuşulan Cushitic Afar diliyle o kadar yakından ilişkilidir ki, bazı dilbilimciler iki dili tek bir "Saho-Afar dilinin" lehçeleri olarak görmektedirler. Ne olursa olsun, en azından temel sözlüklerinde ikisinin temiz bir şekilde ayrılabileceği gösterilmiştir.[5]

Fonoloji

Ünsüzler

Dudaksıl ünsüzDişsil ünsüz/

Dişyuvasıl ünsüz

Üstdamaksıl ünsüzDorsal [en]Pharyngeal [en]/

Epiglottal

Gırtlaksıl ünsüz
Plosive [en]sessiz t̪ kʡʔ
sesli bd̪ɖg
patlamalı t̪ʼkʼ
Sürtünmeli Ünsüzsessiz fsħh
sesli z(ʕ)
patlamalı (sʼ)
Genizsil [en]mn
Çarpmalı [en]ɾ
Sürtünmesiz [en]wlj
  • /t̪ʼ, sʼ, z, kʼ, ʔ/ sesleri ödünç sözcüklerden duyulur.
  • /b/, sesler arası konumlarda veya sürtünmeli bir ünsüzden önce geldiğinde [β] olarak duyulabilir.
  • /t̪, d̪/, /a/'dan önce veya sonra laminal [t̻, d̻] olarak duyulabilir.
  • /ɾ/ serbest varyasyonda bir tril [r] olarak duyulabilir.
  • /ɖ/ sesler arası pozisyonlarda bir flep [ɽ] olarak duyulabilir.
  • /l/, /i, u/ ünlülerinden önce apikal [l̺] veya alveolar [l] olarak ve /a, e, o/ ünlülerinden önce laminal [l̻] olarak duyulabilir.
  • /n/ /b, f, ɖ, k, ɡ/ seslerinden önce [m, ɱ, ɳ, ŋ] olarak duyulabilir.
  • /ʡ/ ayrıca serbest varyasyonda veya sesler arası pozisyonda bir frikatif [ʕ] olarak da duyulabilir.
  • /b, t̪, d̪, ɖ/ durakları, sözcük son konumundayken serbest bırakılmamış [b̚, t̪̚, d̪̚, ɖ̚] olarak duyulur.[6]

Ünlüler

Ön Ünlü [en]Ortadaki ünlü [en]Arka ünlü
Kapalı ünlü [en]i iː u uː
Ortadaki ünlü [en]ɛ ɛː ɔ ɔː
Açık ünlü [en]a aː
  • /ɛ/, [ɛ] veya [e] olarak duyulabilir ve gerilmemiş konumlarda [ə] olarak ortaya çıkabilir.
  • /ɔ/, lehçeler arasında konuşanlar arasında [ɔ] veya [o] olarak telaffuz edilebilir.[6]

Yazı sistemleri

Saho'nun üç farklı yazı sistemi vardır: Latin alfabesinde bir versiyon, Eritre'de resmi; Etiyopya'da resmi olan Ge'ez alfebesinde bir versiyon; ve Ajami alfabesi [en] de resmi olarak kullanılmayan bir alfabedir.[5]

Kaynakça

  1. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Saho". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  2. ^ "Ethnologue'da Saho" (İngilizce). Ethnologue. 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  3. ^ Giorgio Banti, Moreno Vergari (2008). "Italianismi lessicali in saho". PDF (İtalyanca). 8 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2024. 
  4. ^ "Makaado.net - Çevrimiçi Saho Topluluğu" (Sahoca ve Tayca). makaado.net. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023. 
  5. ^ a b Alessio Agostini, Maria Giulia Amadasi Guzzo (2017). Afroasiatica Romana: "Proceedings of the 15th Meeting of Afroasiatic Linguistics", 17-19 September 2014, Rome (İngilizce). Sapienza Università di Roma. ss. 65-81. ISBN 978-88-98154-12-8. 8 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2024. 
  6. ^ a b Tajebe, Esayas (2015). Descriptive Grammar of Saaho. Addis Ababa University.

Diğer bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İngilizce</span> Batı Cermen dili

İngilizce (

<span class="mw-page-title-main">Yunanca</span> Hint-Avrupa dili

Yunanca (Yunanca: Ελληνικά Elliniká veya Eλληνική γλώσσα Ellinikí Glóssa

<span class="mw-page-title-main">Saholar</span>

Saho, Eritre ve kuzey Etiyopya'nın büyük bölümlerinde yaşayan Cushitic bir etnik gruptur. Saho'yu ana dilleri olarak konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Cibuti</span> Doğu Afrika ülkesi

Cibuti, resmî adı ile Cibuti Cumhuriyeti, Doğu Afrika'da yer alan bir ülkedir. Komşuları; kuzeyde Eritre, batıda ve güneyde Etiyopya, güneydoğusunda ise Somali'dir. Kızıldeniz'e ve Umman Denizi'nin Aden Körfezi'ne kıyısı vardır. Arap Yarımadası'nda bulunan Yemen'e 20 kilometre uzaklıktadır. Başkenti, ülke ile aynı ismi taşıyan Cibuti şehridir. Halkın %95'i Müslüman'dır.

<span class="mw-page-title-main">Eritre</span> Doğu Afrika ülkesi

Eritre veya Eritre Devleti, Doğu Afrika'nın kuzeyinde bir ülke. Batıda Sudan, güneyde Etiyopya ve güneydoğusunda Cibuti ile çevrilmiştir. Ülkenin doğusu ve kuzeydoğusu Kızıldeniz sahili boyunca uzanır. Suudi Arabistan ve Yemen tam karşısındadır. Dahlak Takımadası ve Hanish Adalarının birkaçı Eritre'ye aittir. Başkenti Asmara'dır.

<span class="mw-page-title-main">Arapça</span> Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dil

Arapça, Afroasya dilleri ailesinin Sami koluna mensup bir dildir. Batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Umman Denizi'ne, kuzeyde Akdeniz'den güneydoğuda Afrika Boynuzu ve Hint Okyanusuna uzanan geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Tüm lehçeleri ile birlikte 420 milyonu aşkın kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir. Arap Birliği'ne üye 22 ülke ile Çad ve Mali dâhil olmak üzere 24 ülkede resmî dildir. Aynı zamanda kısmî olarak tanınan Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Somaliland ile Tanzanya'da (Zanzibar) resmî dil statüsündedir. Arap Birliği'nin ve Birleşmiş Milletler'in kabul edilen altı resmî dilinden biridir. Nijer, Senegal ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal/azınlık dili olarak tanınmıştır. Arapça İran, İsrail, Pakistan, Filipinler ve Güney Afrika Cumhuriyeti anayasalarında özel dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Etiyopya</span> Afrikanın doğusunda, Afrika Boynuzunda, bir devlet

Etiyopya veya Etyopya, resmî adıyla Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti Afrika Boynuzu'nda yer alan büyük bir Doğu Afrika ülkesi. Ülkenin başkenti yerel dilde "yeni çiçek" anlamına gelen Addis Ababa'dır. Sudan, Güney Sudan, Eritre, Cibuti, Somali ve Kenya, Etiyopya'nın komşularıdır. Afrika kıtasının en kalabalık ikinci ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Estonca</span> Estonyanın resmi dili

Estonca, Estonya'nın resmî dilidir. 1,1 milyon Estonya vatandaşına ek olarak on binlerce Estonyalı göçmen tarafından konuşulan dil. Ural Dil Ailesi'nin Fin-Ugor dilleri'ne mensuptur. Dil, Finceye oldukça benzemektedir. Dili ailedeki diğer dillerden ayıran en önemli özellik, kısa, uzun ve çok uzun olmak üzere üç farklı tonlama barındırmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çince</span> Çin ve çevresinde konuşulan bir dil

Çince, Çin anakarası ve çevresinde yaşayan bir milyardan fazla kişi tarafından konuşulan Eski Çinceden türemiş dillerin oluşturduğu diller grubudur. Dünyadaki her beş kişiden birinin anadili olarak konuştuğu Çince, lehçeleriyle birlikte dünyada en çok konuşulan dildir. Çince ve lehçeleri Büyük Çin olarak adlandırılan Çin anakarası, Hong Kong, Makao, Tayvan ve Malezya, Endonezya, Tayland, Singapur, Myanmar, Vietnam, Güney Kore gibi Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde konuşulmaktadır. Çince, dünyanın en çok konuşulan dil olmasına bağlı olarak Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biridir. Aynı zamanda Çin, Tayvan, Singapur, Hong Kong ve Makao'nun resmî dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Moğolca</span> Moğol yerlisinin konuştuğu dil

Moğolca, Moğolistan ve civardaki bazı özerk bölgelerde resmî dil olan Asya dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Çinghay</span>

Çinghay, Çin'in kuzeybatısında bir eyalettir. Tibet Platosu'nda yer alır. Kuzeybatıda Kansu, güneydoğuda Siçuan eyaletleri, kuzeybatıda Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve güneybatıda da Tibet Özerk Bölgesi'yle çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Kansu</span>

Kansu (Çince : 甘肃; Çince : 甘肅; pinyin: Gānsù

<span class="mw-page-title-main">Halaçça</span>

Halaçça, İran'da konuşulan bir Türk dilidir. Yazı dili kimliği yoktur, ağız olarak konuşurlara sahiptir. 2017 sayımlarına göre 52.800 konuşanı vardır. Bu dil Alman türkolog Gerhard Doerfer'in dikkatini çekmesiyle o güne kadar dilleri açısından sıradan bir Türk halkı oldukları, Azericenin bir ağzını konuştukları düşünülen Halaçlar ve dilleri Türk dilbilim araştırmalarında önemli bir yere sahip oldu. Fakat daha sonra Halaçlar'ın bir Azeri halkı olmadığı gibi dilleri de Azericenin bir ağzı olmayıp Eski Türkçeden de özellikler gösteren bir Türk dili olduğu ortaya çıktı. Dil, günümüzde büyük ölçüde Farslaşmıştır. Dilde belirsiz kökenli yaklaşık 150 kelime vardır.

Mari (Çirmiş) dili Ural Altay Dil Ailesinin Ural Koluna bağlı Fin/Ugor dilleri ana grubundandır ve 600.000 kişi tarafından konuşulur. Çirmiş dili; Rusya'ya bağlı Mari El Cumhuriyeti başta olmak üzere Rusya'da Tataristan, Udmurtya ve Perm bölgelerinde konuşulur. Etnik Çirmişler, çoğunlukla Ural Dağları'nın doğusunda Vyatka Nehri çevresinde yaşamaktadır.

Türk dili tarihi, çivi yazılı Sümerce tabletlerdeki alıntı kelimeler şeklinde bilinen ilk örneklerine rastlanan, coğrafya olarak Moğolistan ve Çin içlerinden Avrupa’nın ortalarına, Sibirya’dan Hindistan ve Kuzey Afrika sahasına kadar yayılmış olan Türk dilinin tarihidir. Günümüzde Asya ve Avrupa kıtalarında konuşulan ve yazılan Türk yazı dilleri ve bunların ağızlarının tarihî süreçlerini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Liaoning</span>

Liaoning, Çin'in kuzeydoğusunda bulunan bir eyalettir. Eyalet, günümüzdeki haliyle 1907 yılında Fengtian ismiyle kuruldu, ancak isim 1929'da "Liaoning" olarak değiştirildi. Eyalet başkenti ayrıca o dönemde Shenyang'ın eski ismi olan Shengjing'in Mançuca telaffuzu olan Mukden olarak bilinirdi. Japon Mançukuo kukla rejimi altında eyaletin ismi 1907'deki ismine dönüştürüldü, fakat Liaoning ismi 1945'te yine geri getirildi.

<span class="mw-page-title-main">Amharalar</span> Etiyopyada yaşayan etnik grup

Amharalar veya Amharlar, Etiyopya'nın özellikle Amhara Bölgesi'nin kuzey ve orta dağlık bölgelerinde geleneksel olarak yaşayan bir etnik gruptur. 2007 ulusal nüfus sayımına göre, Etiyopya nüfusunun %26,9'unu oluşturan 19.867.817 kişiyi kapsamakta ve çoğunlukla Etiyopya Ortodoks Kilisesi Ortodoks Hristiyan üyeleridir. Etiyopya göçmen topluluğunda, özellikle Kuzey Amerika'da da bulunurlar. Bu söz Amharca, bir Afrika-Asya dilini Sami dalı, bir üyesi Ethiosemitic Etiyopya resmi dili olarak hizmet grubu. Bazı akademisyenler, Tigrayalıları ve Amhara'yı Habeş kimliğinin, birkaç Batılı akademisyen ve Etiyopyalı etno-milliyetçi siyasi partinin öne sürdüğü, ancak kamuoyu ya da en yerli yerli akademisyenler tarafından yaygın olarak kabul edilmeyen ultra neo-muhafazakâr bir tanımı altında uygun olarak sınıflandırdılar. bölge.

<span class="mw-page-title-main">Çad dilleri</span>

Çad dilleri, Kuzey Nijerya, Güney Nijer, Çad, Güney Orta Afrika Cumhuriyeti ve Kuzey Kamerun'un yer aldığı Sahel’in bazı bölgelerinde konuşulan ve 150 dili içeren Afro-Asyatik dil ailesinin bir koludur. En çok konuşulan Çad dili Hausaca, bir lingua franca olarak Batı Afrika'nın doğusunda kalan iç bölgelerde konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Portekizcesi</span>

Avrupa Portekizcesi veya bilinen diğer adlarıyla Portekiz Portekizcesi, İberya Portekizcesi ve Yarımada Portekizcesi Portekizce: português peninsular) Portekiz'de konuşulan Portekizce lehçelerinin tümüne verilen addır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.