İçeriğe atla

Sahaptin dilleri

Sahaptin dilleri
Coğrafi dağılımKuzey Amerika
SınıflandırmaPenuti dilleri Plato Penuti dilleri
Alt bölümler
  • Nimipuca
  • Sahaptince

Sahaptin dilleri (İngilizceSahaptian, Sahaptianic, Sahaptin, Shahaptian), Amerika Birleşik Devletleri'nde Washington, Oregon ve Idaho eyaletlerinin Kolumbiya Platosu denen bölgesinde konuşulan Penuti dil ailesinin Plato Penuti dilleri bölümünden Kızılderili dilleri grubu. Yalnızca iki dilden (Nimipuca ile Sahaptince) oluşur.

Adlandırma

Sahaptin adı en dar (İng. Sahaptin) anlamıyla Sahaptinleri ve dillerini; en geniş (İng. Sahaptian) anlamıyla da Sahaptin halkları ve dillerini belirtir. İngilizcedeki Sahapti-n / Sahapti-an adlandırması tıpkı Algonqui-n / Algonqui-an adlandırması gibidir.

Sınıflandırma

1. Nimipuca (Nez Percé)
  • Yukarı Nimipuca
  • Aşağı Nimipuca
2. Sahaptince (Sħáptənəxw): Ethnologue'da 4 ayrı dil olarak yer alır: Tenino [tqn], Umatilla [uma], Walla Walla [waa], Yakima [yak]
  • Kuzey Sahaptincesi
  • Kuzeybatı Sahaptincesi
  • Kuzeydoğu Sahaptincesi
  • Güney Sahaptincesi (Kolumbiya Nehri Sahaptincesi)

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tatarca</span> Tatarlar tarafından konuşulan Türk dili

Tatarca veya İdil Tatarcası, Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir. Aynı aileden bir lehçe olan Kırım Tatarcasından ayırmak için “Kazan Tatarcası” olarak da adlandırılır. Çoğunluğu, Rusya Federasyonu içindeki Tataristan'da yaşayan Tatarlar tarafından konuşulur. Tataristan Cumhuriyeti'nin Rusça ile birlikte iki resmî dilinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Azot</span> simgesi N ve atom numarası 7 olan element

Azot ya da nitrojen, simgesi N olan bir element olup atom numarası 7'dir. Renksiz, kokusuz, tatsız ve inert bir gazdır. Azot, dünya atmosferinin yaklaşık %78'ini oluşturur ve tüm canlı dokularında bulunur. Azot ayrıca, amino asit, amonyak, nitrik asit ve siyanür gibi önemli bileşikler de oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">İspanyollar</span> İspanyanın herhangi bir yerinde yerli olan veya İspanyol vatandaşlığına sahip kişiler

İspanyollar, Güneybatı Avrupa'nın İber Yarımadası'nda yer almakta olan İspanya'nın yerli halkına verilen isimdir. Bunun yanı sıra, en büyük kısmı Latin Amerika'da olmak üzere dünyanın birçok bölgesinde İspanyol kolonizasyoncuları soyundan gelen önemli sayıda İspanyol yaşamaktadır.

Santigrat, iki ölçme değeri arasının 100'e bölümüyle elde edilen değer. Santigrat, °C sembolü ile gösterilmektedir. Terim, metrik sistem ile birlikte 18. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nimipular</span>

Nimipular ya da Nez Perceler ABD'nin Kuzeybatı Pasifik bölgesi 'nda yaşayan ve Sahaptin dillerinden Nimipucayı konuşan bir kızılderili kabilesidir. Tahminlere göre Lewis ve Clark'ın seferlerine kadar bu alanda 10.000'in üzerinde yerli halk yaşamaktaydı. Kabile şu anda Idaho'da bir rezervasyonda idare ve ikamet etmektedir. Nez Perçe'ler kendilerine kısaca "The people" veya "we the people" anlamına gelen Nimíipuu ismini vermişlerdir. Nez Percé ismi Fransızcadan, halkın burnuna taktıkları sallanan süsden esinlenerek, türeyen bir isimdir. Nehrin aşağısındaki kabileler boyunca daha sık olmasına rağmen özellikle bu kabile için verilen bir isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Uzay aracı</span> araştırma yapmak üzere uzaya gönderilen insanlı veya insansız araçların ortak adı

Uzay aracı ya da uzay gemisi, Dünya'nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makinedir. Uzay araçları insanlı ya da insansız olabilir. Bir uzay aracı telekomünikasyon, Dünya'nın gözlemlenmesi, meteoroloji, yolbul, uzay kolonizasyonu, gezegen keşfi, uzay turizmi, uzay savaşımı, uzay ortamında insan ve kargo taşınması gibi görevler için yapılmış olabilir. Bu tanım aynı zamanda yapay uyduları da kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sinameki</span>

Sinameki, iki çenekli çiçekli bitki familyalarından baklagiller (Fabaceae) içinde sınıflanan Cassia cinsinin türlerini, bu türlerin meyvelerini ve bu türlerin bazılarından elde edilerek tıpta laksatif olarak kullanılan maddeyi ifade eder. Ayrıca cassia, defnegiller (Lauraceae) familyasının tarçınla yakın akraba olan türü Cinnamomum aromaticum'un İngilizcedeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hititçe</span> Hint-Avrupa dillerinin Anadolu alt grubuna ait bir ölü dil

Hititçe veya Hitit dili, Tunç Çağı'nda Anadolu'da yaşamış Hititlerin veya dillerinde kendilerine verdikleri isimleri ile Neşalıların konuşmuş olduğu, Hint-Avrupa dillerinin Anadolu alt grubuna ait bir ölü dil. Dil, diğer Anadolu dilleri olan Luvice ve Palaca ile yakından ilişkilidir. Tarihte belgelenmiş en eski Hint-Avrupa dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Koyukonca</span>

Koyukonca ya da Koyukon dili, ABD'nin Alaska eyaletinde, Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesinde, Koyukuk ırmağı ile Yukon ırmağı arasındaki bölgelerde Alaska Atabasklarından Koyukonlar tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabaları Holikaçukça ile Değinakçadır. Fransız kökenli Kanadalı bir Cizvit misyoneri olan Jules Jetté'nin 1898'de kaydetmeye başladığı derlemeleri günümüzde Atabask dil araştırmalarında değerli belgelerdir. Hristiyan misyonerlerce misyon okullarında çoğu kez yalnızca dini eğitim verilmiş ve Koyukon öğrenciler İngilizce konuşmaya zorlanmıştır. Günümüzde Alaska Yerli Dil Merkezine göre 2.300 kişilik nüfustan 150 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">İnyupikçe</span>

İnyupikçe ya da İnyupik dili, Kuzey ve Kuzeybatı Alaska'da İnyupiklerin konuştuğu İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 15.700 kişilik nüfustan 2.144 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Batı Kanada İnuitçesi</span>

Batı Kanada İnuitçesi, Kanada'da Batı Kanada İnuitleri tarafından konuşulan İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili.

<span class="mw-page-title-main">Algonkin dilleri</span> Algonkin–Yurok dil ailesinden Amerika yerli dillerine air alt grubu.

Algonkin dilleri, Kuzey Amerika'da çoğu Kanada'da, birazı da Amerika Birleşik Devletleri'nde konuşulan Algonkin–Yurok dil ailesinden Amerika yerli dilleri alt grubu. Kanada'da konuşanı en fazla yerli dil olan Krice bu ailedendir ve 117.400 kişi tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Penuti dilleri</span> Kızılderili dil ailesi

Penuti dilleri, Kuzey Amerika'nın batısında Kanada'ya bağlı Britanya Kolumbiyası ile ABD'ye bağlı Washington, Oregon ve Kaliforniya eyaletlerinde konuşulan Kızılderili dil ailesi.

<span class="mw-page-title-main">Kolumbiya Nehri</span>

Kolumbiya Nehri ya da Columbia Nehri, Kuzey Amerika'da Pasifik Kuzeybatısı'nın en büyük nehridir ve uzunluğu 2,000 km'dir. ABD'nin dördüncü en büyük nehridir. Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletindeki Rocky Dağlarında doğan nehir, Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington eyaletine geçer ve Oregon eyaletiyle sınır oluşturduktan sonra Büyük Okyanus'a dökülür. Drenaj havzası kabaca Fransa büyüklüğündedir ve Amerika Birleşik Devletleri'nin yedi eyaletine ve bir Kanada eyaletine kadar uzanır. Hacim bakımından Amerika Birleşik Devletleri'nin dördüncü büyük nehri olan Kolumbiya, Pasifik'e dökülen Kuzey Amerika nehirleri arasında en büyük debiye sahip olanıdır. Kolumbiya, dünyadaki nehirler arasında 36. en büyük debiye sahiptir.

Plato Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın Pasifik Okyanusuna bakan batı kısmında içbölgede, Amerika Birleşik Devletleri'ne ait Dağlararası Platolar denen bölgesindeki kuzey Idaho, batı Montana, doğu Washington, doğu Oregon ve kuzeydoğu Kaliforniya eyaletlerinde ve Kanada'ya ait Batı Kanada bölgesindeki Britanya Kolumbiyası eyaletini orta ve güneyindeki İç Britanya Kolumbiyası denen kısmında Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzeyde Subarktik Kızılderilileri, doğuda Ova Kızılderilileri, güneyde Büyük Havza Kızılderilileri, güneybatıda Kaliforniya Kızılderilileri ve batıda Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grupları yer alır.

Naskapice ya da Naskapi dili, Kanada'da Doğu Québec ve Labrador'da yaşayan Naskapiler (ᓇᔅᑲᐱ) tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Merkezî Algonkin dilleri grubundan Kricenin lehçesi olan Kızılderili dilidir. En yakın akrabası İnnucadır. Kri dilleri konuşma sahasının en kuzeydoğusunda yer alır.

İnnuca ya da İnnu dili, Kanada'da Québec ve Labrador'da yaşayan İnnular tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Kricenin lehçesi olan Kızılderili dilidir. En yakın akrabası Naskapicedir. Kri dilleri konuşma sahasının en doğu ve güneydoğusunda yer alır. 1987 yılı rakamlarına göre 10.000 kişilik etnik nüfustan anadillerini konuşabilenlerin sayısı 8.480 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Çinuk dilleri</span>

Çinuk dilleri ya da Şinuk dilleri, Kuzey Amerika'nın batısında ABD'ye bağlı Washington ileOregon eyaletlerinde Kolumbiya Nehri Vadisinde Çinuklar (Şinuklar) tarafından konuşulan üç dilden oluşan Kızılderili dil ailesi.

<span class="mw-page-title-main">Çinuklar</span>

Çinuklar ya da Şinuklar, Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington ile Oregon eyaletlerinde Kolumbiya Nehri Vadisinde yaşayan, Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grubundan bir Kızılderili halkı. Çinuk dilleri ailesine giren üç dili konuşurlar. Diğer ABD Kızılderilileri gibi Çinuklar da yasal olarak Kızılderili rezervasyonu adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar. Geçmişte deniz kürk ticaretinde aktif olan halklardan biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Çimmesyan dilleri</span>

Çimmesyan dilleri, Kanada'nın Britanya kolumbiyası ile Amerika Birleşik Devletleri'nnin Alaska eyaletinde yaşayan Çimmesyanlar tarafından konuşulan Penuti dil ailesinden Kızılderili dilleri grubu. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.500 kişilik nüfustan 30 kadarı, Kanada'daki 8.600 kişilik nüfustan ise 1.400 kadarı anadillerini konuşabiliyor.