Sa'd bin Ubade
Sahabe Sa'd bin Ubade | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Medine |
| Ölüm | 635 Şam |
| Ölüm sebebi | Yılan sokması[1] |
| Milliyet | Arap |
| Evlilik | Fukeyhe bint Ubeyd, Gaziyye binti Sa’d |
| Çocuk(lar) | Kays bin Sad, İmame, Sudüs , Said , İshak, Abdullah |
| Ebeveyn(ler) | Amre binti Mesud (anne), Ubade bin Düleym (baba) |
Ebû Kays Sa‘d b. Ubâde b. Düleym b. Hârise el-Ensârî (Arapça: سعد بن عبادة, d. ? - 635), İslam peygamberi Muhammed'in sahabesi.
Sa'd bin Ubade; cömertiliği, savaş aletlerini kullanmada ustalığı, okuryazarlığı ile tanınmış, İslam peygamberinin yanında savaşmış ve sancaktarlık yapmış aynı zamanda Muhammed'in ölümünün ardından halife adayı olmuş Hazrec'in ve Ensar'ın önde gelenlerinden olan sahabi.[2][3][4][5][6]
Adı ve unvanı
Sa'd bin Ubade, Ebu Sabit, Ebu'l-Kays, Ebu'l-Hubab ve Ebu Abdullah olarak künyelendiği kaynaklarda belirtilmektedir.[7][8]
Ayrıca Sa'd, Cahiliye Dönemi'nde okuma-yazma bilen, iyi bir yüzücü, ok atma ve yay kullanmada becerikliydi. O devirde bu tip yetenekleri kazanmak ekonomik açıdan oldukça zor olması nedeniyle aralarında bu üç yeteneğe sahip olan kişilere Araplar, "eksiksiz, tam, olgun kişi" anlamına gelen “el-Kamil” diyorlardı.[6][8][9][10][11][12]
Ailesi
Sa'd bin Ubade, Medine’de Hazrec kabilesinin Beni Saide koluna mensuptu ve kabilesine önderlik yapmaktaydı. Hazrec kabilesi, Yemen’de Marib seddinin yıkılmasıyla yaşanan Seyl el-Arim[13][14] olayı üzerine kuzey yönünde göç ederek, Evs kabilesi ile birlikte Medine'ye yerleşmişlerdi.
Hazrec kabilesi bu aileyi, kendilerinin öncüleri ve efendileri olarak kabul ediyordu.[15][16][17][18][19][20] Ölümünün ardından oğlu Kays b. Sa'd kabileye öncülük etti.
Ayrıca Nasrî Hanedanı'na mensup olan Gırnata Emirliği'nin kurucusu I. Muhammed bin Nasr'ın Hazrec kabilesinin reisi Sa'd bin Ubade’nin neslinden geldiği rivayet edilir.[21]
Kişiliği
Müslüman olmadan önce
Kabile reisinin oğlu olması nedeniyle Sa'd, iyi bir eğitim almıştı ve cahiliye döneminde de cömertliği ile tanınıyordu. Beni Saide'nin başına geçtiğinde düzenli olarak Menat putuna her yıl 10 deve kurban ediyordu. Kendisi ve oğlu Kays bin Sa'd'ın müslüman olmasının ardından bu kurban etme geleneği Kabe'ye yapıldı.[12]
Muhammed döneminde
Müslüman oluşu
Müslümanların Medine'deki tebliğinin ardından İkinci Akabe Biatında müslüman düşünülmektedir. Zira tarih sahnesine ilk çıkışı on iki nakib (öncü,lider) arasında seçilmesinden itibaren başlar.[22][23][24]
Ebva Seferi
Kureyşlilere yapılan ilk gazve olan Ebva Gazvesinde Sa'd, Medine'ye vekil olarak bırakılmış ve 300 kişilik askerî birlik ile Medine'nin güvenliğini sağlamak için görevlendirilmiştir.[25][26]
Bedir Muharebesi
Bedir Muharebesinde Muhammed'in emriyle sahabe ile istişare yapılırken Ensar adına Sa'd konuşuyordu.[27]
Sa'd bu bu savaşta 20 deve ile orduya yardım etmişti.[6] Ayrıca İslam peygamberi Muhammed, Sa'd'ın hediye ettiği kılıç ve zırh ile savaşa katılmıştı.[6][28][29]
Kimi kaynaklar Sa'd'ı Bedir'e katılanlar arasında sayıp, Ensar'ın sancağını taşıdığını[30][31][32] belirtirken kimi kaynaklar ise onu Bedir'e katılmayanlar arasında zikreder.[33]
Uhud Muharebesi
Uhud Muharebesinde Sa'd, İslam peygamberinin kapısında Sa'd bin Muaz ve Üseyd bin Hudayr ile birlikte nöbet tuttular. Savaş başladığında Evs'in sancağını Üseyd bin Hudayr, Muhacirlerin sancağını Ali bin Ebi Talip ve Hazrec'in sancağını da Sa'd taşımaktaydı.[12]
Savaş ilerlediğinde sıkışan müslümanlar Sa'd'ın taşıdığı Hazrec sancağı altında toplandılar. İleriki süreçte savaş yenilgi ile sonuçlanmıştı ve savaşta İslam peygamberi Muhammed, yüzünden ve dizinden yaralanmıştı. Sa'd bin Ubade ve Sa'd bin Muaz'ın yardımıyla atından indirildi. Savaştan sonra da Sa'd ve Ensar'ın diğer önde gelenleri İslam peygamberini koruyordu. İslam peygamberi Muhammed'i korumak için hayatını ortaya koyan 14 kişiden 7'si Hazrectendi ve Sa'd da bunların içerisindeydi. Ayrıca Sa'd bu savaşta otuz deve yükü hurma ile orduya yardım etmiştir.[12]
Hamraü'l Esed Gazvesi
Uhud'un ardından Kureyş'in yeniden saldıracağını düşünen müslümanlar bir takip birliği hazırladı ve bu birliğin erzağı Sa'd'ın bağışladığı deve ve hurmalardan oluşuyordu.[34] Ayrıca Sa'd, Beni Saide ile birlikte bu gazvede bulunuyordu[35]
Beni Mustalık Gazvesi
Beni Mustalık kabilesine karşı yapılan gazvede Sa'd da bulunuyordu. Ayrıca münafıklar da bu gazveye yoğun olarak katılmıştı.[36]
Bu gazvede Muhacirlerin sancağını Ebu Bekir, Ensarın sancağını da Sa'd taşıyordu.[37]
Hendek Savaşı
Müslümanlara geniş düzeyde bir saldırı planı hazırlayan Mekkeli paganlar Medine'ye büyük çapta bir savaş hazırlamıştı. Müslümanlar Selman-ı Farısi'nin önerisiyle hendekler kazmıştı. Bu gazvede Muhacirlerin sancağını Zeyd bin Harise, Ensarın sancağını da Sa'd bin Ubade taşıyordu.[38]
Hudeybiye Antlaşması
Sa'd, Hudeybiye seferine iştirak etmiş ve kurbanlık develer hazırlamıştı. Bu sefer sonucunda Müslümanlar ile Mekkeli paganlar arasında antlaşma imzalanmıştı.[39]
Mekke'nin Fethi
Medine’de savaş hazırlıkları tamamladıktan sonra Hicrî 8. yılın (630) Ramazan ayında on bin kişilik bir orduyla Mekke’ye doğru harekete geçildi. Mekke’nin fethinde Muhâcirler ait üç sancak kullanılırken, Ensâr’ın her bir boyu için ayrı ayrı sancaklar kullanıldı. Ensâr’ın lideri Sa’d b. Ubâde, Mekke’nin fethinde komutanlık ve bayraktarlık yaptı ve İslam peygamberine ait bayrağı taşıdı. Zî-Tuvâ’da ordu dört ayrı bölüme ayrıldı. Halid bin Velid, Zübeyr b. Avvâm, Sa’d b. Ubâde, Ebû Ubeyde b. Cerrâh’ı bölük komutanları tayin edildi. Her bölüğün Mekke’ye giriş güzergâhı belirlendi. Ebû Ubeyd’e b. Cerrâh komutasındaki birliği Mekke’nin yukarı tarafından, Sa’d b. Ubâde’nin Ensâr birliklerini Mekke’nin batı tarafındaki Kedâ denilen mevkiiden, Zübeyr b. Avvâm’ın birliğini şehrin kuzeyinden ve Hâlid b. Velid’e de şehrin güneyinden girilmesi emredildi.Mekke’ye dört bir koldan giren komutanların üçü Muhâcir, biri Ensâr’dan Sa’d b. Ubâde idi.İslâm ordusunun üç grubu hiçbir direnişle karşılaşmadan şehre girmiştir. Hâlid b. Velid’in idare ettiği birlikler ise İkrime b. Ebû Cehil, Safvan b. Ümeyye ve Süheyl b. Amr komutasındaki güçler müşriklerin saldırılarına maruz kalmışlardır. Karşılıklı çarpışmalarda iki Medineli şehit düşmüş, karşı taraf ise yirmi kayıp vererek geri çekilmiştir.[12]
Huneyn Savaşı
İslam peygamberi, Hicrî 8. yılı Şevvâl ayında, on iki bin kişiyle Hevâzin üzerine sefere çıktı.[40] Sa’d b. Ubâde, Mekke’nin fethinden sonra yapılan Huneyn Gazvesine katıldı. Muhammed, Muhâcirlerin sancaklarını Ali b. Ebî Talib, Sa’d b. Ebî Vakkas ve Ömer’e; Hazrec’in sancaklarını, Hubâb b. Münzir ve Sa’d b. Ubâde’ye; Evs’in sancağını da Üseyd b. Hudayr’a verdi.[41] Kısa zaman içinde savaş Müslümanların galibetiyle sona erdi.[42]
Beni Nadir Gazvesi
Beni Kureyza Gazvesi
Hayber Gazvesi
Vadi'l Kura Gazvesi
Mute Savaşı
Tebük Seferi
Halifeliğe adaylığı
Ebubekir ve Ömer'e biat etmemesi
Vefatı
Kaynakça
- ^ İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889), el-Meârif, (tercüme: Hasan Ege) s. 178 ,İstanbul, trs.
- ^ İbn Hacer el-Askalânî, Ebû'l-Faḍl Aḥmed b. ʿAlî (ö.852/1448), Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîh el-Buhârî, nşr. Muhibbiddîn el-Hatîb, Dâru’l-Ma’rife, c. III, s. 80, Beyrut, 1379/1959.
- ^ İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa’d Menî’l-Kâtib el-Hâşmî el-Basrî el-Bağdadî (ö.230/845), Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, (tah. Ali Muhammed Umar), nşr. Mekt Ebû’l- Hancî, c. III, s. 80 Mısır, 1421/2001.
- ^ İbn Hişam, Ebû Muḥammed ʿAbdulmelik b. Hişâm el-Ḥimyerî (ö.213/829), Es-Siretu En-Nebeviyye, (Tah. Umar Abdusselâm Tedmurî) c. IV, s. 308, Beyrut, 1409 / 1989
- ^ KURT, MEHMET (2021). SA’D B. UBÂDE VE KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ MÜCADELESİ (PDF). ANKARA. ss. 19-21. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022.
- ^ a b c d Mehmet Azimli - TDV İslam Ansiklopedisi, c. 35, s. 377-378, İstanbul, 2008. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022.
- ^ Mehmet Kurt, Kays b. Sa'd ve Sa'd b. Ubade'nin Hayatı ve Siyasi Kişiliği, s. 24, Ankara, 2021 (PDF).
- ^ a b Ramazan DENİZ, HZ. ALİ’NİN MISIR VALİSİ KAYS B. SA’D’IN HAYATI VE SİYASİ KİŞİLİĞİ, s. 9 ,İzmir ,2007 (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa’d Menî’l-Kâtib el-Hâşmî el-Basrî el-Bağdadî (ö.230/845), Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, (tah. Ali Muhammed Umar), nşr. MektEbû’l- Hancî, c. III, s. 566 Mısır,2001.
- ^ Ziriklî, Hayreddin, el- A’lâm, c. III, s. 85, Beyrut , 1990.
- ^ İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Sıfatu’s-Safve, tahkîk, Mahmûd Fâhûrî, c. I, s. 503, Beyrut ,1986.
- ^ a b c d e İdris ÇETİN, Sa'd bin Ubade (r.a)'nın Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri, s. 9-14, s. 39-42, Sivas, 2019 (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.[]
- ^ "Sebe' Suresi 16. Ayet". www.kuranmeali.com. 14 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ "Arim seli". 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, Siyerü A’lâm en-Nübelâ, nşr. Şuayb el Arnaudî, Beyrut 1992, s.57
- ^ Ziriklî, Hayreddin, el- A’lâm, Beyrut 1990, III, 85
- ^ Cevad Ali, el-Mufassal Fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, Beyrut 1968-72, s. 904
- ^ Kehhâle, Ömer Rıza Mu’cemü’l-Müellifîn, Beyrut (t.y), I, 342
- ^ Neşet Çağatay, İslâm’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ankara 1957, s. 51, 83.
- ^ "ALİ İPEK - TİFLİSTE BİR SAHABİ : KAYS B. SA'D. UBADE, Iğdır Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı : 8, s. 63-77, 2016". 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022.
- ^ Hitti, Philip K. (2002). History of The Arabs (İngilizce). Palgrave Macmillan. ss. 549. ISBN 9781137039828.
- ^ ULAŞ, Nurettin, Sa'd b. Ubâde'nin Hayatı ve Şahsiyeti, Selçuk Ü. İlahiyat Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, s. 11, Konya, 2003.
- ^ İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik b. Hişâm (ö. 213/828) es-Siretü'n-Nebeviyye, nşr. Tâhâ Abdurraif Said, c. II, s. 86-87 ,Beyrut, 1990.
- ^ Zehebî, Şemseddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman, Tarihu’l-İslâm, thk., Ömer Abdüsselam Tedmûrî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, s. 304, Beyrut, 1994.
- ^ BELÂZURÎ Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Davud, Ensâbu’l-Eşrâf, thk., Muhammed Hamîdullah, c. I,s. 287, Jerusalem ,1963.
- ^ İBN SA’D, Ebû Abdillah Muhammed (ö. 230/844), et-Tabakâtü’l-Kübrâ Dâru’s-Sadr, c.II,s.8 ,Beyrut, ts.
- ^ İBN HACER el-ASKALÂNÎ Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l Buhârî, nşr., Muhammed Fuad Abdulbaki, Muhibiddin Hatîb, Dâru’l-Marife, c.VII,s. 288, Beyrut 1889.
- ^ KÖKSAL Mustafa Asım, İslâm Tarihi, c. IX, s. 169, İstanbul, 1987.
- ^ VÂKIDÎ Muhammed b. Ömer (ö. 207/823), Kitâbü'l-Megâzî, thk., Marsden Jones, c. I, s. 103,Beyrut 1984.
- ^ HÂKİM Ebû Abdillah Muhammed b. Hâkim en-Nîsâbûrî (ö. 405/1015), el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, nşr., Mustafa Abdulkâdir Atâ, c. III, s. 283, Beyrut ,1990.
- ^ MÜSLİM, es-Sahih, c. III, nr. 1404, İstanbul, 1981.
- ^ AHMED B. HANBEL Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, Fedâilü’s-Sahâbe, nşr., D. Vasallah Muhammed Abbas, c. II, s. 288, Beyrut ,1983.
- ^ İBNÜ’L-ESÎR İzzüddin b. Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed (ö. 630/1233), Üsdü’l-Ğabe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, thk., Muhammed Ahmed Aşur vd., Dâru’ş-Şa’b, II, 284, Beyrut 1989.
- ^ VÂKIDÎ Muhammed b. Ömer (ö. 207/823), Kitâbü'l-Megâzî, thk., Marsden Jones, c. I, s. 336-338, Beyrut, 1984.
- ^ İBN KESÎR İmâdüddîn Ebû’l-Fidâ İsmail b. Şihâbiddîn Ömer, (ö. 774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, nşr., Abbas el-Cüleymî, Mektebetü’l-Marife,c.V, s. 455, Beyrut, 1993.
- ^ VÂKIDÎ Muhammed b. Ömer (ö. 207/823), Kitâbü'l-Megâzî, thk., Marsden Jones, c. I, s. 343, Beyrut, 1984.
- ^ VÂKIDÎ Muhammed b. Ömer (ö. 207/823), Kitâbü'l-Megâzî, thk., Marsden Jones, c. I, s. 344, Beyrut, 1984.
- ^ KILIÇ Mustafa, Zeyd b. Hârise, s. 118, İstanbul, 2010.
- ^ VÂKIDÎ Muhammed b. Ömer (ö. 207/823), Kitâbü'l-Megâzî, thk., Marsden Jones, c. II, s. 573, Beyrut ,1984.
- ^ KILIÇ Mustafa, “Hazreti Peygamber’in Ci’râne Günleri”, Usûl İslâm Araştırmaları Dergisi, I, s. 82-83, 85, İstanbul, 2006.
- ^ HAMÎDULLAH Muhammed, İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ,c. II, s. 1011, İstanbul, 1 1993.
- ^ KILIÇ Mustafa, “Hazreti Peygamber’in Ci’râne Günleri”, Usûl İslâm Araştırmaları Dergisi, I, s. 85, İstanbul, 2006.
