İçeriğe atla

Safiye Elbi

Safiye Elbi
Doğum29 Haziran 1882(1882-06-29)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm6 Temmuz 1964 (82 yaşında)
İstanbul, Türkiye
EvliliklerHüseyin Bey
Çocuk(lar)Fatma Nahide, Tarık
ÖdüllerUluslararası Florence Nightingale Madalyası, İngiliz Kızılhaç Madalyası, Şefkat Nişanı 2. Rütbe, Harbi Umumi Madalyası, Laponya Kızılhaç Nişanı 1. Rütbe, Fransız Kızılhaç Madalyası
Kariyeri
Çalıştığı kurumlarÂsar-ı Atika Müzesi Geçici Hastanesi,
Hilâl-i Ahmer Galata ve Cağaloğlu Hastaneleri,
Reşitpaşa Hastane Gemisi, Kızılay Hemşire Okulu
15 Haziran 1923 tarihli Hilal-i Ahmer dergisinde Safiye Hüseyin Hanım

Safiye (Hüseyin) Elbi (29 Haziran 1882, İstanbul - 6 Temmuz 1964, İstanbul), Türk hemşire.

Türkiye'de modern hemşireliğin gelişmesine katkısı olmuş bir meslek kadınıdır. Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı'nda gönüllü hemşirelik yaptı. Türkiye'de Cumhuriyetin ilanından sonra da pek çok hayır kurumunda ve dernekte görev aldı. Kadınların sosyal hayata katılması için çalışmalarda bulundu.[1] 1925'te İstanbul'da kurulan Kızılay Hemşire Okulu'nda idareci ve öğretmen olarak görev yaptı.

Yaşamı

29 Haziran 1882'de İstanbul'da doğdu. Babası, makine mühendisliğinin Türkiye'deki öncülerinden olan Tersane-i Âmire başmühendisi Ferik Amet Besim Paşa, annesi bir İngiliz soylusu olan Hammond Wilward'ın kızı Josephine Wilward'dır (evlendikten sonra Müslüman olarak Firdevs adını almıştır).[1]

İngiliz ve Alman kız okullarında öğrenim gördü. Deniz yarbayı Hüseyin Bey ile evlendi; Fatma Nahide ve Tarık adında iki çocuk sahibi oldu.[1]

Balkan Savaşları sırasında Hilâl-i Ahmer Cemiyeti İstanbullu kadınları yaralı askerlere bakmak için göreve çağırdığında kız kardeşi Nesime Mukadder (Dölen) ile birlikte başvurdu. İki kardeş bir süre bağış olarak yatak-yorgan toplayarak hastanelerin kurulmasında görev aldılar. O dönemde Âsar-ı Atika Müzesi, geçici hastane haline getirilerek İngiliz Kızılhaçı'na tahsis edilmiş ve İngiltere'den gelen sağlık ekibi "Müze Hastanesi" olarak bilinen yapıda savaş yaralılarını tedavi etmişti. Safiye Hüseyin Hanım ve kardeşi, iyi İngilizce bildikleri için bir süre sonra Müze Hastanesi'ne gönderildi. Safiye Hüseyin Hanım, bu hastanede hemşirelik mesleğine başladı. Müze müdürü Halil Ethem Bey görevleri sırasında kendi lojmanını iki kızkardeşe tahsis etti.[1]

Safiye Hüseyin Hanım, geçici hastanelerin kapatılmasının ardından anatomi kitapları okuyarak hemşirelik bilgisini geliştirmeye çalıştı. Kızılay Cemiyeti'nin 1913-1914 yıllarında üniversite konferans salonunda düzenlediği hasta bakımı kurslarına katıldı. İstanbullu hanımların gönüllü hemşireliklere yöneltilmelerinde, cemiyet başkanı Besim Ömer Paşa'ya yardım eti.[2]

I. Dünya Savaşı sırasında Hilâl-i Ahmer Galata ve Cağaloğlu Hastanelerinde gönüllü hastabakıcılık yaptı. Sık görülen tetanos ve gazlı kangren hastalıkları konusunda uzmanlaştı.[1] Ardından savaşı sırasında Hilâl-i Ahmer Hastanesi yapılan Bezmi Âlem Sultanisi'nde görevlendirildi. Daha sonra ağır yaralıları Çanakkale'den vapurla İstanbul'a taşıyan Reşit Paşa Hastane Gemisi'nde çalışmaya başladı.[3] Gemide Alman ve Avusturyalı hemşireler çalışmaktaydı. Safiye Hanım, hastane gemisindeki tek Türk hemşire ve başhemşire olarak görev yaptı.

Savaşın sonunda Avrupa’nın çeşitli ülkelerindeki Türk esirlerin ve öğrencilerin durumunu incelemek, ihtiyaçlarını tespit etmek ve gerekli çalışmaları yapmak üzere Hilâl-i Ahmer Cemiyeti tarafından Münire İsmail Hanım ile birlikte Avrupa'ya gönderildi. Memleketlerine iade edilen Alman ve Avusturyalı esirleri taşıyan Korkovoda Vapuru ile Avrupa'ya gitti.[1] Bu görev sırasında Hilal-i Ahmer Cemiyeti için bağış topladı ve öğrencilerin bulunduğu yerleri dolaşıp Berlin'deki bütün öğrencilerin gemi ile yurda gönderilmesini sağladı.

İstanbul'a döndüğünde yeni kurulan Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin idare heyetinde yer aldı. Cemiyetin 1924'te kurmayı kararlaştırdığı ve 1925'te İstanbul'da açtığı Kızılay Hemşire Okulu'da idare heyeti ve eğitim kadrosunda görev aldı. Fransızca derslerini yürüttü ve okulun eksikleri ile ilgilendi.[1]

Saltanat döneminde Almanya ve İsviçre'deki kongrelere katılmış olan Safiye Hanım, 1923 ve 1927 yıllarında Cenevre'de toplanan Uluslararası Hemşire Kongresi'nde Türkiye'yi temsil etti.[4] Cenevre, Paris, New-York, Şikago şehirlerinde hemşirelik, hastabakıcılık ve içki aleyhtarlığı konularında konferanslar verdi. Kadınlarla ilgili söyleşilere katıldı.[2] Save the Children adlı insani kurum ile çalıştı ve kurumun müfettişi oldu.

Hilâl-i Ahzar Cemiyeti'nin ilk kadın üyesi olarak idare heyetinde yer aldı.[1] Ayrıca Veremle Savaş Derneği ve Türk Kadınlar Birliği'nin de kurucu üyeleri arasında yer aldı.

Türkiye'de kadınların ilk defa seçme ve seçilme hakkını kullandıkları 1930 yılı belediye seçimlerinde İstanbul'da Cumhuriyet Halk Fırkası adayı olarak Belediye Meclis üyeliği seçimlerine katıldı ve meclise girdi.[5]

1933 yılında Türk Hasta Bakıcılar Cemiyeti'nin (1943 yılında isim değiştirerek Türk Hemşireler Derneği oldu) kuruluşunda rol aldı ve cemiyet başkanlığı yaptı.

6 Temmuz 1964 günü Gureba Hastanesi'nde öldü.[2]

Safiye Hüseyin Elbi Arşivi

Safiye Elbi'nin aile fotoğrafları, diplomaları, hatıratı, kendisine çeşitli yerlerden yollanan kartpostalları içeren arşivi İstanbul'daki Atatürk Kitaplığı'nda yer almaktadır.[6]

Elbi'nin madalya ve nişanlarıyla çekilmiş siyah-beyaz fotoğrafı, kendisine gönderilen telgraflar, Amerika Konsolosluğu´ndan aldığı pasaport, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu fahri azalık kartı, Hilal-i Ahmer Cemiyeti´ne bağlı Cağaloğlu Hastanesi tarafından verilen Osmanlı Türkçesi takdirname gibi muhtelif efemeralar içeren Aslı Davaz tarafından hazırlanmış bir arşivi de İstanbul'daki Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı'ndadır.[7]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h Yılmaz - Gören, Şerife; Yalın, N. Yasemin. "Hemşirelik Tarihinde Bir Öncü "Safiye Hüseyin Elbi"". Lokman Hekim Dergisi, 6(2), Yıl : 2016. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  2. ^ a b c Toros, Taha. "İlk Türk Hemşiresi Safiye Hüseyin Elbi" (PDF). Skylife Dergisi, Nisan 1995. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  3. ^ Vakkasoğlu, Vehbi (2015). Çanakkale'de Şahlananlar: Destan Yazan Yiğitler ve Analar. ISBN 9786051626024. 
  4. ^ "Çanakkale'nin Kadın Kahramanı Safiye Hüseyin". Fikriyat.com sitesi, 16 Mart 2019. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  5. ^ Metintaş, Mustafa Yahya. "Nezihe Muhittin ve Türk Kadınının Siyasi Haklar Mücadelesi". Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi Cilt 1 Sayı 3 Yıl 2018. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  6. ^ "Safiye Hüseyin Elbi". ataturkkitapligi.ibb.gov.tr. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 
  7. ^ "Safiye Hüseyin Elbi Arşivi" (PDF). Kadineserleri.org. 18 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türk Kızılay</span> Türk yardım kuruluşu

Türk Kızılay ya da resmî adıyla Türkiye Kızılay Derneği, Türkiye'deki en büyük insani yardım kuruluşudur ve Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketinin bir parçasıdır. Türk Kızılay, kâr amacı gütmeyen (NGO), yardım ve hizmetleri karşılıksız olarak sağlayan ve kamu yararına çalışan bir gönüllü sosyal hizmet kuruluşudur. Personelinin bir kısmı gönüllü olarak, bir kısmı ise maaşlı olarak çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Berç Türker</span> Osmanlı bankacı ve bürokrat, TBMM üyesi

Kigork Berç Keresteci, Kurtuluş Savaşı'nda Mustafa Kemal'e ve Millî Mücadele'ye destekleri olmuş; TBMM 5. Dönem, TBMM 6. Dönem ve TBMM 7. Dönem'de (1935-1946) Atatürk'ün isteği ile Afyonkarahisar milletvekilliği yapmış, İstiklal Madalyası sahibi Türkiye Ermenisi iş insanı ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Tevfik Rüştü Aras</span> Türk siyasetçi (1883–1972)

Ahmet Tevfik Rüştü Aras, 1920-1939 yılları arasında beş dönem milletvekilliği, 1925-1938 yılları arasında Türkiye Dışişleri Bakanlığı yapmış, öncesinde İttihat ve Terakkî'nin önemli isimlerinden biri olmuş, sonrasında da gazete yazıları yazarak hayatını sürdürmüş Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Esat Işık</span> Türk göz hekimi, siyasetçi (1865 - 1936)

Mehmet Esat Işık veya bilinen adıyla Mehmet Esat Paşa, Türk göz hekimi, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Selma Rıza</span> Türk gazeteci

Selma Rıza, ilk Türk kadın gazeteci, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin tek kadın üyesi, Hilal-i Ahmer Cemiyeti genel sekreteri ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Hemşirelik</span> Sağlık hizmetleri mesleği

Hemşirelik; birey, aile ve toplumun sağlığını koruma ve geliştirmeye odaklanan, ideal sağlık düzeyine ve yaşam kalitesine ulaştırmayı hedefleyen bir sağlık profesyoneli'dir.

<span class="mw-page-title-main">Yeşilay</span> Kötü alışkanlıklara karşı kurulmuş bir dernek

Yeşilay, resmî ismiyle Türkiye Yeşilay Cemiyeti.

<span class="mw-page-title-main">Safiye Ali</span> olası ilk Türk kadın hekim

Safiye Ali, Türk doktor.

<span class="mw-page-title-main">Reşit Galip</span> Türk siyasetçi ve doktor

Mustafa Reşit, Türk siyasetçi ve doktor.

<span class="mw-page-title-main">Nakiye Elgün</span> Türk siyasetçi ve eğitimci

Nakiye Elgün, Türk siyasetçi ve eğitimcidir.

<span class="mw-page-title-main">Mihri Pektaş</span> Türk siyasetçi

Mihri İffet Pektaş, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Besim Ömer Akalın</span> Türk hekim

Besim Ömer Akalın, Türk tıp profesörü, bilim insanı, sivil toplum örgütçüsü ve milletvekili.

Emine Semiye Önasya veya Emine Semiye Hanım, Türk edebiyatçı, öğretmen, kadın hareketi öncüsü.

Hasan Umur veya Ömerzade Hasan Efendi Samsun belediye başkanlığı yapan ve Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer alan Türk siyasetçi, tüccar, din adamı ve yerel tarihçi.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Naşit Uluğ</span> Türk siyasetçi

Naşit Hakkı Uluğ ya da Mustafa Naşit Uluğ, -, Türk siyasetçidir.

Ahmet Muhtar Berker, Türk siyasetçi.

Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti, Osmanlı Devleti’nde 1913-1919 arasında faaliyet göstermiş İstanbul merkezli dernektir.

Esma Deniz, Türkiye'nin ilk kadın hemşiresidir.

Birleşik Krallık'ta hemşireliğin tarihi, 1850'lerden beri mesleğin gelişimi ile ilgilidir. Hemşireliğin tarihi, tapınaklarda ve ibadet yerlerinde hastalara bakılan antik çağa kadar uzanır. Erken Hristiyanlık döneminde Birleşik Krallık'ta hemşirelik, Hristiyan Kilisesi'ndeki bazı kadınlar tarafından üstleniliyordu ve hizmetleri evde hasta bakımına kadar genişliyordu. Bu kadınların bugünün standartlarına göre gerçek bir eğitimi yoktu, ancak deneyimler onlara özellikle şifalı otların ve halk ilaçlarının kullanımında değerli beceriler kazandırdı ve bazıları çağlarının hekimleri olarak ün kazandı. Hemşirelerin dinsel doğasının kalıntıları, özellikle kıdemli bir kadın hemşirenin "sister" unvanının muhafaza edilmesiyle, bugün Britanya'da halen sürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Latife Bekir Çeyrekbaşı</span> Osmanlı-Türk siyasetçi, eğitimci ve aktivist

Latife Bekir Çeyrekbaşı veya Atatürk'ün verdiği soyadı ile Latife Işıkdoğdu, Osmanlı-Türk eğitimci, siyasetçi ve kadın hakları savunucusu.