İçeriğe atla

Sabri el-Aseli

Sabri el-Aseli
Arapça: صبري العسلي
Suriye Başbakanı
Görev süresi
14 Haziran 1956 - 1 Şubat 1958
Yerine geldiğiSaid el-Gazi
Yerine gelenNureddin Kahala
Görev süresi
13 Şubat 1955 - 13 Eylül 1955
Yerine geldiğiFaris el-Huri
Yerine gelenSaid el-Gazi
Görev süresi
1 Mart 1954 - 19 Haziran 1954
Yerine geldiğiEdib Çiçekli
Yerine gelenSaid el-Gazi
Birleşik Arap Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Yardımcısı
Görev süresi
7 Mart 1958 - 7 Ekim 1958
Kişisel bilgiler
Doğum 1903
Şam, Osmanlı Suriyesi, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 13 Nisan 1976 (72-73 yaşlarında)
Şam, Suriye
Partisi Ulusal Blok
Ulusal Parti

Sabri el-Aseli (Arapça: صبري العسلي; 1903 - 13 Nisan 1976) Suriyeli bir siyasetçidir ve üç kez Suriye başbakanı olmuştur. Ayrıca 1958 yılında Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin başkan yardımcısı olarak görev yapmıştır.

İlk yılları

El-Aseli, Şam'da toprak sahibi varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Amcası Şükrü el-Aseli, önde gelen ulusal liderlerden biriydi ve Osmanlı Parlamentosunda milletvekiliydi. Şükrü el-Aseli ve diğer bazı milliyetçi liderler 6 Mayıs 1916'da Osmanlı valisi Cemal Paşa tarafından Şam ve Beyrut'ta idam edildi.[1]

Sabri el-Aseli Şam Üniversitesine devam etti ve 1925 yılında hukuk diploması alarak mezun oldu. Aynı yıl Fransız işgaline karşı Büyük Suriye İsyanı patlak verdi ve el-Aseli, Guta bölgesindeki Suriyeli savaşçılara silah ve malzeme kaçırılmasına yardım ederek ayaklanmaya katıldı. İsyanın bastırılmasının ardından Fransız yetkililer tarafından Suudi Arabistan'a sürgün edilen el-Aseli, burada sürgündeki bir diğer Suriyeli lider Şükri el-Kuvvetli ile birlikte Suudi Kralı Abdülaziz'in özel danışmanı oldu.[1]

Siyasi kariyer

Fransız Mandası

El-Aseli ve Kuvvetli, genel affın ardından 1932 yılında Suriye'ye döndüler. 1933 yılında el-Aseli, bir dizi etkili Arap düşünürle birlikte, Avrupa'nın sömürgeci etkisine karşı koymak amacıyla Ulusal Eylem Birliğinin kurucu üyesi ve genel sekreteri oldu. Diğer kurucu üyeler arasında tarihçi ve profesör Konstantin Züreyk, filozof Zeki el-Arsuzi ve politikacı Muhsin el-Barazi de vardı. Birlik, Suriye ve Lübnan'da çok başarılı oldu ve Fransız ve İngiliz mandalarının kaldırılması ve Arap ülkelerinin ekonomik entegrasyonu çağrısında bulundu.[1]

1936 yılında Kuvvetli, el-Aseli'yi Fransız işgaline karşı siyasi mücadeleye öncülük eden bir şemsiye grup olan Ulusal Blok'a katılmaya davet etti. El-Aseli, Blok'un bir üyesi olarak parlamentoya adaylığını koydu ve 1936 seçimlerinde ve 1943, 1947, 1954 ve 1961'de tekrar bir sandalye kazandı. Faris el-Huri kabinesinde içişleri bakanı olarak görev yapan el-Aseli, daha sonra adalet ve eğitim bakanı oldu. Ekim 1945'te kurulan Sadullah el-Cabiri kabinesinde el-Aseli yine adalet ve eğitim bakanlıklarını üstlendi. El-Aseli, 1945 yılında Kahire'de Arap Birliğinin kuruluşuna katılan Suriye heyetinde yer aldı.[1]

Bağımsızlık

Suriye Nisan 1946'da bağımsızlığını kazandı ve el-Cabiri işgal sonrası Suriye'de ilk kabineyi kurarak el-Aseli'yi içişleri bakanı olarak atadı. Aseli, Kasım 1946'ya kadar bu görevi sürdürdü. Ulusal Blok, Ulusal Parti ve Halk Partisi olmak üzere iki rakip parti olarak bölündüğünde, el-Aseli Kuvvetli'nin Ulusal Partisine katıldı ve Suriye'deki Haşimi etkisine karşı muhalefete liderlik etti.[1]

El-Aseli 1948 yılında Başbakan Cemil Merdam Bey tarafından yeniden içişleri bakanlığına atandı. Görev süresi, 1948 Arap-İsrail Savaşı'ndan kaynaklanan iç huzursuzluklarla gölgelendi. El-Aseli sert bir yaklaşım benimsedi ve muhalefete baskı uyguladı. Baas Partisinden Mişel Eflak da dahil olmak üzere önde gelen birçok sosyalist onun emriyle tutuklandı; Eflak'ın tutuklanması kabine içinde muhalefete ve Merdam Bey'in yardımcısı Lütfi el-Haffar'ın istifasına yol açtı. Kargaşa daha da yayılınca el-Aseli orduyu sokaklarda konuşlandırdı. Çok sevilmeyen biri haline geldi ve 1948'de hayatına yönelik birkaç suikast girişiminden kıl payı kurtuldu. 1949'da Genelkurmay Başkanı Hüsnü Zaim, Kuvvetli hükûmetini deviren bir askeri darbeye öncülük etti. El-Aseli, Kuvvetli'nin ortaklarının çoğuyla birlikte tutuklandı. Zaim'in hükûmeti başka bir askeri darbe ile devrilene kadar ev hapsinde kaldı. Edib Çiçekli'nin askeri hükûmeti döneminde el-Aseli, eski başkan Haşim el-Etasi ile ittifak kurarak Çiçekli hükûmetini devirmek ve Suriye'ye sivil bir yönetim getirmek için komplo kurdu.[1]

Başbakanlık

Çiçekli hükûmeti 1954 yılında askeri bir darbe ile devrildi. El-Etasi devlet başkanı seçildi ve El-Aseli'den bir kabine oluşturmasını istedi. Görev süresi sırasında Genelkurmay Başkan Yardımcısı Albay Adnan el-Maliki, Suriye Sosyal Milliyetçi Partisinin (SSMP) bir üyesi tarafından öldürüldü. "Maliki olayı" ordu içinde infiale neden oldu. El-Aseli, Abdülhamid es-Serrac'ı resmi bir mahkemenin başına atadı ve bu mahkeme ABD'nin desteğiyle SSMP'yi ana suçlular olarak belirledi. SSMP yasadışı ilan edildi ve tüm lider kadrosu tutuklandı. El-Aseli başbakan olarak görev yaptığı ilk dönemde güçlü ordu ile ittifak kurdu ve bu sayede 1956'da ikinci kez başbakanlık koltuğuna oturdu.[1]

Nasırcılık

El-Aseli, Mısır Cumhurbaşkanı Nasır (sağda oturan) ile birlikte Mısır ve Suriye'yi birleştirerek Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni kuran anlaşmayı imzalayan Suriye Devlet Başkanı el-Kuvvetli'nin (solda oturan) yanında duruyor, 1958

El-Aseli, 1956 Süveyş Krizi'nin ardından Suriye'deki Nasırcı harekete öncülük etti ve Nasırcı yetkililer ve ordu subayları onun döneminde terfi ettirildiler. Bir başka Nasır yanlısı lider olan Kuvvetli'yi 1955'te yeniden devlet başkanlığına aday olmaya ikna etmesiyle tanınır. Kuvvetli göreve geldikten sonra el-Aseli'yi ilk başbakanı olarak atadı. Ocak 1958'de sosyalist lider Selahaddin el-Bitar'ı dışişleri bakanı olarak atadı ve onu Mısır ile Suriye arasında tam bir birlik sağlanması için müzakerelerde bulunmakla görevlendirdi. Devlet Başkanı el-Kuvvetli ve el-Aseli anlaşmayı sonuçlandırmak üzere Kahire'ye gittiler ve 1 Şubat 1958'de Cemal Abdünnasır liderliğinde Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni ilan ettiler. El-Aseli ertesi gün Nasır tarafından başkan yardımcısı olarak atandı.[1]

1959'da yayınlanan 1951 tarihli belgelerin Aseli'yi Irak hükûmetiyle ilişkilendirdiği ortaya çıktı. Muhalifleri Aseli'yi yasadışı fonlar almakla suçladı ve istifaya zorladı. 1960 yılında el-Aseli, Nasır hükûmetine karşı Suriye muhalefetine katıldı ve Nasır'ı Suriye'de diktatörlük yönetimi kurmakla suçladı. Birliği sona erdiren 1961 Darbesi'ni destekledi ve ayrılık bildirgesini imzaladı.[1]

Sonraki yıllar

Ayrılık yıllarında el-Aseli parlamentoya seçildi ancak hiçbir kabinede görev almadı. 1963 Baas Darbesi'nin ardından, ayrılıkçı hükûmetle işbirliği yaptığı düşünülen Sabri el-Aseli'nin mallarına el konuldu ve vatandaşlık hakları iptal edildi. Aseli, kamu hayatından emekli oldu ve 13 Nisan 1976'da Şam'da öldü.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j Moubayed, Sami M. (2006). Steel & Silk: Men & Women Who Shaped Syria 1900–2000. Cune Press. ss. 160-163. ISBN 1-885942-41-9. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şükri el-Kuvvetli</span> Suriyeli siyasetçi (1891-1967)

Şükri el-Kuvvetli, bağımsızlık sonrası Suriye'nin ilk devlet başkanıydı. Kariyerine Osmanlı İmparatorluğu'nun Arap topraklarının bağımsızlığı ve birliği için çalışan bir muhalif olarak başladı ve bu nedenle aktivizmi nedeniyle hapsedildi ve işkence gördü. Suriye Krallığı kurulduğunda, Kuvvetli bir hükûmet yetkilisi oldu, ancak monarşizmden hayal kırıklığına uğradı ve cumhuriyetçi Bağımsızlık Partisini kurdu. Kuvvetli, 1920'de Suriye'yi kontrol altına alan Fransızlar tarafından derhal ölüme mahkûm edildi. Daha sonra, Suriye-Filistin Kongresi'nin baş büyükelçisi olarak görev yaptığı ve Suudi Arabistan ile özellikle güçlü bağlar geliştirdiği Kahire'ye yerleşti. Bu bağlantılarını Büyük Suriye İsyanı'nı (1925-1927) finanse etmek için kullandı. 1930'da Fransız yetkililer Kuvvetli'yi affetti ve Kuvvetli ardından Suriye'ye döndü ve yavaş yavaş Ulusal Blok'un başlıca lideri oldu. 1943'te Suriye devlet başkanı seçildi ve üç yıl sonra ülkenin bağımsızlığını sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Arap Cumhuriyeti</span> Orta Doğuda bir ülke (1958-1971)

Birleşik Arap Cumhuriyeti 1958'den 1971'e kadar Orta Doğu'da bulunan egemen bir devletti. Başlangıçta 1958'den 1961 Suriye Darbesi'nden sonra Suriye birlikten ayrılana kadar Mısır ve Suriye arasında siyasi bir birlikti. Mısır 1971 yılına kadar resmi olarak Birleşik Arap Cumhuriyeti olarak bilinmeye devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Me'mun el-Küzberi</span> Suriyeli avukat, akademisyen ve siyasetçi (1914-1998)

Me'mun el-Kuzberî, Suriyeli siyasetçi, başbakan ve devlet başkanı vekili.

<span class="mw-page-title-main">Haşim el-Etâsî</span> Suriyeli siyasetçi ve üç kez devlet başkanı (1875-1960)

Haşim el-Etâsî, 1936'dan 1939'a, 1949'dan 1951'e ve 1954'ten 1955'e kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yapmış Suriye milliyetçisi siyasetçi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Edib Çiçekli</span> Suriyeli asker ve siyasetçi (1909-1964)

Edib el-Çiçekli Suriye askeri lideri ve 1953'ten 1954'e kadar Suriye Devlet Başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">1963 Suriye askerî darbesi</span> Baas Partisini Suriyede iktidara getiren askeri darbe

1963 Suriye askeri darbesi ya da Suriye hükûmetinin adlandırmasıyla 8 Mart Devrimi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Suriye Bölgesel Şubesi Askerî Komitesi tarafından 8 Mart 1963'te gerçekleştirilen askerî bir darbeydi. Planlamada ve bu planın uygulanmasında, partinin Irak Bölgesel Şubesinin Şubat 1963'te gerçekleştirdiği askerî darbeden esinlenilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Selahaddin el-Bitar</span> Suriyeli siyasetçi (1912-1980)

Selahaddin el-Bitar, 1940'ların başında Mişel Eflak ile birlikte Arap Baas Partisini kuran Suriyeli politikacı. 1930'ların başında Paris'te Eflak ile birlikte öğrenci olarak, ikisi milliyetçilik ve sosyalizmin yönlerini birleştiren bir doktrin formüle etti. Bitar daha sonra Suriye'deki birkaç Baasçı hükûmette başbakan olarak görev yaptı, ancak parti daha radikal hale geldikçe partiden yabancılaştı. 1966'da ülkeden kaçtı, çoğunlukla Avrupa'da yaşadı ve 1980'de suikaste uğrayana kadar siyasi olarak aktif kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Ekrem el-Havrani</span> Suriyeli siyasetçi (1912-1996)

Ekrem el-Havrani, Suriye'de yaygın popülist, milliyetçi hareketin oluşmasında ve Baas Partisi'nin yükselişinde önemli rol oynamış Suriyeli politikacı. 1940'ların başından 1963'te sürgüne gidişine kadar Suriye siyasetinde oldukça etkiliydi. Havrani, bir hükûmet bakanlığı ve Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin ortak başkan yardımcılığı da dahil olmak üzere çeşitli görevlerde bulundu. Avustralya'daki RMIT Üniversitesi'nde kablosuz ağ mühendisliği ve sinyal işleme alanında öğretim görevlisi ve araştırmacı olan Ekrem el-Havrani'nin dedesidir.

<span class="mw-page-title-main">Nazım el-Kudsi</span> Suriyenin ilk devlet başkanı

Nazım el-Kudsi, 14 Aralık 1961'den 8 Mart 1963'e kadar Suriye Devlet Başkanı olarak görev yapan Suriyeli bir politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Vahib el-Ganim</span> Suriyeli siyasetçi (1919-2003)

Vahib el-Ganim (1919-2003), Baas Partisini kuran Suriyeli bir doktordu. Patrick Seale'ye göre o, Zeki el-Arsuzi ile birlikte Baas Partisi'nin "Şam liderlerinden daha güçlü bir sosyalizm dozu istedi".

<span class="mw-page-title-main">Taceddin el-Hasani</span> Suriyeli siyasetçi (1885-1943)

Taceddin el-Hasani, Fransızlar tarafından atanan bir Suriye lideri ve politikacı. Şam'da Müslüman alimlerden oluşan bir ailede doğup büyüdü. Babası, 19. yüzyılın sonlarında en saygın İslam alimlerinden biri olan Bedreddin el-Hasani idi.

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisinin tarihi</span>

Bu makale, Arap Sosyalist Baas Partisinin 1947'de kuruluşundan 1960'larda dağılmasına kadar olan tarihini detaylandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ata Bey el-Eyyubi</span> Suriyeli siyasetçi (1877-1951)

Ata Bey el-Eyyubi Suriye devlet başkanı ve başbakanı olarak görev yapan bir Osmanlı memuruydu. Suriye'nin Şam kentinde, önde gelen bir siyasi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi, İstanbul'da kamu yönetimi okudu ve profesyonel kariyerine Osmanlı kamu hizmetinde başladı.

<span class="mw-page-title-main">Halid el-Azm</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1965)

Halid el-Azm, Suriye'nin ulusal lideri ve beş kez başbakan ve 4 Nisan - 16 Eylül 1941 tarihleri arasında devler başkanı vekili idi. Suriye'nin en önde gelen siyasi ailelerinden biri olan el-Azm ailesinin üyesiydi ve bir Osmanlı diyanet nazırının oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Lütfi el-Haffar</span> Suriyeli siyasetçi (1885-1968)

Lütfi el-Haffar Suriyeli bir iş adamı ve siyasetçidir. Ulusal Blok'un kurucu üyesiydi ve 1939'da Suriye'nin 11. başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Cemal el-Etâsî</span> Suriyeli siyasetçi (1922-2000)

Cemal el-Etâsî (1922-2000) Suriyeli bir Arap milliyetçisi, siyasetçi ve yazardı. Kurulduktan kısa bir süre sonra katıldığı Suriye Baas Partisinin ilk ideologlarından biriydi. Partinin anayasasının hazırlanmasına yardımcı oldu ve partinin sloganı olan "Ebedi Mesaja Sahip Birleşik Bir Arap Ulusu"nu icat eden kişi oldu. Ayrıca partinin günlük gazetesi El-Baas'ın baş editörü olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Sami Dürubi</span> Suriyeli diplomat ve siyasetçi (1921-1976)

Sami Dürubi Suriyeli siyasetçi, diplomat, yazar, çevirmen, üniversite profesörü ve filozoftur. 1960'lı yıllar boyunca Suriyeli bir diplomat olarak çalışmış, sırasıyla Brezilya, Fas, Yugoslavya ve Mısır'ın yanı sıra Arap Birliği, İspanya ve Kutsal Makam'da Suriye büyükelçisi olarak görev yapmıştır. 1963'te kısa bir süre eğitim bakanı olarak görev yaptı. Ayrıca çok sayıda edebi eseri Arapçaya çevirdi.

<span class="mw-page-title-main">Abdülvehhâb Havmad</span> Suriyeli siyasetçi, avukat, kriminolog ve profesör (1915-2002)

Abdülvehhâb Havmad Suriyeli siyasetçi, avukat, kriminolog ve profesör.

<span class="mw-page-title-main">Muhsin el-Barazi</span> Suriyeli siyasetçi (1904-1949)

Muhsin el-Barazi Suriyeli Kürt bir avukat, akademisyen ve siyasetçiydi. 1949'da Suriye'nin 24. başbakanı olarak kısa bir dönem görev yaptı ve hükûmetinin bir darbe ile devrilmesinin ardından idam edildi.

<span class="mw-page-title-main">Abdülhamid es-Serrac</span> Suriyeli asker ve siyasetçi (1925-2013)

Abdülhamid es-Serrac Suriye Ordusu subayı ve siyasetçiydi. Mısır ve Suriye arasındaki birlik ilan edildiğinde, sadık bir Arap milliyetçisi ve Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın destekçisi olan Serrac, BAC'nin Suriye bölgesinin liderliğinde kilit bir rol oynadı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.