İçeriğe atla

Sadabat Paktı

Paktın imzalandığı saray kompleksi şu an müzedir, arka planda Beyaz Saray olarak adlandırılan Sadabat Sarayı, Tahran

Sadabat Paktı; Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında, 8 Temmuz 1937 tarihinde Tahran'da Sadabat Sarayı'nda imzalanan dörtlü saldırmazlık paktı.[1][2]

Paktın sebepleri

  1. Sınır sorunlarının kalıcı şekilde çözülmesi: Pakta üye devletlerin tümünün İran'la sınır sorunu bulunmaktaydı. Ayrıca bu sınır sorunları nedeniyle özellikle Türkiye-Irak-İran üçgeninde Kürt aşiretleri sınır tanımayan isyanlar yapmaktaydı. Bu, paktın imzalanmasının en önemli nedenidir.
  2. Ülkelerin bağımsızlıklarını vurgulama istekleri: Sömürge ve yarı sömürge dönemlerinden kısa süre önce kurtulabilen bu devletlerin bağımsızlıklarının vurgulanması son derece önemliydi. İlk defa bu amaçla, 2 Ekim 1935'te Cenevre'de Türkiye, İran ve Irak arasında üçlü bir antlaşma parafe edildi. Buna daha sonraları Afganistan da katıldı. Daha sonra Irak-İran sınır antlaşmazlığının çözümlenmesi (Şatt'ül-Arab uyuşmazlığı), Türkiye ile İran arasında dostluk çerçevesi içinde sınır sorunu dâhil her alanı düzenleyen antlaşmaların akdi; 8 Temmuz 1937 tarihli Sadabad Paktı'nın imzalanmasına imkân vermiştir.

Taraflar; antlaşmada genel olarak birbirlerinin iç işlerine karışmayacaklarını, ortak çıkarlarını ilgilendiren hususlarda birbirlerine danışacaklarını, birbirlerine karşı saldırıda bulunmayacaklarını ve sınırlarının korunmasına saygı göstereceklerini taahhüt etmişlerdir. Ancak paktın temel nedeni olan Kürt aşiretleri sorunu, 7. maddenin şu ifadelerinde saklıdır: Bağıtlı taraflardan her biri, kendi sınırları içinde diğer bağıtlı tarafların kurumlarını yıkmak, düzen ve güvenliğini sarsmak veya politik rejimini bozmak amacıyla silahlı çeteler, birlikler veya örgütlerin kurulmasını ve eyleme geçmelerini engellemeyi yükümlenir. II. Dünya Savaşı ortamında antlaşmanın diğer maddeleri işlevsiz kalmış, fakat 7. madde anlaşmanın devamını sağlamıştır. Sadabat Paktı; 1979'da İran'daki İslami rejim, paktı feshettiğini imâ edene kadar hukukî varlığını sürdürmüştür.[3]

Paktın oluşumu

Irak, İngiltere'ye olan bağlılığını dengelemek için İran ve Türkiye'ye saldırmazlık paktı önermiştir. Türkiye ise ayrı ayrı paktlar yerine bölgesel bir pakt kurulmasını önermiştir. SSCB'nin önerdiği, Afganistan'ın paktta yer alması fikri de kabul edilince pakt Tahran'da imzalanmıştır.

Kaynakça

  1. ^ League of Nations Treaty Series. 190. ss. 22-27. 
  2. ^ "Atatürk Ansiklopedisi/Sadabat Paktı". 8 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022. 
  3. ^ "TDV İslam Ansiklopedisi - Sadabad Paktı - MUSTAFA L. BİLGE". 1 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tahran</span> İranın başkenti

Tahran, İran'ın başkenti, Tahran Eyaleti'nin merkezi ve 18 milyonu aşan metropol nüfusuyla İran'ın en büyük kentidir. Hazar Denizine yaklaşık 100 km uzaklıkta, Elburz Dağlarının güney yamaçlarında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Paktı</span> Komünist ülkeler arasında imzalanan uluslararası askerî ittifak antlaşması

Varşova Paktı ya da resmi olarak Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardımlaşma Antlaşması, 14 Mayıs 1955 tarihinde Varşova'da, sekiz sosyalist ülkenin imzası ile kurulan askeri ve siyasal birlik. Antlaşmayı imzalayan ülkeler Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB'ydi. Anlaşma, daha önceleri SSCB ile Çekoslovakya (1943); Polonya (1945); Bulgaristan, Macaristan ve Romanya (1948) arasında imzalanan ikili anlaşmaları bütünlüyordu. Pakt, Macaristan, Çekoslovakya ve Afganistan'ın işgalleri gibi önemli siyasal olaylarda askeri unsur olarak yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mihver Devletleri</span> II. Dünya Savaşı sırasında Almanya, İtalya ve Japonya arasında ittifak

Mihver Devletleri, II. Dünya Savaşı'nda Müttefik Devletler bloğuna karşı temel olarak Almanya, İtalya ve Japonya'nın, bunun dışında Macaristan, Romanya, Bulgaristan, Finlandiya, Bağımsız Hırvatistan Devleti, Vichy Fransası, Arnavutluk, Habeşistan, Mançukuo, Tayland, Burmanya ve Irak'ın oluşturduğu blok. Ayrıca İran Şahı Rıza Pehlevi Almanya'dan yana tavır almış, İspanya ise Mihver güçlerin bir taraftarı olarak kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kellogg-Briand Paktı</span>

Kellogg-Briand Paktı ya da Harbin Millî Siyaset Aleti Olarak Kullanılmaması Hakkında Umumi Muahede, savaşın ulusal politika olarak kullanılmasını yasaklayan bir uluslararası antlaşmadır. Antlaşmanın mimarları, ABD Dışişleri Bakanı Frank B. Kellogg ve Fransa Dışişleri Bakanı Aristide Briand olmasından dolayı antlaşmaya "Kellogg-Briand Paktı" adı verildi.

<span class="mw-page-title-main">Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı</span> 1939 yılında Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan tarafsızlık paktı

Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı veya Molotov - Ribbentrop Paktı, Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında Doğu Avrupa'yı aralarında paylaşan bir saldırmazlık paktıydı. Pakt 23 Ağustos 1939'da Moskova'da Almanya Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop ve Sovyet Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov tarafından imzalandı ve resmi olarak Almanya ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Arasında Saldırmazlık Antlaşması olarak biliniyordu. Gayri resmi olarak; Hitler-Stalin Paktı, Nazi-Sovyet Paktı veya Nazi-Sovyet İttifakı olarak da anıldı.

Ankara Antlaşması (1926), 5 Haziran 1926 tarihinde, Türkiye ve Irak arasındaki siyasi sınırları belirlemek ve komşuluk münasebetlerini düzenlemek amacıyla İngiltere ve Türkiye tarafından Ankara'da imzalanan anlaşma.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Barzani</span> Kürt milliyetçi lider

Molla Mustafa Barzani, Kürt lider. Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin kurucusudur. 1946 yılından 1979'daki ölümüne kadar Kürdistan Demokrat Partisi'nin başkanı olarak siyaset yapmıştır. Bağımsız Kürt devleti görüşleriyle Kürt milliyetçiliğine önemli katkılar sunmuştur. Mesud Barzani ve İdris Barzani'nin babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan</span> Orta Doğuda Kürtlerin yoğunlukta olduğu bölgelerin genel adı

Kürdistan Kafkaslar'ın güneyi ve Orta Doğu'da, Ermenistan, Irak, İran, Suriye ve Türkiye'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge. Siyasi bakımdan özerk, federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'dir. Bölgenin kuzeybatı İran’a karşılık gelen kısmı Kürdistan adıyla eyalet statüsündedir. Ayrıca Suriye'de de Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi tek taraflı olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İran-Türkiye ilişkileri</span> ikili ilişkiler

Türkiye-İran ilişkileri Türkiye Cumhuriyeti'nin İran ile süregelen uluslararası politikaları içerir.

Türkiye-Afganistan İttifak Antlaşması, 1 Mart 1921 tarihinde müzakere için Moskova'da bulunan Türk heyeti ile yeni kazanmış bulunan Afganistan temsilcileri arasında imzalanan dostluk antlaşmasıdır. Antlaşma 10 maddeden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkmençay Antlaşması</span> Barış antlaşması

Türkmençay Antlaşması, Rus İmparatorluğu ile Kaçar Hanedanlığı arasında 10 Şubat 1828 tarihinde imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Simko</span> Kürt lider

Simko ya da İsmail Ağa Şıkaki, Kaçar döneminin sonları ve Pehlevi döneminin başlangıcında İran Kürdistanı'nda hakimiyeti sürdürmüş Şikaki aşiretinin reisi, Kürt lideri.

<span class="mw-page-title-main">CENTO</span> Soğuk Savaş askeri ittifakı (1955-1979)

CENTO (Central Treaty Organization; Merkezi Antlaşma Teşkilatı; önceki adı ile Bağdat Paktı, Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve Birleşik Krallık arasında, Sovyetler Birliği'nin Ortadoğu'da nüfuz kurmasını önlemeye yönelik olarak kurulan eski karşılıklı güvenlik ve savunma örgütü.

<span class="mw-page-title-main">Kürt milliyetçiliği</span> siyasal ideoloji

Kürt milliyetçiliği, Kürtlerde, halk olma bilincinin kültürel ve siyasal eyleme yönlendirilmesini ifade eden kavramdır. Kürtlerin çoğunluk olduğu toprakları Kürdistan olarak tanımlayan ve bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını savunan siyasi hareket olmakla birlikte, Kürtlerin yaşadıkları topraklarda diğer etnik gruplar ile eşit haklara sahip olmasını, Kürtçenin resmî dil ve eğitim dili olmasını savunan siyasi görüştür.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği-Türkiye Dostluk ve Tarafsızlık Antlaşması</span> 7 Aralık 1925’te T. C. ile SSCB arasında Pariste imzalanan antlaşma.

Sovyetler Birliği-Türkiye dostluk ve tarafsızlık antlaşması, 7 Aralık 1925’te Türkiye ile SSCB arasında Paris'te imzalanan antlaşma.

<span class="mw-page-title-main">Türk-Alman Dostluk Paktı</span>

Türk-Alman Dostluk Paktı, Almanya ve Türkiye arasında 18 Haziran 1941 yılında imzalanmış bir saldırmazlık ve dostluk antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri</span> Kürt ve Türk ilişkileri

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri, Irak'taki özerk statüdeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile Türkiye arasındaki süregelen ilişkileri içerir. 2001'e kadar dalgalı bir hâl izleyen Kürdistan-Türkiye ilişkileri, bu tarihten itibaren Türkiye'nin ekonomik politikalarının değişimine bağlı olarak dış politikalarının da değişimiyle beraber iki tarafın Orta Doğu'daki ortak ekonomik menfaatlerine bağlı olarak statükoyu kırarak pozitif yönde seyretmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet-Polonya Saldırmazlık Paktı</span>

Sovyet-Polonya Saldırmazlık Paktı 1932'de Polonya ve Sovyetler Birliği temsilcileri tarafından imzalanan bir saldırmazlık paktıydı. Pakt, Sovyetler Birliği tarafından 17 Eylül 1939'da Sovyetlerin Polonya'yı işgali sırasında tek taraflı olarak bozuldu.

1974–75 Şattülarap Çatışması, İran ile Irak arasında yaşanan silahlı çatışmalar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.