İçeriğe atla

SX Phoenicis değişeni

SX Phoenicis değişeni, değişen yıldızların bir türüdür. Bu yıldızlar, 0.03–0.08 gün (0.7–1.9 saat) zaman ölçeğinde değişen kısa süreli bir atım sergilerler. Tayfsal sınıfları A2-F5 aralığında ve büyüklükleri 0.7'ye kadar değişir.[1] Güneş ile karşılaştırıldığında daha düşük metallik seviyesine sahiplerdir. Ayrıca, hidrojen ve helyum dışındaki elementler de düşük bolluktadır. Nispeten yüksek uzay hızları vardır ve yıldız sınıflandırmasında parlaklıkları düşüktür.[2][3] Bu özellikler, SX Phoenicis değişenlerini kuzenleri Delta Scuti değişenlerinden ayırır.[4]

SX Phoenicis değişenleri öncelikle, küresel kümeler ve gökada halelerinde bulunurlar. Değişkenlik döngüsünde, dönemsellik-parlaklık ilişkisi vardır[5] Küresel kümelerde bilinen tüm SX Phoenicis değişenleri, mavi başıboş yıldızlardır.[6] Aynı küme içindeki benzer parlaklıktaki anakol yıldızlarından daha mavi (daha yüksek bir sıcaklıkla) görünürler.[7]

Liste

Aşağıdaki liste, amatör veya profesyonel gök bilimcilerin ilgisini çeken seçilmiş SX Phoenicis değişeni yıldızlarını içermektedir. Aksi belirtilmedikçe verilen büyüklükler V bandındadır.

Yıldız
Maksimum
kadir
Minimum
kadir
Süre
(gün)
Tayf
tipi
SX Phoenicis 6,76 7,53 0,055 A2V
HD 94033 9,46 10,26 0,060 B9III/IV
DY Pegasi 10,00 10,56 0,073 F5
CY Aquarii 10,42 11,20 0,061 B8
AE Ursae Majoris 10,86 11,52 0,086 A9
XX Cygni 11,28 12,13 0,135 A5-F5
BL Camelopardalis 12,92 13,25 0,039
BX Sculptoris 13,42 13,71 0,037 A

Kaynakça

  1. ^ "GCVS Variability Types". General Catalogue of Variable Stars. Moscow, Russia: Russian Foundation for Basic Research, Sternberg Astronomical Institute. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2010. 
  2. ^ Burki, G.; Mayor, M. (1986). Radial velocities with CORAVEL - Results on stellar variability and duplicity. Instrumentation and research programmes for small telescopes; Proceedings of the IAU Symposium. Christchurch, Yeni Zelanda: Dordrecht, D. Reidel Publishing Co. s. 392. Bibcode:1986IAUS..118..385B. 
  3. ^ Breger, M. (Ocak 1980). "The nature of dwarf Cepheids. V - Analysis and conclusions". Astrophysical Journal, Part 1. Cilt 235. s. 156. Bibcode:1980ApJ...235..153B. doi:10.1086/157620. 
  4. ^ McNamara, D. H. (Nisan 1995). "Period-luminosity relations of SX Phoenicis stars". Astronomical Journal. 109 (4). ss. 1751-1756. Bibcode:1995AJ....109.1751M. doi:10.1086/117405. 
  5. ^ Templeton, Matthew. "Variable Star of the Season: Delta Scuti and the Delta Scuti variables". American Association of Variable Star Observers. 15 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ Jeon, Young-Beom; Lee, Myung Gyoon; Kim, Seung-Lee; Lee, Ho (Temmuz 2004). "SX Phoenicis Stars in the Globular Cluster NGC 5466". The Astronomical Journal. 128 (1). s. 11. Bibcode:2004AJ....128..287J. doi:10.1086/421735. 
  7. ^ Santolamazza, P.; Marconi, M.; Bono, G.; Caputo, F.; Cassisi, S.; Gilliland, R. L. (Haziran 2001). "Linear Nonadiabatic Properties of SX Phoenicis Variables". The Astrophysical Journal. 554 (2). ss. 1124-1140. Bibcode:2001ApJ...554.1124S. doi:10.1086/321408. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Vega (yıldız)</span> Lir takımyıldızında yer alan en parlak yıldız

Vega, Çalgı takımyıldızındaki en parlak yıldızdır. Bayer belirtmesi α Lyrae olan Vega, Latin alfabesine göre Alpha Lyrae olarak yazılır ve Alpha Lyr veya α Lyr şeklinde kısaltılır. Güneş'ten sadece 25 ışık yılı uzaklıkta yer alır ve Güneş'in yakınındaki en parlak yıldızlardan biridir. Arcturus'tan sonra gece gökyüzündeki en parlak beşinci yıldız ve kuzey göksel yarım küredeki en parlak ikinci yıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Cepheus (takımyıldız)</span> dünyadan 50 ışık yılı uzakta bir takımyıldızı

Kral takımyıldızı, kuzey gök yüzünün derinliklerinde yer alan ve Yunan mitolojisinde Etiyopya Kralı Kefeos'un adını taşıyan bir takımyıldızdır. İkinci yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan biridir ve günümüzde de 88 modern takımyıldız arasında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Algol (yıldız)</span>

Algol, Kahraman takımyıldızında yaklaşık olarak 94 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve halk arasında Şeytan Yıldızı olarak bilinen parlak bir çoklu yıldız sistemidir. Keşfedilen ilk nova olmayan değişen yıldızlardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Değişen yıldız</span> Dünyadan görüldüğü gibi parlaklığı zaman içinde değişen yıldız

Değişen yıldız, parlaklıkları zaman içinde değişen yıldızlardır. Parlaklıkları genelde ya çok gençken ya da çok yaşlı iken değişir. Bunun nedeni, ya genişleme, daralma, püskürme gibi yıldızın iç dinamiğinden; ya da iki ya da daha fazla yıldızın birbirlerinin yörüngelerinde dönerken oluşturdukları tutulmalardan kaynaklanan dış dinamiklerden dolayı oluşur. 2000 yılına kadar 30,000'in üzerinde değişken yıldız bulunup kataloglanmıştır. Ayrıca 14,000 kadar başka yıldızda parlaklık değişiminden şüphelenilmektedir. Güneşimiz ve Kutup Yıldızı dahil olmak üzere birçok yıldızın, yeterli duyarlılıkta ölçüldüğünde, parlaklıkları değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Delta Scuti değişeni</span>

Delta Scuti değişenleri, dönemleri 0,3 günden kısa, A veya F tayf türünden, birkaç 0,001 kadirden 0,8 kadire kadar görsel bölge genliklerine sahip zonklayan değişenlerdir. H-R diyagramındaki kararsızlık kuşağı içinde yer alırlar. δ Scuti'lerin H-R diyagramındaki konumları üstten klasik sefeler, alttan ise zonklayan beyaz cücelerle sınırlı geniş bir alandır. Bu derece geniş bir alanda yıldız çeşitliliği oldukça fazladır ve en genç disk popülasyonlarından yaşlı halo yıldızlarına kadar farklı yıldızlar δ Scuti türü değişenler grubuna girebilmektedir. Bu nedenle bir kısmı veya tüm grubu tarif eden çok farklı isimlerle de anılırlar; bunlardan bazıları cüce sefeler, RRs değişenleri, AI Velorum yıldızları, SX Phe yıldızları ve çok-kısa dönemli sefeler dir.

<span class="mw-page-title-main">Parlak mavi değişenler</span>

Parlak mavi değişenler, tayfları ve parlaklıklarında öngörülemeyen ve kimi zaman dramatik değişiklikler gösteren büyük kütleli evrimleşmiş yıldızlardır. Bu özel değişkenlik türünü ilk kez gösteren ve Büyük Macellan Bulutu'nun en parlak yıldızlarından biri olan S Doradus'un ardından, S Doradus değişenleri olarak da belirtilmiştir. Olağanüstü derecede nadirdirler, Değişen Yıldızların Genel Kataloğu'nda (GCVS) SDor olarak listelenen sadece 20 cisim vardır ve bunların bir kısmı artık LBV olarak kabul edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">BY Draconis değişeni</span>

BY Draconis değişenleri tayflarında hidrojen salma çizgileri ile karakterize olan, dKe ve dMe tayf türünden geç tür cüce yıldızlardır. Bu yıldızlarda izlenen parlaklık değişimi, tekdüze olmayan yüzey parlaklık dağılımlarından kaynaklanmaktadır. Fotosferlerine oranla daha soğuk olan güneş benzeri leke bölgelerinin, yıldızın yarımkürelerinden birinde daha fazla yer alması halinde, dönme modülasyonu etkisiyle ışık değişimi ortaya çıkmaktadır. BY Draconis değişenleri ileri düzeyde kromosferik etkinliğe sahip yıldızlardır. Hem tek hem de çift sistem üyesi olabilmektedirler. Bu türden yıldızların kromosferik etkinlik gösterebilmeleri için ekvatoryal dönme hızlarının 5 km/sn değerinin üstünde olması gerekmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Alfa Caeli</span>

Alfa Caeli, Çelikkalem takımyıldızı yönünde bulunan çift yıldız sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Mintaka</span>

Mintaka, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 1.070 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldız sistemidir. Arapça adı منطقة Mıntaka, "kuşak" anlamına gelmektedir. Alnitak ve Alnilam ile birlikte bu üç yıldız, eski kültürler arasında pek çok isimle de bilinen Avcı'nın Kuşağı'nı oluştururlar. Avcı (Orion) meridyene yaklaştığında güney yönüne bakan kuzey yarıküredeki bir gözlemci, Mintaka'yı kuşağın en sağında görebilir.

<span class="mw-page-title-main">U Orionis</span>

U Orionis, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 998 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve 120 yılı aşkın bir süredir gözlemlenen, klasik bir uzun dönemli Mira-tipi değişen yıldızdır. 13 Aralık 1885 tarihinde J.E. Gore tarafından keşfedilmiştir. Başlangıçta bir nova olduğu düşünülüyordu ama Harvard'da alınan bir tayf örneği Mira benzeri özelliklerini göstermiştir. Böylece U Orionis, tayf fotoğrafıyla tespit edilen ilk uzun dönemli değişen yıldız olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Spica</span> Başak takımyıldızı bölgesindeki bir ikili yıldız sistemi

Spica, Başak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 249 ışık yılı uzaklıkta bulunan ikili yıldız sistemidir. Takımyıldızının en parlak yıldızı olan Spica, gece gökyüzünün de en parlak 15. yıldızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Denebola</span>

Denebola, Aslan takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 36 ışık yılı uzaklıkta bulunan A-tipi beyaz bir anakol yıldızıdır. 2,13 kadir olan görünen parlaklığı Denebola'yı takımyıldızının üçüncü parlak yıldızı yaptığı gibi, çıplak gözle de görünebilir kılar. Denebola, parlaklığı birkaç saatlik bir süre içerisinde çok hafif değişkenlik gösteren Delta Scuti türü bir değişen yıldızdır.

Alfa<sup>2</sup> Canum Venaticorum değişeni

Alfa2 Canum Venaticorum değişeni, değişen yıldızların bir türüdür. Bu yıldızlar, sınıfları B8p ile A7p aralığındaki kimyasal olarak tuhaf ana kol yıldızlarıdır. Güçlü manyetik alanlara ve güçlü silikon, stronsiyum veya krom tayf çizgilerine sahiptirler. Parlaklıkları genellikle 0,5 ile 160 günlük bir süre boyunca 0,01 ile 0,1 kadir aralığında değişkenlik gösterir.

<span class="mw-page-title-main">UY Scuti</span> Yıldız

UY Scuti, Kalkan takımyıldızı bölgesinde bulunan parlak bir kırmızı üstdev yıldızdır. Yarıçapına göre bilinen en büyük yıldızlardan biri olarak kabul edilir ve aynı zamanda büyüklüğü 8,29 ile 10 arasında değişkenlik gösteren zonklayan bir yarıdüzenli değişen yıldızdır. 1.708 R (1,188 × 109 km; 7,94 AU) yaklaşık yarıçapıyla Güneş'ten 5 milyar kat fazla hacme sahiptir. Dünya'dan yaklaşık olarak 9.500 ışık yılı uzaklıkta yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Delta Scuti</span>

Delta Scuti (δ Sct, δ Scuti), Kalkan takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 202 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldız sistemidir. 4,71 kadir görünen büyüklüğüyle takımyıldızının beşinci parlak yıldızıdır ve Delta Scuti türü değişen yıldızların prototipidir. 0,15 dakikalık periyodlarda hafif değişimlere sahip (Vmaks = 4,6m, Vmin = 4,79m) yüksek genlikli zonklayan bir delta scuti tipi değişen yıldızdır. Bu yıldızın kendine özgü kimyasal zenginliği Am tipi yıldızlara benzemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Altdev</span>

Altdev, anakol yıldızlarından daha parlak ve dev yıldızlardan daha az parlak olan bir yıldız türüdür. Altdev terimi, belirli bir spektral aydınlanma sınıfına ve bir yıldızın evriminde bir aşama için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Delta Cephei</span> Dörtlü Yıldız

Delta Cephei, Kral takımyıldızında bulunan bir dörtlü yıldızdır. Dünyadan 887 ışık yılı uzaklıkta yer almakta olup görüş hattı boyunca gaz ve tozun neden olduğu yok olmanın bir sonucu olarak yıldızın görünür büyüklüğü 0.23 azalır. Parlaklıkta periyodik değişikliklere uğrayan Cepheid değişeni yıldızlarının prototipidir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik Sefe değişeni</span> değişen yıldız türü

Klasik Sefeler, bir Sefe değişeni yıldız türüdür. Birkaç gün ila birkaç hafta arasında değişen periyotlarla ve görsel genlikleri birkaç ondalık büyüklükten yaklaşık 2 büyüklüğe kadar düzenli radyal zonklamalar sergileyen genç, popülasyon I değişen yıldızlardır. Klasik Sefeler aynı zamanda Popülasyon I Sefeleri, Tip I Sefeler ve Delta Sefe değişenleri olarak da bilinirler.

<span class="mw-page-title-main">BL Herculis değişeni</span> değişen yıldız türü

BL Herculis değişenleri, düşük aydınlatma gücü ve kütleli olan, sekiz günden daha kısa bir periyoda sahip tip II Sefelerin bir alt sınıfıdır. Bu tür değişen yıldızlar, en kısa periyotlu yıldızlar için azalan yönde ve daha uzun periyotlu yıldızlar için artan yönde sıklıkla bir çıkıntı gösteren ışık eğrilerine sahip zonklayan yıldızlardır. Diğer tip II Sefeler gibi bunlar da gökadanın halesinde ve küresel kümelerde bulunan çok yaşlı popülasyon II yıldızlarıdır. BL Herculis değişenleri ayrıca diğer tip II Sefelerle karşılaştırıldığında W Virginis değişenlerinden daha kısa periyotlara sahip ve daha sönüktür. Zonklayan yıldızların parlaklıkları değiştikçe tayfsal sınıfları da değişir ve BL Herculis değişenleri normalde en parlak olduklarında A sınıfı, en sönük olduklarında ise F sınıfıdır. Hertzsprung-Russell diyagramına yerleştirildiklerinde W Virginis ve RR Lyrae değişenleri arasında yer alırlar.

<span class="mw-page-title-main">Asterosismoloji</span> yıldızlardaki salınımların incelenmesi

Asterosismoloji, salınımlarının (titreşim) ve frekans spektrumlarının yorumlanması yoluyla zonklayan yıldızların iç yapısını anlamaya çalışan alt bilim dalıdır. Yıldızlar birçok rezonans modu ve frekansı barındırır. Bir yıldızın içinden geçen ses dalgalarının izlediği yol, ses hızına bağlıdır. Ses hızı ise yerel sıcaklık ve kimyasal bileşime göre değişir. Elde edilen salınım modları, yıldızın farklı kısımlarına duyarlı olduğundan astronomlara yıldızın iç yapısı hakkında bilgi verir. Bunun dışındaki parlaklık ve yüzey sıcaklığı gibi genel özelliklerle doğrudan belirlenmesi mümkün olmaz.