Sabelliyanizm

Sabelliyanizm, Tanrı’yı bir Tanrı’nın üç ayrı kişiliğinin ya da hipostazının sevgi ile birliği olarak görmek olan Triniteryan bakış açısının aksine; Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’u aynı Tanrı’nın üç farklı kipi ya da vecdi olarak görme inancıdır.^[1]

Sabelliyanizm terimi bugünün Libya’sında üçüncü yüzyılın başlarında yaşamış Romalı bir teolog ve rahip olan Sabellyus’tan gelir. Yazdıklarından hiçbiri günümüze ulaşmamıştır, kendisine dair bilgilerimiz karşıtlarının yazdıklarından elde edilmiştir.^[2] Romalı Hipolit’un Sabellyus’u doğrudan tanıdığı düşünülmektedir. Tüm Kafirliklerin Reddi’inde Hipolit nasıl kendisinin ve diğerlerinin Sabellyus’un fikirlerine ihtar ettiklerini yazmıştır. Ancak, Sabelliyanizmin asıl karşıtı Tertullianus olmuştur.

Sabellyus, Oğul’un ve Kutsal Ruh’un Baba’dan ayrı kişiler ya da hipostazlar olduğunu reddetmesi nedeniyle Kilise tarafından kafir ilan edilmiştir. Bu sebepten ötürü 262 yılındaki Roma’da yerel konsilde aforoz edilmiştir.^[3]

Sabelliyanizm, modalizm ve patripasyanizm ile yakından ilişkilidir. Modalizm Tanrı’yı tekillik olarak gören ve bu tekilliği korumak pahasına İsa’yı Baba ile aynı gören bir teolojik harekettir (Bu düşünce Hristiyanlık tarafından kabul edilmez çünkü Hristiyanlıkta Tanrı’nın tekilliğinden bahsederken birden fazla öğenin birliği olarak bahsedilir, tek bir öğenin tekilliği olarak değil). Patripasyanizm ise doğu Hristiyanlığında ortaya çıkmıştır, Tanrı’yı tek bir öğe, kendisini Mesih olarak enkarne ettiğini ve Baba Tanrı’nın kendisini gerçekten haçta feda ettiğini öğreten teolojik bir harekettir.^[4]

Bugün sabelliyanizm, modalizm ve patripasyanizm fikirleri halen daha triniteryan olmayan, üniteryan gibi kiliselerde bulunabilmektedir.