Sagitta (takımyıldız)

Sagitta

Takımyıldız
Sagitta takımyıldızının haritası
Kısaltma	Sge
Tamlayan	Sagittae
Sembolizm	Ok
Bahar açısı	19.8333
Yükselim	18.66
Alan	80 derece kare (86.)
Ana yıldızlar	4
Bayer/Flamsteed yıldızları	19
Gezegeni olduğu bilinen yıldızlar	1
Parlak yıldızlar (3,00m'den)	0
En parlak yıldız	γ Sge (3.47m)
Yakın yıldızlar (10 pc içindeki)	0
En yakın yıldız	15 Sge (57.7 Iy)
Messier nesneleri	1
Çevreleyen takımyıldızlar	Vulpecula Hercules Aquila Delphinus
En iyi Ağustos ayı saat 21:00'de +90° ve −70° enlemleri arasında görülebilir.

Sagitta ya da Okçuk takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Sagitta adı Latince'de ok anlamına gelmektedir. Bu takımyıldız Sagittarius (Yay) takımyıldızıyla karıştırılmamalıdır. Antik olduğu halde, 4. kadirden daha parlak yıldızı olmaması ve gökyüzündeki (Tay ve Güneyhaçı takımyıldızlarından sonra) en küçük takımyıldız olmasından ötürü önemsiz bir takımyıldızdır. Batlamyus, 1. yüzyılda listelediği 48 takımyıldız arasına (daha da küçük, yalnızca 4 derece karelik bir alanı kaplayacak şekilde) bu takımyıldızı da dahil etmiştir. Günümüzde Uluslararası Astronomi Birliği'nce belirlenmiş 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey gökkürede yer alır ve gök ekvatorundan çok fazla uzakta yer almaması sebebiyle Güney Kutup Dairesi haricinde dünyanın her yerinden görülebilir.

Okçuk Samanyolu bölgesinde yer alır ve etrafında şu takımyıldızlar vardır (kuzeyden başlayarak saat yönünde): Tilkicik, Kahraman, Kartal ve Yunus takımyıldızları.

Okçuk takımyıldızı bölgesindeki parlak yıldızlardan bazıları şunlardır:

• α Sge: Ok (Arapça سهم; Sham) adı da verilen bu G1 II sınıfından, 4.37 kadir parlaklığındaki sarı ve parlak dev yıldız 610 ışık yılı uzaklıktadır. Yine 4.37 kadir parlaklığındaki β Sge ile birlikte, atlı arabalara takılan okların sivri uçlarını ya da Roma ordusunda bir dönem kullanılmış olan çift uçlu okları temsil eder.
• γ Sge: bu soğuk dev (M0 III, 3.47 kadir) δ Sge ve ε Sge mızrağı oluşturur. Yaklaşık 170 ışık yılı mesafededir.
• δ Sge: görsel çift olmasından şüpheleniliyor. Tek yıldız gibi görünüyor fakat M2 II ve A0 V sınıflarında bileşik tayf görüntüsü yayımlıyor. 3.82 kadir parlaklığında.
• ε Sge: G8 III, 5.66 kadir, çoklu yıldız sistemi (4 bileşen; B bileşeni görsel)
• η Sge: K2 III tayf sınıfında, 5.1 kadir parlaklığında ve Hyades hareketli grubuna dahil.

• M71 küresel yıldız kümesi: çoğunlukla açık yıldız kümesi olduğu sanılan seyrek bir küresel kümedir. 13000 ışık yılı mesafededir. 1745 ya da 1746 yılında Fransız astronom Philippe Loys de Chéseaux tarafından keşfedilmiştir.

Geçmişte takımyıldız Sham olarak adlandırılmıştır; günümüzde bu isim yalnızca takımyıldızın tek bir yıldızına, α Sagittae'ye aittir. Sagitta adını Romalılar vermiştir.^[]

Bu takımyıldız Johann Bayer'in yıldız adlandırmalarında hataya düştüğü takımyıldızlardan biridir. Hatta bu takımyıldızın en parlak yıldızı γ Sagittae'dir. Bu tarz bir yanlış adlandırma Yay takımyıldızı için de söz konusudur.

Okçuk parlak yıldız içermemesine rağmen, bir oku andıran şekli Farslar, İbraniler, Yunanlar ve Romalılar gibi pek çok kültürde aynı biçimde yer bulmuştur.

Antik Yunan'da Okçuk, Herakles'in Prometheus'un her gün karaciğerini yiyen Jüpiter'in kartalını (Aquila) öldürmek için kullandığı oku temsil eder. Okçuk, Kartal'ın çok az üstünde yer alır.^[] Başka bazı kimseler Okçuk'un, gagaları, pençeleri ve demirden kanatları olan ve Arkadya'nın bataklıklarında insan etiyle beslenen, birbirine bitişik duran Stymphalian Kuşlarına (Aquila Kartal, Cygnus Kuğu ve Lyra Akbaba) doğru Herkül'ün attığı ok olduğuna inanır ve hâlâ Herculea denen yerde onların arasında durmaktadır. Eratosten Okçuk'un, Apollo'nun Kiklopları toptan yok ettiği ok olduğunu iddia eder.

Okçuk bazılarınca bundan başka, Cupid asteroitinin (Yunan mitolojisindeki karşılığı Eros) Oku ya da Yay takımyıldızından Akrep'e atılan ok olarak kabul edilir.^[]

Diğer varsayımlar, Okçuk'un Erboğa tarafından Kartal'a atıldığını kabul eder. Yay takımyıldızı Erboğa'nın altında ve tam aksi istikamete bakarken, Erboğa takımyıldızı Kartal'a doğru bakmaktadır ve Okçuk'a uygun bir açıda durmaktadır.^[]

• Sagittarius

• Ian Ridpath and Wil Tirion (2007). Stars and Planets Guide, Collins, London. ISBN 978-0007251209. Princeton University Press, Princeton. ISBN 978-0691135564.

• The Deep Photographic Guide to the Constellations: Sagitta18 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Star Tales – Sagitta 19 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• İngilizce Vikipedi'deki Sagitta maddesinin 30 Haziran 2009, 20:36 tarihli sürümü [1]

Wikimedia Commons'ta Sagitta (takımyıldız) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.