İçeriğe atla

Saadet İshaki Çağatay

Saadet İshaki Çağatay
Saadet İshaki Çağatay
Doğum27 Temmuz 1907(1907-07-27)
Yaushirme, Rus İmparatorluğu
Ölüm24 Haziran 1989 (81 yaşında)
Ankara
MilliyetTürk
MeslekDilbilimci, Türkolog
Ebeveyn(ler)Ayaz İshaki

Saadet İshaki Çağatay (Tatarca: Сәгадәт Исхакый, Säğadät İsxaqi;[1] d. 27 Temmuz 1907 - ö. 24 Haziran 1989), Tatar asıllı Türkolog.

Gençliği

Saadet İshaki, 27 Temmuz 1907 tarihinde İdil-Ural bölgesinin Yaushirme (Rusçası: Kutlushkino) isimli bir Tatar köyünde dünyaya geldi. İdil-Ural (Tatar) milli hareketinin lideri Ayaz İshaki'nin kızıdır. Ayaz İshaki 1922 yılında kızının Avrupa'da okumasını ister ve bir an önce onu yanına Berlin'e çağırır. Bunun için Saadet Hanım'a bir pasaport çıkartılması gerekmektedir. Saadet Hanım, amcası ve yengesi ile birlikte Kazan'da pasaport dairesinin yolunu tutar. Saadet Hanım'ı tüm yöneticiler yakından tanımasına rağmen pasaport vermezler. Saadet Hanım'ın önünde tek bir yol kalır, Rusya'dan gizlice kaçmak. Kazan'dan yola çıkarak San Petersburg'a varan Saadet Hanım, çeşitli ölüm tehlikeleri atlatarak ve sınıra kadar olan 175 kilometreyi yürüyerek 1 Kasım 1922'de Finlandiya'ya geçer.[2]

San Petersburg'daki kıtlık ve salgın hastalıklar yüzünden bir ay boyunca Finlandiya'da bir kampta, karantina altında tutulan Saadet Hanım, Finlandiya'ya gelen babası Ayaz İshaki Bey ile birlikte Berlin'e geçer.

Berlin'de Sadri Maksudi ve Yusuf Akçura'nın gizli destekleriyle yabancıların çocuklarının devam ettiği özel bir Alman lisesine (Realgymnasium) yatılı olarak kaydolup Almanca öğrenir. 1925'te Hamdullah Suphi Tanrıöver'in yardımıyla Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçer.[3]

Akademik hayatı

Saadet Hanım, Berlin Üniversitesi'nde Türkoloji bölümünü bitirir. 18 Temmuz 1931'de doktoraya başvuran Saadet İshaki, Willi Bang-Kaup'un yönetiminde hazırladığı "Denominale Verbbildungen in den Türksprachen" (Türk dillerinde İsimden Yapılan Fiiller) adlı eseriyle 15 Aralık 1933'te doktora derecesini alır. Saadet İshaki, 27 Ekim 1932'de Özbek Türklerinden Tahir Çagatay ile evlenir.

Saadet İshaki Hanım, 1928'den 1939 yılına kadar Varşova ve Berlin'de babası Ayaz İshaki tarafından yayınlanan "Yanga Milli Yul" (Yeni Milli Yol) dergisinin hazırlanmasında da yardımcı olmuştur.[4]

Bu arada hazırladığı Çora Batır destanı Polonya İlimler Akademisi tarafından yayımlanır. Karl Heinrich Menges ile birlikte hazırladığı Qazakisch adlı monografi de aynı yıl yayımlanır.

II. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra Türkistanlı eşi Tahir Çağatay ile 1939'da Türkiye'ye yerleşen Saadet (İshaki) Çağatay, 1 Aralık 1939'da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji asistanlığı için başvuru yapar. Bu dilekçesi ile 4 Nisan 1940'ta Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Bölümü kütüphane memur vekilliğine atanır. Doçentlik tezini kütüphane memuresi olduğu sıralarda hazırlar. 26 Aralık 1941'de doçent olmak için hazırladığı "Eski Osmanlıca'da Fiil Müştakları" adlı araştırmasını fakülte dekanlığına teslim eder.

Saadet (İshaki) Çağatay, Türkiye'de Türkoloji'nin gelişmesi için büyük katkıda bulundu.

Prof. Dr. Saadet İshaki Çağatay, babası Ayaz İshaki ve eşi Prof. Dr. Tahir Çağatay adına 1988'de "Ayaz Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı"nı kurmuş ve tüm malvarlığını bu vakfa bağışladı. 1989 yılında vefat eden Saadet İshaki Çağatay, Ankara'daki Cebeci Asri mezarlığında defnedilmiştir.

Eserleri

  • Denominale Verbbildungen in den Türkspachen (Dissertation), Roma, 1953
  • Türk Lehçeleri Örnekleri VIII. yüzyıldan XVIII. yüzyıla kadar Yazı Dili, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1977, 3. baskı, 370 sayfa
  • Altun Yaruk'tan İki Parça, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1945
  • Kazakça Metinler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1961

Kaynakça

  1. ^ "Säğadät İsxaqi Çağatay (Сәгадәт Исхакый-Чагатай)". 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Ata, Prof. Dr. Aysu (2010). "Prof. Saadet Çağatay: Kutlu Adiyle Makalelerim" (PDF). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi. ss. 37-50. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2014. 
  3. ^ Sertkaya, Osman Fikri (2007). "Doğumunun 100. Yıldönümü Dolayısıyla Prof. Dr. Saadet Çağatay" (PDF). Belleten dergisi. II. ss. 131-149. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2014. 
  4. ^ "Prof. Dr. Saadet Çağatay". Çokbilgi.com. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2014. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ankara Üniversitesi</span> Ankarada kurulu devlet üniversitesi

Ankara Üniversitesi (AÜ), Ankara'da yer alan bir devlet üniversitesidir. 13 Haziran 1946 tarihinde kabul edilen 4936 sayılı kanunla kurulmuştur. Cumhuriyet döneminde kurulan ilk üniversite olma özelliğini taşır.

<span class="mw-page-title-main">Afet İnan</span> Türk sosyolog ve tarihçi

Afet İnan, Türk sosyolog, tarihçi ve akademisyen. Mustafa Kemal Atatürk'ün manevi kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tataristan</span> Doğu Avrupa ve Kuzey Asyada yer alan federe yapı

Tataristan Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı ve Volga Federal Bölgesi'nin coğrafi sınırları içinde bulunan federal yapıdır. Rusya Federasyonu 2010 yılı nüfus sayımına göre 3.786.488 nüfusu ve 67.836 km2 alanı olan petrol ve maden zengini devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Kenan Gürsoy</span> Türk akademisyen ve filozof

Kenan Gürsoy, Türk akademisyen ve filozof.

<span class="mw-page-title-main">Çağatayca</span>

Çağatayca, Çağatay Türkçesi veya Doğu Türkçesi, 15. yüzyılda Timurluların idaresi altında gelişen ve 15. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına dek Orta Asya'daki Müslüman Türk halkları tarafından ortak yazı dili olarak kullanılan dildir.

<span class="mw-page-title-main">Şükrü Halûk Akalın</span>

Şükrü Halûk Akalın,, 15 Nisan 2001 - 12 Ocak 2012 tarihleri arasında Türk Dil Kurumu Başkanlığı görevini üstlenmiştir. Kurumda düzenlenen basın toplantısında, görevinden kendi isteği ile ayrıldığını belirten Akalın, Hacettepe Üniversitesi'ndeki asli görevine geri dönmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi</span> İstanbul’da kurulan, benzerleri arasında Türkiye’nin ilk ve en büyük fakültesi

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (İÜEF), 1933 yılında İstanbul Üniversitesi bünyesinde Edebiyat Fakültesi adı ile kurulan fakülte. Türkiye'nin ilk edebiyat yüksek okuludur.

Suût Kemaleddin Yetkin, Türk akademisyen, edebiyatçı, denemeci, üniversite idarecisi.

László Rásonyi, Eski Türk kavimlerinin tarihi ve Türk-Macar ilişkileri konusundaki çalışmalarıyla tanınan ve Türkiye'deki Hungaroloji Ana Bilim Dalı'nın kurucusu Macar Türkolog.

Hasan Eren. Türk sözlükçü ve etimoloji konusuna yoğunlaşmış Türkolog.

<span class="mw-page-title-main">Ayaz İshaki</span> Tatar şair ve yazar

Ayaz İshaki, Kazan Tatarı yazar, gazeteci. Mezarı İstanbul Edirnekapı'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Reşit Rahmeti Arat</span>

Reşit Rahmeti Arat, (tam adı, Abdürreşid Rahmeti Arat,, ordinaryüs profesör unvanına sahip Türk dil bilimci ve bilim insanı.

Zeynep Korkmaz, Türkolog ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Zakir Kadiri Ugan</span>

Zakir Kadiri Ugan Tatar kökenli antropolog, tarihçi ve yazardır. İbn-i Haldun'un Mukaddime adlı eseri ile Kur'an tefsircisi Taberi'nin Tarihu’l-Ümem ve’l-Mulûk adlı eserini Türkçeye kazandırması ile tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Akdes Nimet Kurat</span>

Akdes Nimet Kurat, Tatar asıllı Türk tarihçi, akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Orta Türkçe</span> Türkçenin 11. ve 15. yüzyıllarda kullanılmış devresi

Orta Türkçe Orta Çağ'ın (900-1500) çoğunu kapsayan Türk dil ailesinin gelişimindeki bir aşamayı ifade eder. Özellikle bu terim dilbilimciler tarafından Orta Asya, İran ve Selçuklu Türklerinin kontrol ettiği Ortadoğu'nun diğer bölgelerinde bu dönemde konuşulan bir grup Karluk ve Oğuz ve ilgili dillere atıfta bulunmak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">İdil Bulgarcası</span>

İdil Bulgarcası, Volga Bulgarcası veya İdil Bulgar Türkçesi, Türk dilinin eski dönemlerinde İdil sahasında konuşulmuş, Çuvaşçaya yakınlığı ile bilinen, Türk dilinin Oğur grubunun tarihî yazılı dillerinden biridir. Tümü Moğol istilasından sonraki dönemde (1281-1361) yazılmış, Tataristan başta olmak üzere, Tataristan'da, Başkurdistan'da, Udmurtya'da ve Çuvaşistan'da Tataristan yakınlarında bulunmuş, 13. ve 14. yüzyıldan kalma Arap harfli 88'inin tarihi belli toplam 139 mezar kitabesindeki sınırlı dil malzemesiyle İdil Bulgarcası bir dereceye kadar bilinmektedir. Günümüzde bu dile en yakın dil Çuvaşçadır. Çuvaşlar İdil Bulgarlarının torunudur.

Johannes Benzing, Çuvaşça ve Tunguzca üstüne çalışmalarıyla tanınan Alman Türkolog ve diplomat.

Reşat İzbırak, Türk coğrafyacı. Cumhuriyet döneminin ilk büyük coğrafyacılarından ve Türkiye'de çağdaş coğrafyanın kurucularından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Coğrafya Kurumu</span>

Türk Coğrafya Kurumu, Türkiye’de coğrafyanın ve diğer yer ve beşer ilimlerinin gelişimine ve ilerleyişine çalışmak, Türkiye’nin bilimsel metotlarla coğrafyasını incelemek, dünya coğrafya hareket ve ilerleyişlerini takip etmek amacıyla Birinci Türk Coğrafya Kongresi'nde kurulması önerilmiş ve 12 Mart 1942 tarihinde kamu yararına kurulmuş bir dernektir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.