İçeriğe atla

Saadia Gaon

        
AharonimRisonimGeonimSavoraimAmoraimTannaimZugot

Rabbi Se`adiah ben Yosef Gaon (d. Mısır 882/892, ö. Bağdat 942)[1] (İbranice:סעדיה בן יוסף גאון‎, Arapça: سعيد بن يوسف الفيومي‎, Said bin Yusuf al-Fayyumi) Geonim döneminin ünlü hahamı, Yahudi filozofu ve Tanah yorumcusuydu. İbrani dilbilimi, Halaha ve Yahudi felsefesiyle ilgili çalışmalarıyla tanınır. "Yahudi Kelamı" olarak bilinen okulun en bilgili pratisyenlerindendi. Saadia Gaon'un felsefi bir çalışması olan Emunoth ve-Deoth Yahudi ilahiyatıyla Yunan felsefesini entegre etme girişiminde bulunulmuş ilk sistematik eserdir. Karaizm'e karşı aktif bir şekilde muhalefet etmiştir.

Hayatı

Saadia, "Sefer ha-Galui"da kendi Yahudi aile ağacını vurgular ve asil bir soy olan Yehuda'nın oğlu Şelah'ın soyundan geldiğini savunur (bkz: Chronicles 1 4:215 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) ve 1. yüzyılın ünlü zahitlerinden olan Hanina Ben Dosa'nın soyundan geldiğini dile getirir. "Al-Fayyumi" lakabı Kutsal Topraklar'a gitmeden evvel yerlisi olduğu yukarı Mısır'daki Feyyum şehrinden gelir. Saadia genç yaşta evini terk edip Taberiye'deki Tora alimlerinin yanında çalışmaya gitti. 20 yaşında, ilk büyük çalışması olan Agron isimli sözlüğünü bitirdi. 23 yaşında, başta Solomon ben Yeruham olmak üzere Karaizm'in kurucusu Anan Ben David'in takipçileri ile polemiğe girdi. Aynı yıl Mısır'dan çıkıp Filistin'e yerleşti. 928 yılında başka bir din adamı olan Ben Meir'in İbrani takviminde düzeltmeler yapılması gereği görüşüne karşı çıkıp yankı uyandırdı. Bu görüşüyle ilgi toplayan Saaida David ben Zakkai tarafından Gaon'luğa (Akademi başkanlığına) getirildi.

Çalışmaları

Tefsirleri

Saadia, Tanah'ın büyük bir kısmını yorumlarını ekleyerek Arapçaya tercüme etti.

İbrani dilbilimi

  1. Agron
  2. Kutub al-Lughah
  3. "Tafsir al-Sabina Lafgah" - Tanah'ta ender olarak geçen 70 ila 90 sözcüğün açıklamalarıdır.
  1. Kitab al-Mawarith: Problematik Yahudi kanunlarının kısa paragraflar şeklinde açıklamaları.
  2. Kelale ha-Talmud: Rabbi Ishmael'in 13 kuralına dair yorumları.
  3. Responsa: Günün gereklerine uygun Yahudi kanunları.
  4. Sidur - (Saadia Gaon'un Sidur'u).
  5. Azharot: Tevrat'ta geçen 613 emirle ilgili şiirsel metin.

Dini felsefe

  1. Emunoth ve-Deoth (Kitab al-Amanat wal-I'tkadat): Sistematik olarak Yahudi geleneğiyle felsefi öğretilerin sentez haline getirilmesinin ilk girişimi.
  2. "Tasvir Kitab al-Mabadi": Sefer Yetzirah'in Arapça tercümesi ve yorumları.

Polemik yazıları

  1. "Kitab al-Radd": Karaizm'i çürütme amaçlı polemik (933).
  2. "Kitab al-Tamyiz": Saadia'nin en geniş polemik çalışması (926).
  3. Ben Zuta'ya karşı polemik.
  4. Rasyonalist Tora yorumcusu Hiwi al-Balkhi'ye karşı polemik.
  5. "Kitab al-Shara'i": Din'in emirleri.
  6. "Kitab al-'Ibbur": Takvim kitabı - Karaizm'e karşı polemik.
  7. "Sefer ha-Moadim": Festivaller kitabı - Ben Meir'e karşı polemik.
  8. "Sefer ha-Galui": David ben Zakkai ve onun takipçilerine karşı özür dileme amaçlı yazılmış eser.

Kaynakça

  1. ^ Bar Ilan CD-ROM

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yahudilik</span> tek tanrılı etnik bir İbrahimî din

Yahudilik, Yahudi milletinin kolektif inancını, kültürünü, hukukî kurallarını ve medeniyetini içeren etnik bir dindir. İlk İbrahimî din olmasının yanı sıra insanlık tarihindeki en eski dinler arasında da yer alan Yahudilik, monoteizm temelli dinlerin ilk örneğidir. Yahudilik, riayetkâr Yahudiler tarafından "Avraham'ın YHVH ile yaptıkları sözleşmenin bir ifadesi" olarak yorumlanır. Geniş metinleri ve uygulamaları, çeşitli teolojik pozisyonları ve örgütlenme biçimlerini kapsayan Yahudilik, bir İbrani felsefi görüşü olmakla birlikte aynı zamanda bir dünya görüşüdür. Torah, Tanah'ın bir parçasıdır ve Midraş ile Talmud gibi ikincil metinlerle birlikte temsil edilen tamamlayıcı bir sözlü geleneğin parçasıdır. Dünya çapındaki toplam 14 ila 15 milyon takipçisi ile Yahudilik, en büyük onuncu dindir.

<span class="mw-page-title-main">Tevrat</span> Tanahın ilk beş kitabı

Tevrat, İbrani Kutsal Kitabı'nın ilk beş kitabının, yani Tekvin, Çıkış, Levililer, Sayılar ve Tesniye kitaplarının derlemesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Topraklar</span> Günümüzde üzerinde İsrail ve Filistinin bulunduğu topraklara verilen isim

Kutsal Topraklar, İbrahimi dinler Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam için önem arz eden, günümüzde üzerinde İsrail ve Filistin'in bulunduğu topraklara verilen özel isimdir. Aynı topraklara İsrail Diyarı veya Vadedilmiş Topraklar da denir.

<span class="mw-page-title-main">Tanah</span> Yahudiliğin ana kutsal metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonu

Tanah/Tanak, Yahudiliğin ana mukaddes metinlerini oluşturan kitapların kanonik bir koleksiyonudur. Hristiyanlar tarafından İbranice Mukaddes Kitap ya da Eski Ahit denir. Metinlerin neredeyse tamamı Kutsal İbranice ile yazılmış olup, ufak bir bölümü de Kutsal Aramiceyle yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Musa</span> İbranî peygamber ve din büyüğü

Musa, Hristiyanlık, İslam ve Bahâîlik gibi İbrahimî dinlerde önemli bir peygamber, Yahudilikte ise en büyük peygamber kabul edilen İbrani din büyüğüdür. İsrail'in on iki oğlundan biri olan Levi'nin soyundan geldiğine inanılır. Tanah'taki anlatımlara göre İsrailoğulları'nın önderi ve kanun koyucusu olan Musa, Tanah'ın ilk beş kitabının birleşimi olan Tevrat'ın gökten indiricisi olarak atfedilir.

<span class="mw-page-title-main">Yakub</span> İbrani din büyüğü ve atası, İsrailoğullarının babası

Yakub, Yakov veya İsrail, İsrailoğullarının üç önemli büyüğünden biri olan İbrani din büyüğü ve atasıydı. İbrahim'in torunu ve İshak'ın oğlu olan İsrail, özellikle Yahudilikte çok yüksek bir manevî konuma sahiptir. Hristiyanlıkta önemli bir din büyüğü olarak; İslam'da ise bir peygamber olarak görülür.

Karaim ya da Karayit bir Yahudi mezhebidir. Karaim terimi İbranice Ba'alei ha-Mikra eşanlamı ile bilinir. Karaimler, Yahudilerin ana din kitabı olan Tora Yazıtları'ndan başka bir kaynak tanımaz, sözel kuralları kendi inancı için bağlayıcı bulmazlar. Yahudiliğin diğer kutsal kitabı olan, ancak sözel gelenek ve kuralların bir derlemesini oluşturan Talmud, Karaimlerce tanınmamaktadır. Tek kaynakları Tevrat olduğundan bazı dinî bayramları farklı biçimde kutlarlar. Bir takım dinî gelenek ve göreneklere özellikle uymadıklarını belirtmelerinden dolayı diğer Yahudilerce ayrıksı bir mezhep olarak görülür.

Rabbi Meir ya da Reb Meir Ba'al Ha-Nes Mişna zamanında yaşamış olan Yahudi bilgesi. İkinci neslin Tannaim'inin en önde gelenlerinden biri olarak kabul edilir. Efsaneye göre babası, Roma İmparatoru Nero'nun soyundan gelir ve sonradan Yahudiliğe geçmiştir. Karısı Bruriah, Gemara'da bahsedilen birkaç kadından birisidir. Talmud'da var olan bir kurala göre tüm anonim Mişnalar Rabbi Meir'e atfedilir.

Tarihte Yahudilik ile İslam arasındaki etkileşimin tarihi, İslamın Arap Yarımadası'nda doğup buradan yayılmaya başladığı 7. yüzyıla kadar uzanır. Gerek Yahudiliğin gerekse İslamın kökenleri Ortadoğu'da, İbrahim'e dayandığından, her ikisi de İbrahimi olarak kabul edilir. Yahudilik ile İslam'ın paylaştığı birçok ortak yön bulunmaktadır: temel dini görünümü, yapısı, hukuk felsefesi ve uygulaması ile İslam ile Yahudilik birbirine benzer. Gerek bu benzerliklerden ötürü, gerekse Müslüman kültürü ve felsefesinin İslam dünyası içinde yaşayan Yahudi cemaatleri üzerindeki etkisi yoluyla, geride kalan 1.400 yıl boyunca bu iki din arasında kesintisiz ve hatrı sayılır bir fiziki, teolojik ve siyasi örtüşme ortaya çıkmıştır.

İyar İbrani takvimine göre resmi yılın sekizinci ayıdır ve dini yılın ikinci ayıdır. 29 gün süren bu ay Gregoryen takviminde Nisan-Mayıs aylarına düşer. Bu isim dile Babilceden girmiştir; Tanah'ta Babil Sürgününden önce bu ay için ışık veya aydınlık anlamına gelen Ziv ismi kullanıldığı görülür.

<span class="mw-page-title-main">Hasday bin Şaprut</span>

Hasday bin Şaprut, (d. 915 Jaén - ö. 970 Córdoba) Endülüs Yahudisi, halife III. Abdurrahman'ın veziri ve özel hekimi. Chaim Potok'un kitabı "wanderings"te anlatıldığına göre Talmud'un erbabı değildi. Dini yazıtlar üzerinde çalışan, 4 dil bilen, Yahudi tarihini iyi bilen, rabbinik olmayan bir Yahudi sekreteri olan Hasday Yahudi olmayanlarca bile saygı duyulan bir kişiydi. Hasday bin Şaprut Karay bir İbrani olmasına rağmen rabbinikçiler, İbrani diline yaptığı katkılardan dolayı kendisine sahip çıkmaktadır.

1066 Granada katliamı, 30 Aralık 1066'da İslam hakimiyeti altındaki Endülüs'te Müslüman bir grubun Granada'daki kraliyet sarayına girip Yahudi vezir Yosef bin Nagrela'ya suikast düzenlemesi ve şehirdeki çoğu Yahudinin katledilme olayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aden Yahudileri</span> Adendeki Yahudi topluluğu

Aden Yahudileri, Arap Yarımadası'nın güney ucunda, Hadramut'a sınırı olan Aden'de doğan veya Aden'de doğmuş kişilerin nesillerinden gelenlere denir. Aden, eskiden Birleşik Krallık'a ait bir liman şehriydi. Yahudilerin, burada ilk yerleşenlerden olmaları mümkündür. Bundan 500 yıldan uzun bir süre önce, Kudüs'e gelen Bartinuro'lu Rabbi Obadiah'ın yazdıklarına göre: "Eden topraklarından Yahudiler... Talmud ile pek tanışık değiller lakin sadece Rabbi Alfasi ve Rabbi Moşe ben Maymon ile [tanışıklar]". Aden Yahudilerinin hemen hemen hepsi Haziran 1947 ile Eylül 1967 arası ülkeyi terk etmişlerdir. Bugün çoğunluğu İsrail'de bir kısmı da başta Birleşik Krallık olmak üzere diğer yerlerde yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Anusim</span>

Anusim Halaha'da Yahudilerin zorla din değiştirdiğini veya istekleri dışında Yahudilikten çıkarılmalarını belirten yasal kategoridir. Bu terimin birebir tercümesi "zorlananlar"dır.

Yahudiliğe geçiş, Yahudi cemaatinin üyesi olmayı arzulayan Yahudi olmayan birinin yaptığı dini işlemdir. Yahudiliği tercih etmek, Yahudilik ilkelerine uymayı istemektir. Yahudi milletinin bir parçası olunamaz, çünkü Yahudiler bir etnisitedir. Bu dini geçiş bazen Yahudilikleri şaibeli olanların Yahudiliğini tasdiklemek için de yapılmaktadır.

Musta'arabi Yahudiler, bugün Mizrahi olarak adlandırılan Arapça konuşan Yahudilere denir. Bu Yahudiler, 1492'de İspanya'dan kovulan Ladino konuşan Yahudilerin dindaşları olan Musta'arabilerin yanına varmasından önce, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki geniş Arap Dünyası'nda yaşadılar.

<span class="mw-page-title-main">Şavuot</span>

Şavuot, Sivan ayının 6. günü kutlanan bir Yahudi bayramıdır. Genelde Mayıs ya da Haziran ayının ilk yarısına denk gelir. Şavuot, Tanrı’nın Sina Dağı’nda toplanan İsrail milletine Tevrat’ı vermesinin yıl dönümünü anar. Tevrat’ta Şavuot ve Tanrı’nın Tevrat’ı göndermesi arasındaki ilişki açık olmamasına rağmen, Şavuot, üç hac festivalinden biridir. Omer’in Sayılması’nın Sefirat ha Omersonuçlandığını gösterir. Şavuot’un tarihi direkt olarak Hamursuz Bayram’ıyla bağlantılıdır. Tevrat’ın verdiği talimata göre, yedi haftalık ‘Omer’in sayılması’ Şavuot ile sonuçlanır. Günleri ve haftaları saymak olan bu davranış, Tevrat’ın gönderilmesine duyulan şevki ve beklentiyi anlatır. Hamursuz Bayramı’nda Yahudiler, Firavun’un kölesi olmaktan kurtarıldı; Şavuot’ta ise bu millet, Tevrat’la birlikte, Tanrı’ya hizmet etmeye bağlanmış bir millet oldu. Şavuot, İsrailliler tarafından oldukça bilinen ve kutlanan bir festivalken, diaspora Yahudiler, bu festivali çok bilmezler. Yahudi kanunlarına göre, İsrail’de bir gün, diasporada iki gün olarak kutlanır. Reformist cemaatler bir gün olarak kutlar

<span class="mw-page-title-main">İkinci Tapınak</span>

İkinci Tapınak, Kudüs'teki Tapınak Tepesi'nde bulunan Yahudi kutsal tapınağıydı. MÖ 516 ve y. MS 70 arasında ayakta kaldı. İkinci Tapınak dönemine adını vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü Tapınak</span>

Üçüncü Tapınak veya Hezekiel Tapınağı, Hezekiel kitabında mimari olarak tasvir edilen tapınaktır. Hezekiel burası için, ebedi mabet ve Kudüs'te bulunan Tapınak Tepesi'ndeki İsrail'in Tanrısı'nın kalıcı mekanı demektedir.

İslami dini lider, bir cemaat, grup veya toplum içerisinde liderlik eden entelektüel, geleneksel, memuri, idari veya itikadi önder olan kişilerdir. İster Müslüman nüfus yoğunluklu ister gayrimüslim nüfus yoğunluklu olsun, Müslüman cemaatin bulunduğu ülkelerde ve toplumlarda lider olan bu kişiler, dini düzene sahip ülkelerde, laik düzene sahip Türkiye gibi ülkelerde olduğundan çok daha fazla geleneksel silsile ve düzen içerisinde bir liderlik görevi üstlenmektedirler.