İçeriğe atla

Sadık el-Mehdi

Sadiq al-Mahdi
el-Mehdi, 1964
7. Sudan Başbakanı
Görev süresi
6 Mayıs 1986 - 30 Haziran 1989
CumhurbaşkanıAhmed el-Mirghani
Yerine geldiğiEl-Cazuli Dafallah
Yerine gelenBekri Hasan Salih (2017)
Görev süresi
27 Temmuz 1966 - 18 Mayıs 1967
Cumhurbaşkanıİsmail el-Ezheri
Yerine geldiğiMuhammed Ahmed Mahgub
Yerine gelenMuhammed Ahmed Mahgub
Kişisel bilgiler
Doğum 25 Aralık 1935(1935-12-25)
Al-Abasya, Britanya-Mısır Sudanı
Ölüm 26 Kasım 2020 (84 yaşında)
Abu Dabi, Birleşik Arap Emirlikleri
Partisi Ulusal Ümmet Partisi
Çocuk(lar) Sddık, Büşra, Ribah, Meryem

Sadık el-Mehdi (Arapça: الصادق المهدي, romanize: aṣ-Ṣādiq al-Mahdī; 25 Aralık 1935 - 26 Kasım 2020), Sadık es-Sıddık olarak da bilinir, 1966'dan 1967'ye ve 1986'dan 1989'a kadar Sudan başbakanı olan siyasi ve dini figürdü. Ulusal Ümmet Partisinin başkanı ve İslam'ın kurtarıcısı mehdi olduğunu iddia eden Ensar imamı Muhammed Ahmed'e (1844-1885) bağlılık sözü veren bir sufi tarikatındandı.

Kişisel yaşamı

Sadık el-Mehdi, 25 Aralık 1935'te Sudan'ın Omdurman iline bağlı El-Abasya'da doğdu.[1][2]

Ümmet Partisinin kurucusu Seyyid Abdurrahman el-Mehdi'nin baba tarafından torunu[3] ve Sudan'ı Britanya-Mısır yönetiminden kurtarmak için Mehdi Savaşı'na öncülük eden Ensar ve Mehdi'nin Sudanlı şeyhi Muhammed Ahmed'in büyük torunuydu.[4] Aynı zamanda Sudanlı-İngiliz aktör Alexander Siddig'in amcasıydı.[5]

Sadık el-Mehdi iki kez evlendi ve şu anda Ulusal Ümmet Partisinin yöneticilerinden biri olan ve adını dedesi İmam el-Sıddık'tan alan Sıddık adında bir oğlu da dahil olmak üzere on çocuğu oldu.[6] Kızı Meryem de Ulusal Ümmet Partisi'nin yöneticilerinden biridir.[7]

Siyasi yaşamı

Sadık el-Mehdi iki kez Sudan'ın başbakanıydı: ilki 1966-67'de ikincisi 1986'dan 30 Haziran 1989'da görevden alınmasına kadar.[8]

Başbakan olarak ilk dönem (1966-1967)

Ayrıca bakınız: Birinci Sudan İç Savaşı

1965 seçimlerinden sonra Ulusal Ümmet Partisi ile Ulusal Birlik Partisi arasında bir koalisyon hükûmeti kuruldu. Partisinden Muhammed Ahmed Mahgub başbakan, UBP başkanı İsmail el-Ezheri ise devlet başkanı oldu. Ancak bu koalisyon, iki tarafın Dışişleri Bakanlığı'nın denetimi konusunda anlaşamamaları üzerine Ekim 1965'te çöktü. Temmuz 1966'da Başbakan Mahgub, parlamentoda yapılan veto oylamasından sonra istifa etti.[9]

1987'de Sadık el-Mehdi

Mahgub'un istifası Ümmet Partisi'ni iki gruba ayırdı: Muhalefet grubu Mahgub liderliğindeydi ve Sadık'ın amcası İmam el-Hadi el-Mehdi tarafından onaylanırken, Sadık UBP ile çalışmaya istekli olan gruba liderlik etti. Sadık'in taraftarları daha büyük olduğu için UBP desteğiyle başbakan oldu. Güney illeri için bölgesel kalkınmayı ve daha fazla özerkliği destekledi. Bu vaatler, Sudanlı sivillerin ve ordu subaylarının birçoğu tarafından beğenilmedi. Mayıs 1967'de Sadık, koalisyon ortaklarının desteğini kaybetti. Mahgub, Ulusal Birlik Partisi ve Demokratik Halk Partisi koalisyonu ile başbakan olarak geri döndü. 1968 seçimlerinde Sadık'ın fraksiyonu, Mahgub'un fraksiyonundan daha fazla sandalye kazandı. Ancak Sadık kendi koltuğunu Mahgub'un fraksiyonundan bir adaya kaybetti.[10]

Muhalefet dönemi (1967-1986)

Cafer Numeyri, 25 Mayıs 1969'da bir darbe ile Sudan'da iktidara geldi. Mart 1970'te Aba Adası'na yapılan saldırıdan sonra [9] Sadık, Numeyri tarafından defalarca kez hapse atıldı ve 1974'te sürgüne gönderildi.[2] Sadık, yurtdışında Ulusal Cephe olarak bilinen bir muhalefet örgütü kurdu. 1977'de Sadık ve Numeyri, 1000 siyasi tutukluyu serbest bırakan, Sadık'a af veren, partizan olmayan muhalefet adaylarının parlamentoda bulunmasına izin veren ve daha fazla demokratik reformlar planlayan bir anlaşmayı müzakere etti. Sadık daha sonra geri döndü ve Numeyri'nin Sudan Sosyalist Birliğine muhalefet etmeye başladı.[9]

Başbakan olarak ikinci dönem (1986-1989)

1986 seçimlerinden sonra Sadık, (liderliğini yaptığı) Ümmet Partisi, Ulusal İslami Cephe (kayınbiraderi Hasan et-Turabi liderliğindeki); Demokratik Birlik Partisi (Muhammed Osman el Mirghani el-Hatim liderliğindeki); ve dört küçük Güney partisinden oluşan bir koalisyon hükûmeti kurdu. Ancak, bu koalisyon başarısız oldu ve Sadık'in İkinci Sudan İç Savaşı'nı sona erdirme ve devam eden ekonomik krizi düzeltme girişimleri de sonuçsuz kalmış oldu.[9] 30 Haziran 1989'da Tuğgeneral Ömer el Beşir liderliğindeki bir darbeyle hükûmeti devrildi. Sudan Başbakanlığı görevi daha sonra kaldırıldı.[11]

1989 darbesi ve sonrası

2015 yılında Mehdi

Sadık, devrildikten sonra Beşir'e karşı Ümmet Partisi'ne liderlik etmeye devam etti.[12][13] Bir dönemi sürgünde geçirdi. Kasım 2000'de Sudan'a döndü.[13] Eski bir hükûmet başkanı olarak Madrid Kulübü'ne katıldı.[2]

2010 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde başarısız oldu. Seçim kampanyasında Beşir'i, ülkenin istikrarını bozacağı gerekçesiyle insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları suçlamalarıyla karşı karşıya kalması için Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne teslim etmeyeceğine söz verdi.[14] 2014 yılında hükûmet, Sadık'in isyancılarla işbirliği yaptığını iddia etti ve onu Mısır'a kaçmaya zorladı. Sadık, 26 Ocak 2017'de Hartum'a döndü.[15]

Nisan 2019'da Beşir, aylarca süren kitlesel protestoların ardından bir darbeyle devrildi.[16] Sadık, partisinin protestolara verdiği desteği ve bunların gelecekteki sivil geçiş hükümetlerinin bir parçası olmayacaklarını söyledi. Ayrıca, Sudan'ın Uluslararası Ceza Mahkemesine katılması ve suçlamalarla yüzleşmek üzere Beşir'i teslim etmesi gerektiğine karar verdi.[17] Mayıs 2019'da Sadık siyasetten emekli olduğunu açıkladı.[18]

24 Ekim 2020'de Sudan İsrail'le diplomatik ilişkilerini normalleştirmeye başladığında, Mehdi bu adımı şiddetle kınarken, ABD Başkanı Donald Trump'ı (anlaşmanın baş arabulucularından biri) Müslümanlara ve siyahlara karşı ırkçı olmakla ve İsrail'i "apartheid devleti" olmakla suçladı.[19]

Ölümü

Sadık, 26 Kasım 2020'de Birleşik Arap Emirlikleri'nin Abu Dabi kentinde yaklaşık bir ay hastanede tedavi gördükten sonra COVID-19 komplikasyonlarından dolayı öldü.[20]

Yayıncılık kariyeri

Sadık, çeşitli bilimsel ve politik kitapların yazarıydı: Güney Sorunu (1964); Sürgündeki Konuşmalar (1976); Mehdicilik Üzerine Sorular (1979); Meşru Cezalar ve İslami Sosyal Sistemdeki Konumları (1987); Sudan'da Demokrasi: Geri Dönecek ve Zafer (1990); Doksanların Zorlukları (1991).[2] Siyasi kariyerinin yanı sıra, "Kur'an ve Hadis'ten modern dünyanın ihtiyaçlarına uyarlanmış bir şeriat çıkaracak yeni bir tür dini düşüncenin" teorileştirilmesine ve açıklanmasına yardımcı olduğu için hatırlanmaktadır.[21] Tarih Profesörü Albert Hourani, Sadıkın entelektüel katkılarını "sorumlu ama cesur" olarak nitelendiriyor.[21]

Eğitim

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "السيرة الذاتية". alsadigalmahdi.com (Arapça). 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2022. 
  2. ^ a b c d e f "Sadig Al-Mahdi". Club De Madrid. 12 Eylül 2007. 8 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2008. 
  3. ^ Gabriel Warburg (2003). Islam, sectarianism, and politics in Sudan since the Mahdiyya. University of Wisconsin Press. s. 171. ISBN 0-299-18294-0. 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2021. 
  4. ^ Gamal Nkrumah (21 Temmuz 2004). "Sadig Al-Mahdi: The comeback king". Al-Ahram. 23 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  5. ^ Gayle Stever (1998). "Sid's Biography". Sidcity.net. 30 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "مريم الصادق المهدي: هذه ليست حكومة كفاءات بل "كفوات"". France 24 (Arapça). 19 Mart 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2022. 
  7. ^ "Mariam Al Mahdi: Revolutionary 'Kandake' as Sudan's Top Diplomat". eng.majalla.com. 14 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Staff (26 Kasım 2020). "Sudan's last democratically elected PM dies from COVID-19". Reuters (İngilizce). 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  9. ^ a b c d Berry, LaVerle, (Ed.) (2015). "Historical Setting". Sudan: A Country Study (PDF). 5th. Washington, DC: Federal Research Division, Library of Congress. ss. 1-58. ISBN 978-0-8444-0750-0. 7 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2020. 
  10. ^ Metz, Helen Chapin, (Ed.) (1991). "Return to Civilian Rule, 1964-69". Sudan: A Country Study. Washington, D.C.: GPO for the Library of Congress – countrystudies.us vasıtasıyla. 
  11. ^ "FACTBOX – Sudan's President Omar Hassan al-Bashir". Reuters. 14 Temmuz 2008. 2 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2008. 
  12. ^ Polgreen, Lydia; Gettleman, Jeffrey (28 Temmuz 2008). "Sudan Rallies Behind Leader Reviled Abroad". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024. 
  13. ^ a b Political Parties of the World. 6th edition, 2005, Bogdan Szajkowski (ed.), John Harper, 0955114403, p. 113.
  14. ^ "Sudanese Candidate Al-Mahdi Wouldn't Hand Over Bashir to ICC - Bloomberg". web.archive.org. 26 Kasım 2015. 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024. 
  15. ^ "Sudanese opposition leader Sadiq al-Mahdi returns from two-year exile". Yahoo News (İngilizce). 26 Ocak 2017. 1 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024. 
  16. ^ "Omar al-Bashir: Sudan military coup topples ruler after protests" (İngilizce). 11 Nisan 2019. 22 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024. 
  17. ^ "Opposition leader denies Bashir ouster was 'military coup', calls for Sudan to join ICC". France 24 (İngilizce). 27 Nisan 2019. 27 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  18. ^ "Sudan's Last Democratically-Elected Leader Retiring From Politics | Voice of America - English". www.voanews.com (İngilizce). 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2020. 
  19. ^ "Head of Sudan's largest party slams Trump and Israel deal". AP News (İngilizce). 24 Ekim 2020. 22 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024. 
  20. ^ "Sudan mourns former Prime Minister Sadiq al-Mahdi". Africanews. 26 Kasım 2020. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ a b Hourani, Albert. "A Disturbance of Spirits (since 1967)." In A History of the Arab Peoples. Cambridge, Massachusetts: Belnap Press of Harvard University Press, 1991.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Sadık el-Mehdi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Siyasi görevi
Önce gelen
Muhammed Ahmed Mahgub		Sudan Başbakanı
1966-1967 		Sonra gelen
Muhammed Ahmed Mahgub
Önce gelen
El-Cazuli Dafallah		Sudan Başbakanı
1986-1989 		Boş
Sonraki tarafından düzenlenen makam
Bekri Hasan Salih

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ömer el-Beşir</span>

Ömer Hasan Ahmed el-Beşir, Sudanlı asker ve siyasetçi. 1989-2019 yılları arasında Sudan devlet başkanı ve Ulusal Kongre Partisi'nin lideri. 1989'da tuğgeneral rütbesiyle görev yaptığı Sudan ordusu kansız bir darbeyle hükûmeti devralmış, Ekim 1993'te cuntanın kendisini feshetmesinden sonra devlet başkanlığına getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alexander Siddig</span>

Siddig El Tahir El Fadil El Siddig El Abderahman El Mohammed Ahmed El Abdel Karim El Mahdi, İngiliz aktör.

<span class="mw-page-title-main">İrsen Küçük</span> 7. KKTC başbakanı

İrsen Küçük, Kıbrıs Türkü siyasetçi. 2010-13 yılları arasında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti başbakanı olarak görev yaptı.

Kanun Devleti Koalisyonu, Irak'ta 2009 yılında kurulan siyasi bir koalisyondur. Koalisyonun lideri Nuri El Maliki'dir. Koalisyonun baskın partisi ve öncüsü Dava Partisi'dir. Şii İslamcılık görüşünü savunur ve destekler. Koalisyon en son 8 parti ile 2010 Irak parlamento seçimlerine girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sudan cumhurbaşkanları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde, Sudan'ın 1956'daki bağımsızlığından bu yana devlet başkanlarını listeler.

1989 Sudan askerî darbesi, 30 Haziran 1989 tarihinde Sudan'da gerçekleşen ve başarıyla sonuçlanan askerî darbe. Ömer el-Beşir'in liderliğindeki Sudan Silahlı Kuvvetleri'nin bazı mensupları ile Ulusal İslami Cephe tarafından gerçekleştirildi. Darbe sonunda Cumhurbaşkanı Ahmed el-Mirgani ile Başbakan Sadık el-Mehdi görevden alınırken, oluşturulan 15 üyeli Ulusal Kurtuluş Devrim Komuta Konseyi adlı cunta yönetiminin başına Ömer el-Beşir geçti. 16 Ekim 1993'te cunta yönetimi kendi kendini feshederken, el-Beşir de kendisini devlet başkanı olarak atadı.

Hamza Ersan Saner, 2020-2021 yılları arasında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin 24'üncü hükûmetinde başbakanlık yapmış Kıbrıs Türkü eski politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (KKTC)</span> Kuzey Kıbrısta bir siyasi parti

Demokrat Parti ya da kısaltmasıyla DP, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki muhafazakâr ve Kıbrıs Türk milliyetçisi bir siyasi partidir.

2019 Sudan askerî darbesi, 19 Aralık 2018'de protesto gösterileriyle başlayan Sudan Devrimi sırasında, 10 Nisan 2019 akşamı, Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in görevine Sudan Silahlı Kuvvetleri tarafından son verildiği askerî darbedir. Sudan ordusu, kabineyi ve Ulusal Yasama Meclisini feshetti ve 2 yıllık bir geçiş döneminin izleyeceği 3 ay sürecek bir olağanüstü hâl yaşanacağını açıkladı.

<span class="mw-page-title-main">Sudan Cumhuriyeti (1956-1969)</span> Sudanın 1956-1969 arası tarihi

1 Ocak 1956'da Britanya-Mısır Sudanı, Sudan Cumhuriyeti olarak bağımsızlığını kazandı. Ancak 1955'ten önce İsmail el-Ezheri yönetimindeki hükûmet, Mısır ile birliği teşvik etmeyi umarak Sudan'ın kendi kaderini tayin etme yönündeki ilerlemesini geçici olarak durdurmuştu. Mısır yanlısı Ulusal Birlik Partisi'nin (UBP) 1953 parlamento seçimlerinde çoğunluğu kazanmasına rağmen, Ezheri, kamuoyunun böyle bir birliği istemediğini fark etti. "Nil Vadisi'nin birliğinin" en büyük sözcüsü olan Ezheri, bu nedenle UBP'nin duruşunu tersine çevirdi ve Sudan'ın bağımsızlığını destekledi. 19 Aralık 1955'te Ezheri'nin liderliğindeki Sudan parlamentosu oy birliğiyle 1 Ocak 1956'da yürürlüğe girecek olan bir bağımsızlık bildirgesini kabul etti. Ezheri, yabancı birliklerin geri çekilmesi çağrısında bulundu ve kondominyum yetkilerinin önceden bir plebisite sponsor olmasını istedi.

Demokratik Halk Partisi, Sudan'da bir siyasi partiydi. 1956'da Ulusal Birlik Partisi'ndeki (UBP) bölünmenin ardından kuruldu. DHP'yi oluşturmak için UBP'den ayrılanlar büyük ölçüde Hatmiyye sufi tarikatının üyeleriydi. Ümmet Partisi'nin yanında yer aldığı bir dönemden sonra, DHP daha sonra UBP ile 1968'de Demokratik Birlik Partisi'ni oluşturmak için birleşti.

<span class="mw-page-title-main">İsmâil el-Ezherî</span> Sudanlı siyasetçi (1900-1969)

İsmail el-Ezheri Sudanlı milliyetçi ve siyasetçi. 1954-1956 yılları arasında Sudan'ın ilk başbakanı ve 1965'ten 1969'da Cafer Numeyri tarafından devrilinceye kadar Sudan Devlet Başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik Birlik Partisi (Sudan)</span> Sudanda bir siyasi parti

Demokratik Birlik Partisi, aynı zamanda Orijinal Demokratik Birlik Partisi olarak da bilinir. Sudan'da Hatmiyye sufi tarikatı ile yakından bağlantılı bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Cafer Numeyri</span> Sudanlı asker, siyasetçi (1928-2009)

Cafer Muhammed en-Numeyri, 1969'dan 1985'e kadar Sudan Devlet Başkanı olarak görev yapmış Sudanlı politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Ümmet Partisi</span> Sudanda bir siyasi parti

Ulusal Ümmet Partisi Sudan'da ılımlı İslamcı merkezci bir siyasi partidir. 2020'ye kadar resmi olarak iki kez Sudan başbakanı olarak görev yapan ve her ikisinde de askeri darbelerle görevden alınan Sadık el-Mehdi tarafından yönetilmiştir. 2019 itibarıyla, Tümgeneral Fadullah Barameh Nasır partinin başkan vekilidir ve el-Mehdi'nin kızı Meryem el-Mehdi üç başkan yardımcısından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Sudan Baas Partisi</span> Sudanda bir siyasi parti

Sudan Baas Partisi Sudan'da bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Ensar (Sudan)</span> Sudanda Mehdi Muhammed Ahmedin takipçileri olan dini ve siyasi bir grup

Ensar Sudanlı bir dini lider olan Muhammed Ahmed'in, takipçilerinin 29 Haziran 1881'de Mehdi olduğunu ilan ettiği Sudan'da Aba Adası merkezli Sufi dini bir harekettir. Takipçileri, Ocak 1885'te Hartum'un ele geçirilmesiyle sonuçlanan Mısırlılara karşı bir dizi zafer kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Kongre Partisi (Sudan)</span> 1998-2019 arası Sudanı yöneten siyasi parti

Ulusal Kongre Partisi, kuruluşundan Sudan Devrimi'ne kadar Sudan'da iç politikaya egemen olan büyük bir siyasi partiydi.

<span class="mw-page-title-main">Sudan'daki siyasi partiler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Sudan'da siyasi gücü çok az olan birkaç siyasi partisi var. Muhalefet partilerine izin verilir, ancak genel olarak nüfuz kazanma şanslarının olmadığı kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Sudan Demokratik Cumhuriyeti</span> Sudanın 1969-1985 arası tarihi

Sudan Demokratik Cumhuriyeti, 1969'dan 1985'e kadar Sudan'da hâkim olan devlettir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.