İçeriğe atla

Sadık Halhali

Sadık Halhali
صادق خلخالی
İslamî Devrim Mahkemesi Başkanı
Görev süresi
24 Şubat 1979 - 1 Mart 1980
Yerine gelenHüseyin Musevi Tebrizi
Kişisel bilgiler
Doğum Muhammed Sadık Givi Halhali
27 Temmuz 1926
Givi, Halhal, İran
Ölüm 26 Kasım 2003 (77 yaşında)
Tahran, İran
Mesleği Hakim, Molla
Dini Şii İslam

Muhammed Sadık Givi Halhali (Farsça: صادق خلخالی, d. 27 Temmuz 1926, Givi – ö. 26 Kasım 2003, Tahran), İran İslamî Devrim Mahkemesi Başkanı.

Muhammed Sadık 1926 yılında bugün Azerbaycan topraklarında olan Halhal yakınlarındaki Givi köyünde Azeri bir çiftçinin oğlu olarak dünyaya geldi. Kutsal şehir Kum'da dini eğitim aldı. İsmine geldiği şehir olan Halhali'yi dâhil etmesi bir molla geleneğidir.

Halhali, Humeyni'nin 1950'li yıllardaki öğrencilerindendir. 1950'lerde terör örgütü Fedayeen İslam'a (İslam Fedaileri) katıldı. Örgüt 1960'lı ve 70'li yıllarda İran'da çok sayıda laik siyasetçiyi katletti. Halhali, 1978'e dek sürgün hayatı yaşayan köktendinci Ayetullah Humeyni'yi desteklemek suçundan Şah'ın gizli servisi SAVAK tarafından 1963 ile 1978 tarihleri arasında defalarca kez tutuklandı.

24 Şubat 1979'da, Halhali Humeyni tarafından Şeriat Uygulayıcısı (حاکم شرع) veya yeni kurulan İslami Devrim Mahkemesi Başkanı olarak seçildi. Devrimin ilk günlerinde yeryüzünde sapkınlığı yayma ve Allah'a karşı savaşma suçlamalarıyla "yüzlerce eski hükümet görevlisini" idama mahkûm etti. Sanıkların çoğu bir avukat veya jüri görememişti.

Halhali, aynı anda hem savcı hem hakim hem de jüri olarak görev aldığı Devrim Mahkemeleri'nde devrimden sonra 2 yıl içinde aralarında yüzlerce diplomat, akademisyen ve siyasetçinin de olduğu binlerce kişiyi (1999'da yazdığı anılarında da itiraf ettiği gibi, sadece 1979 yılında 2000 kişi) karşı devrimcilik suçlamasıyla idam etmiş, bu yüzden de ona Cellat Yargıç ve Devrimin Kasabı lakapları takılmıştır. Şah'ın uzun süreli başbakanlığını yapmış olan Emir Abbas Huveyda'nın ve eski SAVAK başkanı Nimetullah Nasiri'nin idam emirlerini veren kişi olarak da tanınmaktadır.

Bir röportajında, Halhali kişisel olarak 100'den fazla idam emrini verdiğini kabul etmektedir ancak birçok kaynağa göre bu rakam 8000 civarındadır. Bazı infazlara makineli tüfekle bizzat katıldığı söylenmektedir.

2000 yılında Fransız gazetesi Le Figaro'ya verdiği mülakatta, aradan 20 yıl geçmesine rağmen yaptıklarından en ufak bir pişmanlık duymadığını belirterek, "Bunlar dünyaya tekrar gelseler, tek bir istisnasız tümünü yeniden idam ederim" diyen Halhali hakkında İranlı aydınların yapmış oldukları "psikopat" tanımlamasının ne kadar doğru olduğu "sanıklarına konuşma hakkı, avukat ve ispat sunma hakları" vermediği hatırlatılması üzerine verdiği cevaptaki şu sözlerinden açıkça görülmektedir: "Eğer suçluysalar cehenneme gidecekler, yok eğer masum idiyseler cennete giderler."

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ruhullah Humeyni</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk dinî lideri

Ruhullah Humeyni, İranlı siyasetçi ve Şii din adamı. Ayetullah Humeyni olarak da anılır. İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi. Muhammed Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu.

<span class="mw-page-title-main">İslami Davet Partisi</span> Irakta bir siyasi parti

İslami Davet Partisi veya İslami Çağrı Partisi, Irak'taki siyasi partilerden biridir. Irak Yüksek İslam Konseyi ile birlikte Şii Birleşik Irak İttifakı'nın iki ana partisidir. Ocak 2005 Irak seçimlerinde ve daha uzun vadeli Aralık 2005 seçimlerinde mecliste çok sayıda sandalye kazandı. Parti, İran-Irak Savaşı sırasında ve İran Devrimi'nde Ayetullah Ruhullah Humeyni'yi destekledi. Hala İran ile olan ideolojik farklılıklara rağmen Tahran'dan mali destek almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Meşhed</span> İranda bir şehir

Meşhed, İran'ın Razavi Horasan Eyaleti'nin yönetim merkezi ve ülkenin ikinci büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">İran İslam Devrimi</span> 1979 yılında İrandaki monarşinin yıkılıp İslam Cumhuriyetinin kurulmasıyla sonuçlanan devrim

İran Devrimi veya İslam Devrimi, 1979 yılında İran'ın Muhammed Rıza Pehlevi liderliğindeki bir monarşiden, Ayetullah Ruhullah Humeyni yönetiminde İslam hukuku ve Şiî mezhebi görüşlerini esas alan İslam Cumhuriyeti kurulmasına dönüşen popüler hareketin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Rızâ Pehlevî</span> Pehlevi Hanedanından son İran şahı

Muhammed Rızâ Pehlevî, 1941'den, ülkesini terk ettiği 1979'a kadar tahtta kalan İran şahıdır. Batı yanlısı bir dış politika izleyen Pehlevi, İran'ın son Monarşik lideridir. Şehinşah ve Sayeh-eh-Hodah gibi imparatorluk unvanları vardır.

<span class="mw-page-title-main">SAVAK</span>

SAVAK, İran'da Pehlevî Hanedanı döneminde faaliyet göstermiş istihbarat teşkilatıydı. 1957 yılında casus yetiştirmek ve istihbaratçı eğitmek amacıyla CIA yardımıyla kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Hatemi</span> 5. İran cumhurbaşkanı

Seyyid Muhammed Hatemi, 1997-2005 arasında görev yapmış olan, İran'nin 5. cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Ekber Haşimi Rafsancani</span> 4. İran cumhurbaşkanı

Ali Ekber Haşimi Rafsancani, İranlı din ve devlet adamı. 1989-1997 arasında İran'nın 4. Cumhurbaşkanı.

Tudeh Partisi veya Tude Partisi, İran'da kurulan bir komünist partidir. Tam ismi İran Kitlelerinin Partisi'dir. Sovyetler Birliği Komünist Partisi'yle yakın ilişki içinde olmuştur. Tudeh, 1953 yılında başbakan Musaddık rejimine karşı yapılan darbeyle ve daha sonra Ruhullah Humeyni tarafından sürdürülen tasfiyelerle etkisizleştirilene kadar, İran'daki başlıca politik partilerden biri konumundaydı.

<span class="mw-page-title-main">Ebu'l-Kasım Hoyî</span>

Büyük Ayetullah Seyyid Ebu'l-Kasım Hoyî el-Musevi 19 Kasım 1899 - 8 Ağustos 1992) İranlı-Iraklı Şii bir merciydi. Hoyî, en etkili Şii alimlerden biri olarak kabul edilir.

İran'da lâiklik, başlangıcı Pehlevi Hanedanı'ndan Şah Rıza Pehlevi'nin tahta çıktığı 1925 yılına uzanan bir tarihe sahiptir. İran'da laiklik bir devlet politikası olarak uygulanmaya başladıktan sonra hicab adı verilen başörtüsü ve çador adı verilen çarşaf adlı giysilerle birlikte dinsel bayramlar olan Muharrem ve Aşure gibi kutlamalar, din adamlarının umuma açık yerlerde vaaz vermeleri yasaklandı, cami eylemleri yoğun biçimde engellendi ve düzenlendi.

<span class="mw-page-title-main">Mesud Recavi</span>

Mesud Recavi İran'da gerek ülke içinde, gerekse de ülke dışında, mevcut rejime muhalefet eden İran Ulusal Direniş Konseyi'nin (İUDK) başkanı. Aynı zamanda Halkın Mücahitleri Örgütü'nün (HMÖ) Genel Sekreteri. 1981 yılında İran'ı terk ettikten sonra, Fransa ve Irak'ta yaşadı. ABD'nin 2003 Irak İşgali'nden bu yana, toplum içinde herhangi bir yerde görüntü vermemiştir. Hayatta olup olmadığı konusunda çeşitli spekülasyonlar mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">İstihbarat Bakanlığı (İran)</span>

İran İslam Cumhuriyeti İstihbarat Bakanlığı İran İslam Cumhuriyeti'nin temel istihbarat teşkilatı ve İran İstihbarat Topluluğu üyesidir. Ayrıca VAJA olarak bilinir ve daha önce VEVAK ya da MOIS olarak bilinirdi. Önceki rejimin istihbarat aygıtını devraldığı zaman başlangıçta, SAVAMA olarak biliniyordu. Bakanlık işin doğası gereği yurt içinde ve yurt dışında İran'ın üç "egemen" bakanlık kuruluşundan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Ruhani</span> 7. İran cumhurbaşkanı

Hasan Ruhani, İranlı siyasetçi, din adamı, hukukçu ve İran'ın 7. cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Şapur Bahtiyar</span> İslami rejime muhalif eski İran Başbakanı

Şapur Bahtiyar, (Farsça: شاپور بختیار

<span class="mw-page-title-main">Mehdi Bazergan</span> 75. İran Başbakanı

Mehdi Bazergan, İranlı akademisyen, uzun zamandan beri demokrasi yanlısı bir eylemci ve İran'ın geçici hükûmetinin başındaydı ve 1979 İran Devrimi'nden sonra İran'ın ilk başbakanı oldu. Kasım 1979'da İran rehine krizi olayını protesto etmek ve hükûmetinin bunu önleme konusundaki başarısızlığının ardından başbakanlık görevinden istifa etti.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Ali Recai</span> 2. İran cumhurbaşkanı

Muhammed Ali Recai, İran'ın eski cumhurbaşkanı ve başbakanı. 30 Ağustos 1981'de başbakan Muhammed Cevad Bahonar ile birlikte düzenlenen bir bombalı saldırıda öldü.

<span class="mw-page-title-main">Emir Abbas Huveyda</span> 70. İran Başbakanı (1919-1979)

Emir Abbas Huveyda, , İranlı diplomat ve siyasetçidir. Şah Muhammed Rıza Pehlevi döneminde İran başbakanı olarak 26 Ocak 1965 - 7 Ağustos 1977 tarihleri arasında görev yapan Huveyda, İran tarihinin en uzun süre hizmet veren başbakanıdır.

İran Şehinşah Devleti'nde (1925-1979), İran İslam Cumhuriyeti döneminde, hükûmetin İran vatandaşlarının haklarına yönelik muamelesi İranlılar, uluslararası insan hakları aktivistleri, yazarlar, STK'lar ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından eleştirilmişti. Şahların yönetimi altındaki monarşi, çoğu Batılı örgüt tarafından berbat bir insan hakları siciline sahip olduğu için geniş çapta saldırıya uğrasa da, ondan sonra gelen İslam Cumhuriyeti hükûmeti birçokları tarafından daha da kötü kabul ediliyor.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî İranı</span> 1925ten 1979a kadar İranı yöneten rejim

İran Şehinşah Devleti ya da yaygın ismiyle Pehlevi İranı, 1925 yılından İran Devrimi'nin bir sonucu olarak monarşinin devrildiği 1979 yılına kadar varlığını sürdürmüş devlet.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.